Jan Kajetan Trojański
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 lipca 1850 |
| Profesor nauk filologicznych[2] | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
Uniwersytet Jagielloński – filozofia |
| Rektor[3] | |
| Uczelnia | |
| Okres spraw. |
1841–1843 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Jan Kajetan Trojański (ur. w lutym 1797 lub w 1796[1][2] w Lublinie, zm. 24 lipca 1850 w Mariańskich Łaźniach) – polski filolog klasyczny, leksykograf. Profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prezes Towarzystwa Naukowego Krakowskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Stanisława, magistra chirurgii. W Lublinie ukończył gimnazjum. Na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie studiował filologię klasyczną, a następnie we Wrocławiu prawo. Po dwóch latach porzucił studia prawnicze, powracając do filologii klasycznej. Za prace naukowe otrzymał w 1817 roku 50 talarów nagrody od Uniwersytetu Wrocławskiego[4]. Po ukończeniu studiów został na Uniwersytecie Wrocławskim lektorem języka i literatury polskiej. Zdał egzamin nauczycielski i w Poznaniu w 1819 roku rozpoczął pracę w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. W grudniu 1821 na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego uzyskał stopień doktora[1][4].
Pracował w Poznaniu, gdzie wraz z Józefem Muczkowskim zajmował się porządkowaniem akt miejskich i sporządzaniem inwentarza na polecenie pruskiego magistratu Poznania. Prace zakończyli w 1826 roku, kończąc dzieło zaczęte pięć lat wcześniej przez Jana Wilhelma Cassiusa[5].
W 1828 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie przez dwadzieścia lat oddawał się głównie zajęciom dydaktycznym oraz studiom języka niemieckiego w Katedrze Literatury Łacińskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego[4]. Od 1828 wykładał literaturę polską i łacińską oraz pełnił funkcję członka Wielkiej Rady Uniwersyteckiej[2]. W latach 1835–1837 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego UJ[1]. W latach 1841–1843 był rektorem Uniwersytetu[3] i jednocześnie prezesem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego[1].
W latach 1845–1848 ponownie był dziekanem Wydziału Filozoficznego, a w 1849 został powołany do komisji opracowującej dla Uniwersytetu „kompletny plan naukowy”[2].
Zmarł latem 1850 w Mariańskich Łaźniach (Marienbad). Miejsce pochówku pozostaje nieznane[2].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Od 1827 roku był żonaty z Józefą Zgorzalewiczówną z Kościana[6].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Był autorem popularnych i cenionych w swoim czasie podręczników szkolnych i słowników. W 1819 roku opracował we Wrocławiu Gramatykę łacińską do potrzeby szkól polskich zastosowaną, która miała kilka wydań i używana była w szkołach wielkopolskich. Wydał również Słownik polsko-łaciński do szkolnego użycia... (1819) i Zadania do tłumaczenia z polskiego na łacińskie (1828). W Poznaniu opracował artykuł z dziedziny dydaktyki języków klasycznych, wydany przez gimnazjum poznańskie (1824). Jego najbardziej znane prace powstały jednak w Krakowie – w 1833 opublikował Gramatykę niemiecką do szkolnego i prywatnego użycia, a także słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie, m.in.: Dokładny niemiecko-polski słownik do podręcznego użycia dla Polaków i Niemców[7] (wydany w 1844[8]). Trojański jest autorem znaczących prac leksykograficznych. Słownik polsko-niemiecki (rok 1835) liczy 1148 stron i ok. 30 000 haseł, słownik niemiecko-polski (1844) – 1500 stron i ok. 60 000 haseł[9]. Obydwa słowniki pełnią w pierwszym rzędzie funkcję pasywną. Służą więc do tłumaczenia tekstów z języka polskiego na niemiecki dla użytkownika niemieckiego (część polsko-niemiecka) i do tłumaczenia z języka niemieckiego na język polski dla użytkownika polskiego[10][11].
W porównaniu za słownikami Mrongowiusza i Bandtkiego słowniki Trojańskiego wykazują bogatszą mikrostrukturę, w tym obszerne informacje morfologiczne (jak formy dopełniacza przy rzeczownikach, formy fleksyjne czasowników) przy wyrazach hasłowych[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Prezesi Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. tnk.krakow.pl. [dostęp 2015-07-31]. (pol.).
- ↑ a b c d e Lista pamięci. Prof. Jan Kajetan Trojański. uj.edu.pl. [dostęp 2015-07-31]. (pol.).
- ↑ a b Poczet Rektorów UJ. uj.edu.pl. [dostęp 2015-07-31]. (pol.).
- ↑ a b c Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 773.
- ↑ Zofia Wojciechowska: Dzieje Archiwum Państwowego w Poznaniu. 8. Staropolskie archiwum miejskie w Poznaniu przejęte przez państwo pruskie. poznan.ap.gov.pl. [dostęp 2015-08-05]. (pol.).
- ↑ Akt ślubu zapisany jest w księdze ślubów parafii kościańskiej pod dniem 1 października 1827. Znajduje się w oryginale w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu (nie może być publikowany).
- ↑ niem.: Ausführliches deutsch - polnisches Handwörterbuch zum Gebrauche für Polen und Deutsche
- ↑ Jan Kajetan Trojański: Dokładny niemiecko-polski słownik do podręcznego użycia dla Polaków i Niemców. Cz.1. europeana.eu. [dostęp 2015-08-05]. (pol.).
- ↑ Agnieszka Frączek/Ryszard Lipczuk: Słowniki polsko–niemieckie i niemiecko–polskie. Historia i teraźniejszość. Wołczkowo 2004, s. 55 nn.
- ↑ Erika Worbs: Das „Ausführliche polnisch-deutsche Handwörterbuch von Jan Kajetan Trojański – ein Beitrag zur polnischen Lexikographie des 19. Jh., [w:] Prace Filologiczne, t. XI. Warszawa 1995, s. 403 n.
- ↑ Erika Worbs: Die polnisch-deutsche Lexikographie im ersten Drittel des 19. Jahrhunderts. Die polnisch-deutschen Wörterbücher von Bandtkie, Mrongovius und Trojański, [w:] (red.) Jakub Zdzisław Lichański et al., Między oświeceniem i romantyzmem. Kultura polska około 1800 roku. Warszawa: DiG, !997, s 385.
- ↑ Agnieszka Frączek/Ryszard Lipczuk: Słowniki polsko–niemieckie i niemiecko–polskie. Historia i teraźniejszość. Wołczkowo 2004, s. 60 n.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 773. ISBN 83-01-02722-3.
- Agnieszka Frączek: Zur Geschichte der deutsch-polnischen und polnisch-deutschen Lexikographie (1772 – 1868). Tübingen: Niemeyer, 1999, s. 210- 273.
- Agnieszka Frączek/Ryszard Lipczuk: Słowniki polsko–niemieckie i niemiecko–polskie. Historia i teraźniejszość. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 2004, s. 55-66.
- Erika Worbs: Das „Ausführliche polnisch-deutsche Handwörterbuch von Jan Kajetan Trojański – ein Beitrag zur polnischen Lexikographie des 19. Jh., [w:] Prace Filologiczne, t. XI. Warszawa 1995, s. 397-413.
- Erika Worbs: Die polnisch-deutsche Lexikographie im ersten Drittel des 19. Jahrhunderts. Die polnisch-deutschen Wörterbücher von Bandtkie, Mrongovius und Trojański, [w:] (red.) Jakub Zdzisław Lichański et al., Między oświeceniem i romantyzmem. Kultura polska około 1800 roku. Warszawa: DiG, !997, s. 377-394.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jan Kajetan Trojański: Dokładny niemiecko-polski słownik do podręcznego użycia dla Polaków i Niemców. Cz.1 – publikacja dostępna online. europeana.eu. [dostęp 2015-08-05]. (pol.).
- Publikacje Jana Kajetana Trojańskiego w bibliotece Polona
