Kopalnia Węgla Kamiennego Prezydent
50°17′53″N 18°58′02″E/50,298056 18,967222 Wieża wyciągowa szybu Prezydent | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Data założenia |
1932 (przebudowa kopalni przez Skarboferme) |
| Data likwidacji |
1972 (połączenie z kopalnią Polska) |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie Chorzowa  | |
| 50°17′53″N 18°58′02″E/50,298056 18,967222
| |
Kopalnia Węgla Kamiennego Prezydent (w latach 1937-1939: Prezydent Mościcki, 1939-1945: niem. Königsgrube Ostfeld[1][2]) – kopalnia węgla kamiennego, która znajdowała się w Chorzowie. Działała jako samodzielny zakład od 1932[3] do 1972 roku[2], później stanowiła rejon Prezydent Kopalni Węgla Kamiennego Polska[4] (później Polska-Wirek), czynny do 1 lipca 1995 roku[5][6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kopalnia węgla kamiennego Król była podzielona na cztery pola wydobywcze: Pole Północne, Południowe, Wschodnie i Zachodnie[7].
W 1922 roku Pole Wschodnie nazwano Król – Święty Jacek (z szybami Świętego Jacka I i II), a Pole Południowe: Król Piast (z szybami Piast I i II)[7].
1 grudnia 1928 roku unieruchomiono szyby Piast w związku z wyczerpaniem złóż węgla, a pole kopalni Król Piast zostało włączone do kopalni Król – Święty Jacek[8].
W 1932 roku Skarboferme zakończyło przebudowę kopalni[3].
W latach 1929–1933 powstał nowy szyb o początkowej nazwie Jacek III, później przemianowany na Prezydent Mościcki[8]. Po wyłączeniu z eksploatacji szybów Świętego Jacka I i II, 15 lutego 1937 roku zmieniono nazwę kopalni na Prezydent Mościcki[8] od nazwy szybu; zakład należał wówczas do spółki Skarboferm[2].
Kopalnia Prezydent obejmowała zatem Pola Wschodnie i Południowe kopalni Król, stanowiła jednak samodzielną jednostkę[9]; podział na kilka zakładów górniczych wynikał z dużego obszaru górniczego kopalni Król[10].
W czasie II wojny światowej kopalnia nazywała się Königsgrube Ostfeld i była własnością koncernu Hermann Göring[2].
24 stycznia 1945 roku kopalnia została odbita przez wojska sowieckie spod okupacji hitlerowskiej[11].
Od 1945 roku kopalnia przyjęła nazwę Prezydent i została włączona do Chorzowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[2].
1 kwietnia 1957 roku kopalnia przeszła pod zarząd Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[2] W 1972 roku została połączona z kopalnią Polska pod wspólną nazwą Polska[2], później Polska-Wirek, gdzie funkcjonowała jako rejon Prezydent[5].
Działalność wydobywcza w rejonie Prezydent została zakończona oficjalnie 1 lipca 1995 roku[5]. Część budynków pokopalnianych rozebrano, pozostały między innymi budynki: dyrekcji, starej sali zbornej i kasyna dla kadry, dawnego domu mieszkalnego sztygarów, kopalnianej straży pożarnej, magazynu skroplonego powietrza (później tzw. łaźnia nowa) oraz nowego kasyna[12].
Wieża wyciągowa szybu Prezydent
[edytuj | edytuj kod]
W 1931 roku inżynier Ryszard Heileman z Katowic zaprojektował zespół obiektów dla nowego szybu: wieżę szybową w stylistyce funkcjonalizmu[13], budynek maszyny wyciągowej, budynek sortowni węgla. Obiekty wzniesiono w 1933 roku. Budynki sortowni i maszyny wyciągowej po likwidacji kopalni zostały zdewastowane i rozebrano je w 1996 roku. Sama wieża ma, przy zachowaniu tradycyjnego kształtu wieży jednozastrzałowej, konstrukcję żelbetową[14], co odróżnia ją od innych wież szybowych.
Wieża szybowa ma 42,5 metra wysokości, dwa zachowane koła linowe o średnicy 5.5 metra, umieszczone w stosunku do siebie równolegle. Miała dwa skipy o pojemności 8 ton. Do napędu użyto maszyny wyciągowej z silnikiem elektrycznym zasilanym prądem elektrycznym o napięciu 6 kV i o 490 obrotach na minutę. W ciągu godziny transportowano do 320 ton urobku (40 cykli).
Wieża wyciągowa przestała być wykorzystywana w latach 90. XX wieku[13].
W 2008 roku miasto Chorzów odkupiło wieżę wyciągową szybu Prezydent[13] i wpisało ją do rejestru zabytków. W 2009 dokonano jej remontu, a w 2010 teren dookoła wieży uporządkowano, zaś sama wieża została podświetlona[15]. 4 listopada 2010 wieża została wpisana na listę Szlaku Zabytków Techniki.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 153.
- ↑ a b c d e f g Jaros 1984 ↓.
- ↑ a b Skarboferme ↓.
- ↑ Lapski 2014 ↓, s. 168.
- ↑ a b c Dz.U. 1996 ↓.
- ↑ Lapski 2014 ↓, s. 171.
- ↑ a b Jaros 1962 ↓, s. 130.
- ↑ a b c Jaros 1962 ↓, s. 131.
- ↑ Polskie Kopalnie Skarbowe ↓.
- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 10-11.
- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 156.
- ↑ Lapski 2014 ↓, s. 93.
- ↑ a b c Sobczyk 2009 ↓.
- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 135.
- ↑ Lapski 2014 ↓, s. 94.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Jaros: Historia kopalni Król w Chorzowie (1791-1945). Katowice: Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze, 1962.
- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 88. ISBN 83-00-00648-6.
- Adam Lapski: Spacery ulicami Chorzowa (Monografia ulic miasta z opisem zabytków i miejsc godnych uwagi). Chorzów: 2014.
- Symbole Chorzowa Joachim Otte, Ryszard Szopa, wydano przez Samorząd Miasta Chorzów, Chorzów 2010, ISBN 978-83-60360-31-6 strony 45-46
- Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku. Spółka Dzierżawna.. 1924, s. 5.
- Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku. Skarboferme. Chorzów: po 1936, s. 13.
- Wykaz kopalń węgla kamiennego przewidzianych do likwidacji w 1996 r. finansowanej ze środków pochodzących z budżetu państwa i terminy likwidacji zakładów górniczych lub ich części. „Dziennik Ustaw”. 115 (551), s. 2504, 1996. Urząd Rady Ministrów. ISSN 0867-3411.
- Iwona Sobczyk: Prezydent kosztował 368 tys. zł. W Chorzowie się cieszą. Gazeta Wyborcza Katowice, 2009-12-05. [dostęp 2017-05-15].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Przekrój przez wieżę szybu Prezydent ze schematem skipu. Skip Compagnie, 1936-04. [dostęp 2017-05-15].
|
