Hala Jaworzyna Rusinowa
Hala Jaworzyna Rusinowa – dawna hala pasterska w Tatrach Wysokich.
Hala była nazywana przez górali Jaworzyną, Jaworzyną Rusinową, Jaworzyną Rusińską, Rusińską Halą lub Rusinką. W jej skład wchodziła Rusinowa Polana oraz wschodnie i północne zbocza Gęsiej Szyi. Dodatkowymi uprawnieniami właścicieli tej hali był cerkiel leśny (potem zamieniony został na ekwiwalent leśny). Według przekazów ludowych nazwa hali pochodzi od nazwiska dawnego jej właściciela – sołtysa Rusina ze wsi Groń. Jednak najstarsze zachowane dokumenty podają, że pierwszym jej właścicielem w 1628 r. był sołtys tej wsi, ale o nazwisku Adam Groński-Belzyk. Potem, głównie w wyniku podziałów przy dziedziczeniu, hala miała już wielu właścicieli[1]. W 1766 r. byli wśród nich Rusińscy albo Rusinowscy[2], w 1818 r. m.in. Bartek Rusin i Jan Rusin[1]. Hala wzmiankowana jest również w dokumentach z 1633 r. jako Węgierska Górka i 1699 jako Rusienka[2].
W ostatnim okresie swojego istnienia hala ta wykorzystywana była przez bacę Murzańskiego z Gronia jako tzw. przepaska. Wypasał on na hali Za Mnichem, jednak ze względu na jej wysokogórskie położenie wiosną musiał przetrzymać stado na niżej położonych pastwiskach, zanim tam zazieleniła się trawa[1]. Na Jaworzynie Rusinowej przetrzymywał stado również przez zimę, karmiąc je skoszonym z polany sianem. Było to ostatnie zimowisko w Tatrach.
W latach 60. XX wieku ogólna powierzchnia hali wynosiła 51,64 ha, w tym pastwiska stanowiły 15,0 ha, halizny 12,49 ha, lasy 24,15 ha. Wypas (przeliczony w owcach) wynosił 195 sztuk. Polana była koszona, wypas odbywał się na jej obrzeżach, haliznach i w lesie. Na polanie wypasano dopiero po jej wykoszeniu. Położone na wysokości 1150–1490 m bardzo strome zbocza Gęsiej Szyi ulegały w wyniku nadmiernego wypasu erozji. Lasy otaczające tę halę są ostoją jeleni i rzadkich gatunków ptaków, a wypas je płoszył[3].
Ostatnim wypasającym na tej hali był baca Jan Murzański. Po włączeniu obszaru tej hali do TPN wypas zniesiono. Potem przywrócono tzw. kulturowy wypas na samej polanie. Z istniejącego dawniej dużego zgrupowania ok. 20 zabudowań pasterskich pozostało jeszcze kilka, można tu kupić oscypki. Polana ta jest dobrym punktem widokowym na Tatry Bielskie oraz szczyty Tatr Wysokich w rejonie Morskiego Oka[2].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
– niebieski z Zazadniej przez Rusinową Polanę do Palenicy Białczańskiej.
- Czas przejścia z Zazadniej na Rusinową Polanę: 1:15 h, ↓ 1 h
- Czas przejścia z Rusinowej Polany do Palenicy Białczańskiej: 40 min, z powrotem 50 min
– zielony z Wierchporońca przez Rusinową Polanę i Gęsią Szyję na Rówień Waksmundzką, a dalej do schroniska „Murowaniec”.
- Czas przejścia z Wierchporońca na polanę: 1 h, ↓ 45 min
- Czas przejścia z polany przez Gęsią Szyję na Rówień Waksmundzką: 1 h, z powrotem 50 min
– czarny odchodzący od dolnego skraju polany, prowadzący na Polanę pod Wołoszynem. Czas przejścia w obie strony: 25 min[4]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2003. ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. ISBN 83-88112-35-X.
