Mór Déchy
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| |
Mór Déchy (wym. [moːr deːtʃi], ur. 4 listopada 1847 w Budzie, zm. 8 lutego 1917 w Budapeszcie) – węgierski geograf i podróżnik, autor publikacji naukowych na temat gór, pionier fotografii wysokogórskiej, taternik i alpinista.
Urodził się jako syn inżyniera kolejowego. Rodzice dbali o jego wykształcenie, uczył się języków obcych, uczęszczał do liceum pijarów[1]. Studiował geografię i geologię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Wiele podróżował m.in. po Alpach (w 1872, 1874 i 1876), Pirenejach, Kaukazie (siedmiokrotnie w latach 1884-1902) i Karpatach. Odwiedził między innymi Maroko i Algierię, brał udział w próbie zdobycia siedmiotysięcznika Muztagata w 1878[2]. W Alpach zdobył m.in. Jungfrau, Matterhorn i Mont Blanc, był pierwszym zdobywcą Trafoier Eiswand i Petersenspitze. Jako pierwszy przeszedł też północną ścianą Wildspitze. Na Kaukazie był autorem (ze szwajcarskimi przewodnikami Alxsandrem Burgenerem i Peterem Ruppenem oraz młodym miejscowym góralem o imieniu Molej z Urusbije) drugiego wejścia na główny, zachodni wierzchołek Elbrusa[3]. W późniejszych latach był jednym z największych znawców Kaukazu[1].
Jego najważniejszym dziełem była trzytomowa praca poświęcona Kaukazowi: Kaukasus, Reisen und Forschungen in kaukasischen Hochgebirge (1905-07)[4].
Mór Déchy był w Tatrach tylko w 1874, wspólnie z innymi taternikami i przewodnikami dokonał kilku pierwszych wejść m.in. na Wysoką (na oba wierzchołki, wraz z przewodnikami Jánem Rumanem-Driečnym młodszym i Martinem Spitzkopfem) oraz na Gerlach przez Wielicką Próbę (wraz z Antonem Döllerem, Paulem Schwartzem, Josefem Schäferlingiem, przewodnikiem Johannem Stillem i tragarzem Samuelem Horvayem). Ponadto przypisywane są mu pierwsze znane turystyczne przejścia przez Wschodnie Żelazne Wrota, Siarkańską Przełęcz i Dolinę Kaczą. Plonem tych wypraw było opracowanie geograficzne Jelentés a Magas Tátrában tett utazásról w 1875 i kilka mniejszych publikacji w prasie taternickiej[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Grzegorz Folta. Mór Déchy w Tatrach, czyli krótka historia pewnych wakacji (cz. 1). „Tatry”. Nr 3 (41), s. 96-99, lato 2012. Tatrzański Park Narodowy. ISSN 0867-4531.
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Bolesław Chwaściński, Ku niezdobytym szczytom, Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 40–41, ISBN 83-217-2579-1.
- ↑ Kaukasus... w Archive.org. [dostęp 2009-08-13]. (niem.).
