Gozdowice

Gozdowice

wieś
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Mieszkowice
Liczba ludności (2022)	92
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	74-505
Tablice rejestracyjne	ZGR
SIMC	0779213
Położenie na mapie gminy Mieszkowice Gozdowice
Położenie na mapie Polski Gozdowice
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Gozdowice
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Gozdowice
52°45′53″N 14°19′26″E
Strona internetowa

Gozdowice (niem. Güstebiese) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Mieszkowice, nad Odrą.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.

Pomnik sapera

Przeprawa promowa przez Odrę

Nazwa

Ewolucja nazwy: Gustebis 1337

Historia

• Kultura łużycka (1300–400 lat p.n.e.) – prawdopodobne istnienie osadnictwa z tego okresu, na co wskazują znaleziska na terenie wsi w postaci 2 siekierek ze skrzydełkami
• Poł. XIII w. – Ziemia Chojeńska należy do biskupów brandenburskich
• 1267 – biskupi brandenburscy odstępują Ziemię Chojeńską margrabiom brandenburskim
• 1320 – wygaśnięcie dynastii Askańczyków wraz ze śmiercią nieletniego margrabiego Henryka
• 1320–1323 – Ziemia Chojeńska we władaniu książąt pomorskich
• 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
• 18.06.1336 – bracia Henning, Tydeko, Petrus i Johannes de Gustebis otrzymują jedną czwartą wsi od margrabiego Ludwika Starszego
• 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Gustebis; słowiańska wieś rybaków, bez ziemi.
• 1402 – ziemie Nowej Marchii sprzedane Zakonowi krzyżackiemu
• 1433 – po wygaśnięciu rodu de Gustebis wieś staje się własnością Zakonu krzyżackiego
• 1455 – elektor Fryderyk II bierze Nową Marchię w zastaw za 100 000 florenów
• 1466 – wieś nabyta przez Joannitów, wchodzi w skład ich majątku zakonnego w Golicach
• 1477 – obrabowanie kupców wrocławskich płynących Odrą przez rycerzy-rabusiów, zamieszkujących Gozdowice
• 1538 – na terenie Nowej Marchii wprowadzono protestantyzm jako religię obowiązującą
• XVII w. – główne zajęcia mieszkańców to hodowla bydła i rybołówstwo, rolnictwo nie rozwija się ze względu na słabe gleby
• 1655 – kościół wzmiankowany jako parafialny
• 1701 – Ziemia Chojeńska dostaje się pod panowanie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I
• 1724 – wzmianka o naprawie kursującego promu na Odrze w Güstebiese; do robót zużyto siedem dębów.
• 1730 – gruntowny remont kościoła; ufundowanie ołtarza
• 1746 – król Fryderyk Wilhelm II zarządza roboty melioracyjne na Odrze
• 1747 – rozpoczęto budowę kanału głównego; nowe koryto rzeki przekopano najkrótszą drogą z Güstebiese do Hohensaathen (drogę skrócono z 45 do 19 km).
• Poł. XVIII w. – na zmeliorowanych terenach o dł. ok. 60 km i szerokości ok. 10 km na zachodnim brzegu rzeki zakładane są nowe osady, kolonizowane przybyszami z Austrii, Palatynatu, a także z Polski. Ogółem założono 33 wioski, w tym Güstebieser Loose – rolniczą część Güstebiese. Osadnicy otrzymują specjalne przywileje; kolonizacja ta jest największą na Ziemi Chojeńskiej od czasów średniowiecznej.
• 1750 – kościół staje się filią parafii w Starych Łysogórkach
• 02.07.1753 – Odrę skierowano do nowego kanału-koryta, nazwanego Nową Odrą
• 23.08.1758 (wojna siedmioletnia) – Fryderyk II przeprawia mostem pontonowym swoją armię liczącą 36 tysięcy żołnierzy na prawy brzeg Odry na wysokości Gozdowic i poprzez Czelin kieruje się na Dębno
• 25.08.1758 – bitwa pod Sarbinowem
• 1806-1807 – Ziemia Chojeńska pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
• 1812 – Wielka Armia Napoleońska przeprawiała się przez Odrę m.in. w Güstebiese
• 1815 – uruchomiono stałe połączenie promowe łączące wieś Güstebiese z osadą Güstebieser Loose; ożywienie gospodarcze, powstają 3 nowe młyny, 2 małe stocznie i port przeładunkowy dla zboża, bydła i paszy dla zwierząt.
• Ok. 1820 – utworzono cmentarz na płn. skraju wsi, po prawej stronie drogi do Morynia; od XIII w. do tego czasu miejscem pochówku był teren przy kościele
• 1840 – generalna rozbudowa kościoła
• 1854 – założenie Posterunku Wodnego (na 645,3 km Odry], dokonującego pomiarów hydrologicznych i meteorologicznych oraz oznakowań szlaków żeglownych
• 1855 – powódź
• 1871–1918 – Ziemia Chojeńska w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
• 1904 – od strony zach. dobudowano do kościoła wieżę o wysokości 25 m
• Ok. 1918 – utworzono nowy cmentarz po drugiej stronie moryńskiej drogi, obwiedziony murem, z akacjowymi alejami w kształcie krzyża
• Lata 20. i 30. XX w. – wieś liczy ok. 1382 ha ziemi. Administracyjnie należą do niej również Güstebieser Loose, Dom przy przeprawie promowej (Fährhaus) i Dom przy szosie (Chausseehaus). Prom łączy obie części wioski po obu stronach Odry – na prawy brzeg przeprawiano się do kościoła, szkoły, teatru, stacji paliw, licznych sklepów i warsztatów rzemieślniczych. Wieś ma urząd stanu cywilnego i pocztę, kąpielisko, restauracje i pensjonaty. Niewielka odległość od Berlina i walory przyrodnicze okolicy decydują o tym, że Güstebiese stają się miejscowością wypoczynkową berlińczyków. Ostatnim niemieckim burmistrzem jest Franz Ruckheim.
• 1930 – wybudowano kaplicę na nowym cmentarzu
• 1933 – Gozdowice przyjmują 20 000 ludzi na 175 rocznicę przekroczenia Odry przez armię Fryderyka II przed bitwą pod Sarbinowem
• 1940 – kra niszczy częściowo Dom przy przeprawie promowej (Fährhaus), następnie odbudowany
• 07.02.1945 – zajęcie wsi przez 5 Armię 1 Frontu Białoruskiego, niewielkie zniszczenia.
• 16–20.04.1945 – forsowanie Odry; saperzy 1 Armii Wojska Polskiego budują most pontonowy (dł. 275 m i nośność 16 ton) przez Odrę
• Lato 1945 – pierwsza fala powojennego osadnictwa, obejmująca powracających z robót w Niemczech
• 02.08.1945 – uchwały poczdamskie, ustalające granicę zachodnią Polski na Odrze i Nysie; wieś ulega podziałowi – Güstebieser Loose pozostają w Niemczech, zaś prawobrzeżne Güstebiese już pod nazwą Gozdowice znajdują się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
• 1946 – kolejna fala osadnictwa, przybywają repatrianci z kresów wschodnich. Uruchomienie Nadzoru Wodnego.
• 25.05.1947 – poświęcenie kościoła jako świątyni rzymskokatolickiej
• 16.04.1952 – odsłonięcie Pomnika Sapera
• 1956 – wieś zelektryfikowano
• Lata 60. XX w. – w Gozdowicach mieści się składnica i punkt przeładunku drewna kopalnianego na płynące Odrą barki
• 16.04.1965 – utworzenie Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego. W wiecu ludności bierze udział Prezes ZBoWiD Mieczysław Moczar „Mietek”.
• Lata 60. i 70. XX w. – niezamieszkane domy przeznaczono do rozbiórki, uzyskując materiały budowlane na odbudowę miast w centralnej Polsce lub na naprawę ostróg odrzańskich
• 1972 – pomnikowi Sapera nadano obecny wygląd, projekt Czesław Piotrowski
• 1997 – powódź
• 20.10.2007 – otwarcie promowego przejścia granicznego Gozdowice-Güstebieser Loose, łączącego części wioski po obu stronach Odry; prom „Bez granic”, bocznokołowy o napędzie hydrauliczno-mechanicznym, wybudowany w stoczni RENOD w Dobrzeniu Wielkim, koszt ok. 1,8 mln zł pokryty ze środków funduszu unijnego INTERREG IIIA (70%), niemieckiego samorządu Barnim Oderburg (100 tys. zł) oraz gminy Mieszkowice (500 tys. zł).

Ludność

Rok	Ludność
1800	1000
1933	1132
1939	1081
2005	123

Gospodarka

• Nadzór Wodny – placówka należącą do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Dokonuje się tu m.in. codziennych pomiarów stanu wody Odry, pomiarów temperatury wody, czystości, obserwacji zjawisk lodowych na rzece, oraz innych elementów hydrologicznych, klimatologicznych i meteorologicznych.
• Leśnictwo Gozdowice – należy do Nadleśnictwa Mieszkowice

Wyznania

• Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1840, wieża dobudowana w 1904 – filialny parafii rzymskokatolickiej w Czelinie
• Zbór Kościoła Bożego w Chrystusie

Atrakcje turystyczne

Punkt widokowy w miejscu bunkra obserwacyjnego Wojska Polskiego w 1945

• Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
• Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego – utworzone 16.04.1965 w budynku, który w 1945 mieścił siedzibę dowodzenia szefa wojsk inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego i dowódcy 6 Batalionu Pontonowo Mostowego gen. Jerzego Bordziłowskiego. Znajdują się w nim pamiątki wojsk inżynieryjnych 1 Armii WP, mapy frontu, modele oraz oryginalne łodzie, pontony i amfibia.
• Pomnik Sapera – odsłonięty w 1952, obecny wygląd nadano w 1972; w pobliżu dwa drzewa morwy – Biały Fryc (biała morwa) i Czarny Fryc (czarne owoce).
• Głaz-pomnik poległych w wojnie austriacko-pruskiej w 1866 i w wojnie francusko-pruskiej 1870.
• Pomnik poświęcony żołnierzom organizującym przeprawę w 1945 r., przy drodze (zwanej „Drogą śmierci”) wiodącej z muzeum do Odry; postawiony w 1983.
• Kamienna „Ściana chwały” z mapą Polski, usytuowana przy drodze do Starych Łysogórek
• Punkt widokowy, w miejscu historycznego punktu obserwacyjnego Wojska Polskiego w 1945.

Bibliografia

• Gozdowice.
• Kosacki J., Kucharski B., „Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik”, Warszawa 2001, Sport i Turystyka Muza SA, ISBN 83-7200-583-4, s. 352
• W Gozdowicach przeprawiała się armia Napoleona.
• Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej, praca zbiorowa pod redakcją T. Białeckiego, Szczecin 1969, Instytut Zachodniopomorski