Jan Arnsztajn

Jan Arnsztajn
„Jan Ćwiek”
Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1897 ; Lublin, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 1934 ; Warszawa, Polska
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	lekarz
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Marek Arnsztajn, Franciszka Arnsztajnowa
	Odznaczenia
	;

Jan Arnsztajn, ps. Jan Ćwiek (ur. 5 czerwca 1897 w Lublinie, zm. 31 stycznia 1934 w Warszawie) – polski lekarz, działacz niepodległościowy, działacz społeczny i sportowy, poeta-satyryk^[1].

Życiorys

Jan Arnsztajn był synem doktora Marka Arnsztajna oraz poetki Franciszki Arnsztajnowej. W latach szkolnych działał w harcerstwie oraz w Organizacji Młodzieży Narodowej^[1]. W 1915 roku ukończył Szkołę Lubelską. W lipcu 1915 przedostał się z fałszywym paszportem wystawionym na nazwisko Jan Ćwiek (później używał tego nazwiska w czasie służby w WP) do Legionów, w których formalnie służył od 16 lipca. Od 20 sierpnia 1915 był żołnierzem 1. kompanii VI baonu 1. pp I Brygady. Uczestniczył w kampanii wołyńskiej, podczas której zachorował na czerwonkę. Po kilkutygodniowym pobycie w szpitalu 25 listopada 1915 został zwolniony z Legionów i wrócił do Lublina^[2]. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej^[3]. Od 1 sierpnia do 4 października 1916 roku był w Lublinie komendantem miasta pod pseudonimem „Jerzmanowski”, a w roku 1917 – zastępcą komendanta Okręgu VIII POW. Po odzyskaniu niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany porucznikiem. W listopadzie 1918 r. wstąpił do WP. Do końca 1919 r. służył w referacie personalnym DOG Lublin, a później kierował Wydziałem II Oświaty Żołnierskiej Sekcji VI Propagandy Oddziału II Naczelnego Dowództwa WP. Od 26 lipca 1920 był dowódcą kompanii 201. Ochotniczej DP. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, 3 sierpnia odznaczył się męstwem w bitwie pod Ostrowią Mazowiecką, w czasie której został ranny. Od 20 września 1920 pełnił funkcję adiutanta w dywizji ochotniczej^[4].

Po zakończeniu wojny ukończył medycynę na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskał tytuł doktora. Następnie podróżował po Europie, wzbogacając swoje wykształcenie, a po powrocie m.in. z Francji, Austrii i Szwajcarii otworzył w Lublinie gabinet lekarski. Był dwukrotnie żonaty. Jego drugą żoną była aktorka Teatru Miejskiego Janina Pińska. Miał córkę Janinę, późniejszą żonę Walentego Titkowa. Pełnił funkcje prezesa zarządu Związku Legionistów Polskich w Lublinie oraz prezesa zarządu okręgowego Związku Peowiaków w Lublinie.

30 stycznia 1927 uczestniczył w dorocznym walnym zgromadzeniu Lubelskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej, w którym brali udział delegaci 12 klubów: z Lublina, Równego, Kowla, Chełma i Lubartowa, w czasie którego został wybrany na członka zarządu ZOPN^[5], obok m.in. Zygmunta Martyniaka. W 1925 uzyskał pierwsze miejsce w grze pojedynczej oraz drugie w grze podwójnej^[6] w turniej tenisowym WKS Unij, który odbył się w Lublinie przy ul. Lipowej. Ponadto przez kilka lat z rzędu dzierżąc tytuł mistrza tenisowego Lublina, m.in. w 1928^[7] i przyczynił się w wielkim stopniu do rozwoju tenisa na ziemi lubelskiej^[8].

Jan Arnsztajn chorował na gruźlicę. Leczył się w ośrodkach w Otwocku oraz Zakopanem. Zmarł 31 stycznia 1934 w Warszawie. Został pochowany w uroczystym pogrzebie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[9] (kwatera 20C-2-1)^[10].

W 1934 – pragnąc w sposób trwały uczcić jego pamięć – grono przyjaciół (m.in. Czesław Martyniak i Zygmunt Martyniak) podjęło inicjatywę ufundowania pucharu im. dr. Jana Arnsztajna, jako nagrody przechodniej dla najlepszego tenisisty lubelskiego^[8]. Zawody jego imienia odbyły się m.in. w 1935^[11], 1936^[12] oraz 1937^[13].

Odznaczenia

Krzyż Niepodległości z Mieczami (1931)^[14]
Krzyż Walecznych z okuciami^[15]
Krzyż Legionowy^[15]
Odznaka „za wierną służbę” I Brygady^[15]
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej (zwana też Krzyżem P.O.W.)^[15]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Wstęga za rany^[15]

Przypisy

↑ ^a ^b Jan Arnsztajn (1897–1934) - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2024-06-14] (pol.).
↑ Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146.
↑ Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Express Lubelski i Wołyński, 1935. Na dzień święta niepodległości. Dodatek do nr 312., „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 listopada 1935, s. 2 [dostęp 2024-06-12] .
↑ Ibidem, s. 147.
↑ Kazimierz RedK.R. Wierzyński Kazimierz RedK.R., Przegląd Sportowy. R. 7, 1927, nr 6, Prasa Polska Sp. z o. o., 12 lutego 1927, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
↑ Tadeusz RedT.R. Synowiec Tadeusz RedT.R., Kurjer Sportowy : tygodnik poświęcony wszystkim gałęziom sportu. 1925, nr 26, 2 września 1925, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
↑ Kazimierz RedK.R. Wierzyński Kazimierz RedK.R., Przegląd Sportowy. R. 8, 1928, nr 25, Prasa Polska Spółka Akcyjna, 23 czerwca 1928, s. 5 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
↑ ^a ^b Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 356, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 24 grudnia 1934, s. 10 [dostęp 2024-06-12] .
↑ Konstanty Bolesta-(1887-1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894-[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Wacław (1900-1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski Wacław (1900-1972) RedW.(1. 1. ) R., Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 37, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 6 lutego 1934, s. 4 [dostęp 2024-08-07] (pol.).
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
↑ Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 281, 10 października 1935, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .
↑ Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1936, R. 13, nr 284, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 12 października 1936, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .
↑ Feliks Wyd i red odpF.W. Moskalewski Feliks Wyd i red odpF.W. i inni, Głos Lubelski: pismo codzienne: [organ prasowy endecji lubelskiej Narodowej Demokracji], 1937, R. 24, nr 248, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 września 1937, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .
↑ M.P. z 1931 r. nr 156 , poz. 227
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Stowarzyszenie BramaS.B. Grodzka Stowarzyszenie BramaS.B., Ośrodek "Brama Grodzka-TeatrO."B.G.T. NN", Scriptores: pamięć, miejsce, obecność: laboratorium pamięci, małe ojczyzny, spotkania kultur nr 30 (2006): CZECHOWICZ – w poszukiwaniu ukrytego miasta. Cz. 1, „Scriptores”, 2006, s. 4 [dostęp 2024-06-12] .

Bibliografia

Jan Arnsztajn. Nekrolog. „Express Lubelski i Wołyński”. 34, s. 4, 1934-02-04.
Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146–148.
Marek Gałęzowski, Żydzi walczący o Polskę. Zapomniani obrońcy Rzeczypospolitej, wyd. Znak Horyzont, Kraków 2021.
Słownik Biograficzny Miasta Lublina, pod redakcją Tadeusza Radzika, Adama A. Witusika i Jana Ziółka, Tom drugi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, s. 16
Jan Arnsztajn (1897–1934), w „Scriptores” nr 30 – Czechowicz. W poszukiwaniu ukrytego miasta, Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN, Lublin 2008. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)].

[:2-1] Jan Arnsztajn (1897–1934) - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2024-06-14] (pol.).

[2] Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146.

[3] Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Express Lubelski i Wołyński, 1935. Na dzień święta niepodległości. Dodatek do nr 312., „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 listopada 1935, s. 2 [dostęp 2024-06-12] .

[4] Ibidem, s. 147.

[:82-5] Kazimierz RedK.R. Wierzyński Kazimierz RedK.R., Przegląd Sportowy. R. 7, 1927, nr 6, Prasa Polska Sp. z o. o., 12 lutego 1927, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).

[6] Tadeusz RedT.R. Synowiec Tadeusz RedT.R., Kurjer Sportowy : tygodnik poświęcony wszystkim gałęziom sportu. 1925, nr 26, 2 września 1925, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).

[7] Kazimierz RedK.R. Wierzyński Kazimierz RedK.R., Przegląd Sportowy. R. 8, 1928, nr 25, Prasa Polska Spółka Akcyjna, 23 czerwca 1928, s. 5 [dostęp 2024-08-04] (pol.).

[:0-8] Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 356, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 24 grudnia 1934, s. 10 [dostęp 2024-06-12] .

[9] Konstanty Bolesta-(1887-1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894-[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Wacław (1900-1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski Wacław (1900-1972) RedW.(1. 1. ) R., Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 37, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 6 lutego 1934, s. 4 [dostęp 2024-08-07] (pol.).

[10] Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.

[11] Konstanty Bolesta (1887–1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 281, 10 października 1935, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .

[12] Franciszek (1894–[1944]) WydF.(1. [1. ]) W. Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) RedK.B.(1. 1. ) R. Modliński, Wacław (1900–1972) RedW.(1. 1. ) R. Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1936, R. 13, nr 284, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 12 października 1936, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .

[13] Feliks Wyd i red odpF.W. Moskalewski Feliks Wyd i red odpF.W. i inni, Głos Lubelski: pismo codzienne: [organ prasowy endecji lubelskiej Narodowej Demokracji], 1937, R. 24, nr 248, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 września 1937, s. 6 [dostęp 2024-06-12] .

[14] M.P. z 1931 r. nr 156 , poz. 227

[:1-15] Stowarzyszenie BramaS.B. Grodzka Stowarzyszenie BramaS.B., Ośrodek "Brama Grodzka-TeatrO."B.G.T. NN", Scriptores: pamięć, miejsce, obecność: laboratorium pamięci, małe ojczyzny, spotkania kultur nr 30 (2006): CZECHOWICZ – w poszukiwaniu ukrytego miasta. Cz. 1, „Scriptores”, 2006, s. 4 [dostęp 2024-06-12] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]