Pērkonkrusts
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Lider | |
| Data założenia |
1933 |
| Data rozwiązania |
1941 |
| Ideologia polityczna | |
| Barwy | |
Pērkonkrusts (Krzyże Błyskawicy) – łotewska organizacja skrajnie prawicowa[1][2][3], faszystowska[4][5][6], nacjonalistyczna[5] i antysemicka[5], działająca w latach 30.
Zarys historyczny
[edytuj | edytuj kod]W styczniu 1932 r. na Łotwie została założona radykalna organizacja Ugunskrusts (Ogniste Krzyże). Jej twórcą był Gustavs Celmiņš, b. ochotnik w wojnie wyzwoleńczej 1918–1920 i urzędnik państwowy. Została ona jednak szybko zdelegalizowana przez socjaldemokratyczny rząd. Odrodziła się już w maju 1933 r. pod nazwą Pērkonkrusts. W styczniu 1934 r. władze państwowe ponownie ją rozwiązały. Liczyła wówczas ok. 5–6 tys. członków. W marcu tego roku zamach stanu na Łotwie przeprowadził dotychczasowy premier Kārlis Ulmanis; G. Celmiņš został aresztowany na 3 lata, a główni działacze Pērkonkrusts zesłani do obozu w Lipawie. W 1937 r. G. Celmiņš wyjechał z kraju, a w 1938 r. został kierownikiem zagranicznej komórki zdelegalizowanej organizacji. Po zajęciu Łotwy przez Armię Czerwoną w 1940 r., wielu b. członków Pērkonkrusts prowadziło antysowiecką działalność szpiegowską na rzecz Niemiec.
Kiedy wojska niemieckie opanowały kraj w poł. 1941 r., dawni przywódcy organizacji podjęli próby reaktywowania działalności. Jednakże Niemcy podejrzliwie przyjęli tę inicjatywę i ostatecznie zakazali odbudowania Pērkonkrusts. W okresie okupacji liczni b. członkowie Pērkonkrusts prowadzili kolaborację z okupantami. Wchodzili oni w skład ochotniczych oddziałów (np. Arājs Kommando), które zwalczały komunistów i ich sympatyków, a także brały udział w prześladowaniach Żydów. Z drugiej jednak strony część zaangażowała się w działalność antyniemieckiego ruchu oporu[potrzebny przypis].
Program i organizacja
[edytuj | edytuj kod]Pērkonkrusts ideologicznie miała charakter faszystowski[4][5]. Głosiła skrajnie nacjonalistyczne hasło „Łotwa dla Łotyszy”, co rozumiała przez udział we władzach politycznych i ekonomicznych kraju wyłącznie rdzennych Łotyszy. Chciała także wykreślenia z konstytucji części przyznającej mniejszościom narodowym autonomię kulturalną. Jej program zawierał ponadto hasła antysemickie[3]. Nadrzędnymi wartościami była prostota i czystość. Polityków pozostałych partii oskarżano o korupcję. Rządzący socjaldemokraci oskarżali ich o bycie agenturą hitlerowską.
Największym poparciem Pērkonkrusts cieszyła się w miastach, w dużym stopniu wśród studentów[potrzebny przypis]. Jej członkowie nosili szare koszule oraz czarne krawaty i berety, a na znak powitania wznosili prawe ramię z okrzykiem Cześć walce! (Cinai sveiks!). Symbolem organizacji była swastyka.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ J.-Y. Camus, N. Lebourg, Far-Right Politics in Europe, 2017, s. 33
- ↑ J. Francisco Fuentes, Totalitarianisms: The Closed Society and Its Friends. A History of Crossed Languages, 2019, s. 191
- ↑ a b V. O. Lumans, Latvia in World War II, 2006, s. 27
- ↑ a b R. Plavnieks, Nazi Collaborators on Trial During the Cold War. Viktors Arājs and the Latvian Auxiliary Security Police, 2017, s. 31
- ↑ a b c d M. Loader, S. Hearne, M. Kott, Defining Latvia. Recent Explorations in History, Culture, and Politics, 2022, s. 13
- ↑ R. Griffin, M. Feldman, Fascism: The nature of fascism, 2004, s. 266
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia organizacji Pērkonkrusts (jęz. łotewski). historia.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-05)].
- Kolejna historia organizacji Pērkonkrusts (jęz. łotewski)
- Ekstremizm na Łotwie, w tym historia organizacji Pērkonkrusts (jęz. angielski)
