Pokrzewka wąsata

Pokrzewka wąsata
	Curruca cantillans
	(Pallas, 1764)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pokrzewki
Rodzaj	Curruca
Gatunek	pokrzewka wąsata
Synonimy
	Motacilla (cantillans) Pallas, 1764; Sylvia cantillans (Pallas, 1764);
	Motacilla (cantillans) Pallas, 1764; Sylvia cantillans (Pallas, 1764);
Podgatunki
	C. c. cantillans (Pallas, 1764); C. c. albistriata C.L. Brehm, 1855;
	C. c. cantillans (Pallas, 1764); C. c. albistriata C.L. Brehm, 1855;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pokrzewka wąsata^[4] (Curruca cantillans) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny pokrzewek (Sylviidae). Gniazduje w basenie Morza Śródziemnego, zimą wędruje do saharyjskiej części Afryki i częściowo Sahelu. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Po raz pierwszy gatunek opisał Peter Simon Pallas w 1764 na podstawie holotypu pochodzącego z Włoch. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Motacilla (cantillans)^[2]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza pokrzewkę wąsatą w rodzaju Curruca^[5]; inni, np. autorzy Handbook of the Birds of the World czy IUCN, nadal umieszczają ten gatunek w rodzaju Sylvia^[2]^[3].

Takson ten został poddany w XXI wieku gruntownej rewizji taksonomicznej i podziałowi. W starszym ujęciu systematycznym do C. cantillans zaliczano cztery podgatunki^[2]^[6], obecnie (2021) już tylko dwa^[5]. Najpierw, w oparciu o prace z 2008 i 2013 roku, z pokrzewki wąsatej wydzielono pokrzewkę różowobrzuchą (C. subalpina); wcześniej używana wobec tego taksonu nazwa moltonii okazała się młodszym synonimem^[6]. Jednocześnie, w 2013 roku został opisany podgatunek C. c. iberiae^[6]. W 2020 roku wraz z populacją z północno-zachodniej Afryki, opisywaną wcześniej jako C. c. inornata, podniesiono ten takson do rangi gatunku, a nowo wyróżniony gatunek nazwano C. iberiae (pokrzewka iberyjska), gdyż dowiedziono, że nazwa inornata jest synonimem innego gatunku – C. subalpina^[4]^[5]^[7].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia obecnie dwa podgatunki C. cantillans^[5]:

C. c. cantillans – centralne i południowe Włochy oraz Sycylia
C. c. albistriata – północno-wschodnie Włochy przez południowo-wschodnią Europę do zachodniej Turcji

Do Polski pokrzewka wąsata zalatuje sporadycznie – do końca 2018 odnotowana była 7 razy (obserwowano łącznie 8 osobników)^[8].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 12 cm, masa ciała 7–16,1 g^[2]. Najbliższe wyglądem pokrzewki wąsate są cierniówce, jednak samce w szacie godowej są niemożliwe do pomylenia z innymi pokrzewkami. Wyróżniają się ceglastordzawym gardłem i piersią, niebieskawoszarym wierzchem ciała, białym wąsem, czerwoną obrączką oczną, białym spodem ciała i rdzawym nalotem na piersi oraz szarym wierzchem ciała^[9].

Ekologia i zachowanie

Pokrzewki wąsate gniazdują w zwartych, ciernistych krzewach i makii, niekiedy siedliska porośnięte tylko pojedynczymi krzewami. Poza sezonem lęgowym zamieszkują różnorodne siedliska, od występujących na półpustyniach suchych, ciernistych krzewów przez sawannę po lasy namorzynowe^[9]. Makia, w której pojawiają się pokrzewki wąsate, może być podzielona na dwa typy: pierwszy porośnięty jest z rzadka drzewami, takimi jak dęby ostrolistne (Quercus ilex), w drugim przeważają chruściny (Arbutus) i wrzośce (Erica). Często spotykane są również w młodych lasach dębów korkowych (Quercus suber)^[10]. Podczas sezonu lęgowego pokrzewki wąsate żywią się głównie owadami, poza sezonem lęgowym trzon diety stanowią owoce^[9].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od końca marca do końca czerwca^[10]. Po przylocie na tereny lęgowe samiec buduje gniazda-wabiki^[9]. Po przybyciu samicy oba ptaki z pary budują właściwe gniazdo, które ma formę głębokiego, grubego kubeczka z traw, cienkich korzonków i liści; wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, korzonki i włosy. Umiejscowione może być pod niskim krzewem lub na niewielkim drzewie, na wysokości 0,3–1,3 m nad ziemią. W zniesieniu 3–5 jaj^[10].

Status i ochrona

IUCN uznaje pokrzewkę wąsatą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). BirdLife International uznaje trend globalny populacji za wzrostowy, europejski – za umiarkowanie wzrostowy^[11]. Obie te instytucje na razie nie zaakceptowały w pełni podziału taksonomicznego tego taksonu i choć w 2016 roku wydzieliły do osobnego gatunku pokrzewkę różowobrzuchą^[12]^[13], nadal jednak wliczają do niego pokrzewkę iberyjską.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[14].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Sylvia cantillans, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Aymí, R., Gargallo, G., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Subalpine Warbler (Sylvia cantillans). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-02)].
↑ ^a ^b BirdLife International, Sylvia cantillans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sylviidae Leach, 1820 – pokrzewki - Sylvia warblers (wersja: 2020-03-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-21].
↑ ^a ^b ^c ^d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill & D. Donsker (red.): Sylviid babblers, parrotbills & white-eyes. IOC World Bird List (v4.2). [dostęp 2014-04-28]. (ang.).
↑ D. Zuccon et al. Type specimens matter: new insights on the systematics, taxonomy and nomenclature of the subalpine warbler (Sylvia cantillans) complex. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 190 (1), s. 314–341, 2020. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz169. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
↑ ^a ^b ^c ^d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 380. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ ^a ^b ^c Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L.: Sylvia cantillans -- (Pallas, 1764). 31 marca 2015. [dostęp 2016-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
↑ Species factsheet: Sylvia cantillans. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-13].
↑ BirdLife International, Sylvia subalpina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).
↑ Species factsheet: Sylvia subalpina. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-13]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Sylvia cantillans, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-18] (ang.).

[hbwa-2] Aymí, R., Gargallo, G., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Subalpine Warbler (Sylvia cantillans). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-02)].

[iucn-3] BirdLife International, Sylvia cantillans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sylviidae Leach, 1820 – pokrzewki - Sylvia warblers (wersja: 2020-03-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-21].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-13]. (ang.).

[iocold-6] F. Gill & D. Donsker (red.): Sylviid babblers, parrotbills & white-eyes. IOC World Bird List (v4.2). [dostęp 2014-04-28]. (ang.).

[zuccon2020-7] D. Zuccon et al. Type specimens matter: new insights on the systematics, taxonomy and nomenclature of the subalpine warbler (Sylvia cantillans) complex. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 190 (1), s. 314–341, 2020. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz169. (ang.).

[op2019-8] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.

[ptlist-9] Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 380. ISBN 978-83-7845-983-5.

[blpdf-10] Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L.: Sylvia cantillans -- (Pallas, 1764). 31 marca 2015. [dostęp 2016-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].

[birdlife-11] Species factsheet: Sylvia cantillans. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-13].

[iucn2-12] BirdLife International, Sylvia subalpina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).

[birdlife2-13] Species factsheet: Sylvia subalpina. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-13]. (ang.).

[rozp-14] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]