Koronkarstwo w Chorwacji
| Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO | |
 Chorwackie koronki z Pagu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2009 |
Koronkarstwo w Chorwacji – tradycja tworzenia koronek rozwijana w różnych miejscowościach Chorwacji. W 2009 roku zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO w Europie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Chorwacji tradycje koronkarskie istnieją od XV wieku. Powstało kilka ośrodków, w których wykonuje się różnego typu koronki. Koronki igiełkowe w: Pagu, Primošten, w okolicach Slavonskiego Brodu (koronki Sols), koronki klockowe w: Lepoglavie i Sveta Marina, frywolitki w Križevci i teneryfy na wyspie Hvar[1]. Wszystkie zostały zarejestrowane na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ministerstwa Kultury Republiki Chorwacji. Dodatkowo koronki z Pagu, Hvaru i Lepoglavy wpisano w 2009 roku na listę reprezentatywną UNESCO niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości pod nazwą „Koronkarstwo w Chorwacji”. W celu popularyzacji tej formy rękodzieła artystycznego co roku są organizowane wydarzenia nazywane festiwalami. Najstarszy od 1997 roku odbywa się w Lepoglavie. Na jego wzór w 2010 roku zorganizowano Międzynarodowy Festiwal Koronki w Pagu[1].
Po wpisaniu koronkarstwa na listę UNESCO w ramach serii „Mini monety” Chorwacki Bank Narodowy we współpracy z Hrvatskim novčarskim zavodom wyemitował pamiątkową złotą monetę „Koronkarstwo w Chorwacji” z motywami koronki z Pagu i Lepoglavy. Projekt monety przygotował rzeźbiarz Stjepan Divković[2][3].
W 2014 roku Hrvatsko filatelističko društvo Zadar (Chorwackie Towarzystwo Filatelistyczne Zadar) wydało pamiątkową kopertę z motywem koronki z Pagu oraz znaczek pocztowy z koronką z Pagu[4]
Koronka igiełkowa z Pagu
[edytuj | edytuj kod]
Koronki igiełkowe[5] w Pagu były wytwarzane od XV wieku[6]. Benedyktynki z klasztoru św. Małgorzaty w Pagu w szkole dla dziewcząt uczyły nie tylko czytania i pisania, ale również wytwarzania koronek[7]. W 1906 roku dzięki Natalie Bruck-Auffenberg w Pagu powstała szkoła koronkarska[8], która działała z przerwami do 1945 roku[1]. Koronki wykonuje się igłą. Przed rozpoczęciem pracy należy pomocniczą nitką przymocować do tekturki kontury koronki wykonując rodzaj siatki. Wykonuje się je z grubszej nici. Po ukończeniu pracy nici pomocnicze mocujące koronkę usuwa się. Ich zadaniem było utrzymanie napięcia nitek i kształtu koronki[9]. Tekturkę przykrytą folią umieszcza się na półokrągłej poduszce. Koronczarki z Pagu tworzą koronki, używając 31 elementów, które łączą w geometryczne wzory[10].
Koronka klockowa z Lepoglavy
[edytuj | edytuj kod]
Uznaje się, że koronkarstwo w Lepoglavie rozwinęło się dzięki paulinom, którzy nauczyli miejscowe kobiety zdobienia koronkami strojów liturgicznych. Z czasem koronkarstwa uczono na kursach i warsztatach w szkole, a koronki stały się dodatkowym źródłem dochodu dla koronczarek na wsi[11]. Dzięki staraniom Izidora Kršnjavoga w 1892 roku w Lepoglavie uruchomiono kursy koronkarstwa wzorowane na szkole koronkarskiej w Idriji. W Lepoglavie są wytwarzane koronki klockowe[12].
Koronki z Hvaru
[edytuj | edytuj kod]Koronki z wyspy Hvar są wykonywane z nici zrobionych z włókien agawy. Wykonują je od XIX wieku wyłącznie zakonnice z miejscowego klasztoru benedyktynek. Wybrały taki materiał, ponieważ na wyspie istniała tradycja wykonywania z włókna agawy lin i nici do wyplatania sieci rybackich. Na wyspie Hvar są wytwarzane koronki teneryfowe. Koronki z Hvaru, ze względu na użyty materiał, pełnią wyłącznie funkcję dekoracyjną. Nie wolno ich zwilżać, prasować i prać[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Vanesa Damijanić, Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], 2021 [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Stjepan Drmic, Zlatnik 10kn, Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], Hrvatska kovnica novca [dostęp 2022-04-10] (chorw.).
- ↑ Katalog numizmatičkih izdanja 1994-2014 – HNB [online], 2014, s. 113 [dostęp 2022-04-10].
- ↑ Prigodna omotnica, poštanska marka i poštanski žig s paškom čipkom [online], Grad Pag [dostęp 2022-04-10] (chorw.).
- ↑ Jadwiga Turska, Koronki ręczne, Warszawa: Watra, 1969, s. 109.
- ↑ Koronka Dni Pagu – białe złoto Pagu [online], Turističke priče, 23 czerwca 2021 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
- ↑ Spitze [online], Benediktinerkloster Sv. Margarite Pag [dostęp 2022-04-09] (niem.).
- ↑ Kroatische Heimarbeit, „Neues Wiener Tagblatt”, anno.onb.ac.at, 4 marca 1941, s. 14 [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Zręczne ręce. Wyplatanie igłą. Szydełkowanie. Roboty na drutach. Haftowanie. Wyplatanie koszyków., t. 2, Warszawa: Watra, 1989, s. 7–9, ISBN 83-255-0280-X.
- ↑ Skill and Patience, Foundation Behind Fashion [online], Croatia Lace, 2 lipca 2020 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
- ↑ Ministarstvo kulture i medija Republike Hrvatske – Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], min-kulture.gov.hr [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Vanesa Damijanić, Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], 2021 [dostęp 2022-04-10].
