Przejdź do zawartości

Powiat wałbrzyski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat wałbrzyski
powiat
Ilustracja
Starostwo Powiatowe w Wałbrzychu przy al. Wyzwolenia (2005)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

TERC

0221

Siedziba

Wałbrzych

Starosta

Leonard Górski

Powierzchnia

430,22[1] km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


55 107[2]

• gęstość

129,3 os./km²

Tablice rejestracyjne

DBA, DB[a][3]

Adres urzędu:
al. Wyzwolenia 24
58-300 Wałbrzych
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu wałbrzyskiego
Liczba gmin miejskich

3

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

3

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
powiat wałbrzyski ziemski – ukształtowanie powierzchni, wraz z warstwicami

Powiat wałbrzyskipowiat w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wałbrzych.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Graniczy z powiatami:

Starostowie

[edytuj | edytuj kod]
  • Leszek Orpel (1998–2002)[4]
  • Stanisław Michalik (2002)[5]
  • Longin Rosiak (2003)[6]
  • Marek Śpiewak (2003–2004)[7]
  • Bogusław Dyszkiewicz (2003 – p.o., 2004–2006)[8]
  • Augustyn Skrętkowicz (2006–2010)[6]
  • Robert Ławski (2010–2012)[9]
  • Józef Piksa (2013 – p.o., 2013–2014)[10]
  • Jacek Cichura (2014–2018)[11]
  • Krzysztof Kwiatkowski (2018–2024)[12]
  • Leonard Górski (od 2024)

Rada Powiatu

[edytuj | edytuj kod]
Ugrupowanie Kadencja 2002–2006[13] Kadencja 2006–2010[14] Kadencja 2010–2014[15] Kadencja 2014–2018[16] Kadencja 2018–2023[17]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) 7 (LiD) 8
Polskie Stronnictwo Ludowe 2 4
Nasz Powiat 10
Prawo i Sprawiedliwość 7 3 3 3
Platforma Obywatelska 7 11 8
Obywatelskie Forum Samorządowe 1
KWW Alicji Rosiak 7
Wałbrzyska Wspólnota Samorządowa 7
Nasz Powiat 2
KWW z Poparciem Romana Szełemeja 8
KWW Ziemi Wałbrzyskiej 6

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Powiat utworzono 1 stycznia 1999[18]. 1 stycznia 2003 do powiatu wałbrzyskiego włączono Wałbrzych, będący do tej pory miastem na prawach powiatu[19]. Wałbrzych ponownie został wyłączony z powiatu wałbrzyskiego i stał się miastem na prawach powiatu 1 stycznia 2013[20].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Przed 1 stycznia 1999 wszystkie gminy powiatu należały do województwa wałbrzyskiego. Ponadto miasto Wałbrzych wchodziło w skład powiatu wałbrzyskiego od 1 stycznia 2003 do 31 grudnia 2012.

Gmina Typ Powierzchnia
(km²)
Ludność
(2006)
Siedziba
Boguszów-Gorce miejska 27,0 16 687  
Gmina Czarny Bór wiejska 66,3 4828 Czarny Bór
Gmina Głuszyca miejsko-wiejska 61,9 9318 Głuszyca
Jedlina-Zdrój miejska 17,5 5116  
Gmina Mieroszów miejsko-wiejska 76,2 7560 Mieroszów
Gmina Stare Bogaczowice wiejska 86,9 4108 Stare Bogaczowice
Szczawno-Zdrój miejska 14,7 5506  
Gmina Walim wiejska 78,8 5698 Walim

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 186 104 100 97 840 52,57 88 264 47,43
Miasto 166 154 89,28 87 648 47,10 78 506 42,18
Wieś 19 950 10,72 10 192 5,48 9758 5,24
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu wałbrzyskiego w 2014 roku[21].


Według danych z 31 grudnia 2019 roku[22] powiat zamieszkiwało 55 611 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 55 414 osób[23].

Zabytki i atrakcje turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, pl. Jana Pawła II 1
  • kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła (parafialny), ul. Adama Mickiewicza 2
  • kościół ewangelicki ul. Kasprzaka 13
  • dom kantora kościół ewangelicki, ul. K. Marksa 2
  • dom Diakonistek, ul. Kasprzaka 7
  • ratusz, Pl. Odrodzenia 1
  • dom cechu gwarków, ul. Główna 31
  • dom mieszkalny, ul. Główna 9
  • dom mieszkalny, ul. Główna 37
  • zabudowa powierzchni szybu Witold (3 obiekty – nadszybie, maszynownia, hala kompresorów (Gorce))
  • wieża nadszybowa szybu Józef, Kuźnice
  • kaplica na cmentarzu komunalnym, ul. 1 Maja
  • klasztor Sióstr Elżbietanek, ul. Wł. Jagiełły 4
  • stajnie z częścią mieszkalną, ul. Kolejowa 33
  • Siedziba Bractwa Strzeleckiego, ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
  • hotel z salą koncertową, ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
  • dworzec PKP, ul. Dworcowa 6
  • kościół poewangelicki, ob. polskokatolicki (filialny), ul. Kościuszki (Gorce)
  • dworzec PKP (Gorce)
  • budynek łaźni szybu Witold (Gorce)
  • hala kompresorów szybu Witold (Gorce)
  • hala maszyny wyciągowej szybu Witold (Gorce)
  • kościół paraf. pw. Niepokalanego Pocz. NMP (Kuźnice)
  • plebania, ul. Żeromskiego 23 (Kuźnice)
  • kaplica mszalna pw. NSPJ i dom mieszkalny, ul. Górnicza 31 (Kuźnice)
  • willa Treutla, ob. Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2 (Kuźnice)
  • kościół pomocniczy pw. Św. Barbary (Stary Lesieniec),

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

  • zamek-ruina
  • pałac, ob.szpital
  • oficyna 1 w zespole pałacowym
  • oficyna 2 w zespole pałacowym
  • spichlerz ul. Parkowa 6
  • park
  • kościół fil. pw. św. Jadwigi
  • zamek Wojaczów – ruina
  • kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
  • dwór, nr 67
  • park dworski
  • kościół paraf. pw. Zwiastowania NMP

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

  • kościół paraf. pw. Królowej Korony Pol
  • kościół pomoc. pw. Wniebowzięcia NMP
  • pałac, ul. Grunwaldzka 41
  • gospoda „Pod Jeleniem”, ul. Grunwaldzka 44
  • willa, ul. Grunwaldzka 21
  • kościół fil. pw. Narodzenia NMP
  • zamek Rogowiec-ruina
  • dom mieszkalny, ul. Spółdzielców 2 (d. nr 66)
  • dom mieszkalny (ryglowy), ul. Turystyczna 13
  • kościół fil. pw. MB Śnieżnej
  • dom mieszkalny, ul. Świerkowa 10

Inne zabytki:

  • plebania, ul. Kłodzka 56
  • willa, ul. Grunwaldzka 15
  • willa, ul. Grunwaldzka 36
  • willa, ul. Parkowa 7
  • willa fabrykanta, ul. Parkowa 9
  • willa fabrykancka, ul. Włókniarzy
  • dworzec PKP
  • wiata peronowa w zespole dworca
  • wiadukt kolejowy, przed dworcem kolejowym
  • most kolejowy, ul. Kłodzka
  • bud. Browaru, ul. Kłodzka 17
  • bud. warowni w zespole browaru, ul. Kłodzka 17
  • dwór, ul. Wiejska 29
  • remiza strażacka, ul. Świerkowa 41

Zabytki wpisane do Rejestru:

  • pałac, 2 oficyny, park, ul. Zamkowa
  • pałac ul. Noworudzka 15
  • poczta, ul. Warszawska 6
  • Dom Zdrojowy, pl. Zdrojowy 1
  • zespół zieleni uzdrowiskowej
  • dom mieszkalny, ul. Chojnowska 12
  • willa ul. Cmentarna 1
  • dom mieszkalny, ul. Jasna 4
  • dom mieszkalny, ul. Jasna 8
  • willa ul. Piastowska 7
  • dom mieszkalny, ul. Piękna 7
  • dom mieszkalny, ul. Wałbrzyska 1
  • dom mieszkalny, ul. Warszawska 2
  • dom mieszkalny, pl. Zdrojowy 8
  • dworzec kolejowy ul. Dworcowa (Jedlinka Dolna)
  • dworzec kolejowy (Kamieńsk)
  • kościół paraf. pw. św. Michała Archanioła
  • plebania, ul. Kościelna 10
  • d.szkoła katolicka, ob. dom katechetyczny, ul. Kościelna 9
  • d.szkoła ewangelicka, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 6
  • Dom Pastora, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 8
  • dwór Bractwa Strzeleckiego, ob. dom mieszkalny, ul. Strzelców 1
  • dom handlowy Firmy Schmidts Wittwe & Sochne, ob. ratusz, pl. Niepodległości 1
  • d. sąd. ob. szkoła, ul. Żeromskiego 30
  • poczta, ul. Kopernika 9
  • dom mieszkalny, pl. Niepodległości 3/4
  • dom mieszkalny, pl. Niepodległości 5
  • fasada domu, pl. Niepodległości 6
  • dom mieszkalny, pl. Niepodległości 7
  • dom mieszkalny, pl. Niepodległości 17
  • dom mieszkalny, pl. Niepodległości 27
  • d. tkalnia Helda, bud. adm., ob. żłobek, ul. Wolności 27
  • kuźnia z wyposażeniem nr 28
  • kościół fil. pw. św. Jadwigi
  • cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła (parafialna), Sokołowsko
  • Sanatorium „Grunwald”, ul. Słoneczna 4
  • założenie parkowe
  • kościół fil. pw. Wniebowzięcia NMP
  • kościół poewangelicki
  • karczma ob. dom mieszkalny nr 110
  • stodoła nr 16
  • zamek Cisy – ruina
  • kościół par. pw. św. Rodziny
  • wiatrak holenderski
  • kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
  • kościół fil. pw. M.B
  • kaplica św. Anny
  • kościół powangelicki
  • klasztor pocysterski
  • kościół par. pw. Józefa Obl.
  • cmentarz p.kościele par.
  • dzwonnica cmentarna
  • pałac
  • kościół fil. pw. MB Bolesnej
  • park
  • zespół zabudowań zdrojowych:
  1. Pawilon handlowy,
  2. Teatr
  3. Klub Kuracjusza,
  4. Pijalnia.
  5. Hala spacerowa,
  6. Muszla koncertowa,
  7. Altana nad źródłem
  • zespół szybu Tytus
  • wieża widokowa wzgórza Giedymina
  • Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
  • Park Szwedzki
  • pawilon usługowo-handlowy – ul. Kościuszki 50
  • willa – ul. Kolejowa 8
  • kościół par. pw. Jakuba Apostoła
  • kościół fil. pw. MB Bolesnej
  • dzwonnica cmentarna
  • kościół fil. pw. św. Anny
  • kościół fil. pw. św. Rodziny
  • kościół fil. pw. św. Joachima i Anny
  • kościół poewangelicki obecnie filia Maksymiliana Kolbe (Rzeczka)
  • kościół par. pw. Serca Jezusa
  • kościół pw. św. Barbary
  • kaplica Seylerów (przy kościele)
  • kaplica Klingerba ul. 3 Maja
  • kościół fil. pw. Maksymiliana Kolbe
  • zamek Grodno
  • kościół fil. pw. św. Krzyża
  • dwór ul. Główna 13
  • dworzec kolejowy
  • zapora wodna na jez. Bystrzyckim
  • park przy sanatorium „Poranek”

Wydarzenia kulturalne i sportowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Majówka

Transport publiczny

[edytuj | edytuj kod]
Autobus publicznej komunikacji miejskiej z Wałbrzycha do Boguszowa-Gorc.

Przez obszar powiatu wałbrzyskiego przebiegają czynne w ruchu towarowym i pasażerskim państwowe linie kolejowe, zarządzane przez PKP Polskie Linie Kolejowe[24]:

Według stanu na rok 2017, przez Wałbrzych kursują wszystkie rodzaje pociągów kwalifikowanych spółki PKP Intercity: TLK, IC, EIC oraz EIP. Pociągi osobowe uruchamiają Koleje Dolnośląskie (wszystkie na linii nr 286 i większość na linii nr 274) oraz Przewozy Regionalne.

Liniami nr 274, 286 i 291 kursują pociągi towarowe z kruszywem wydobywanym w Górach Sowich i Górach Kamiennych[25].

Do gmin położonych wokół Wałbrzycha dociera komunikacja miejska, organizowana w imieniu gmin przez Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu[26].

  1. Tylko w okresie od 1 stycznia 2003 do 31 grudnia 2012 kiedy Wałbrzych wchodził w skład powiatu.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. (stan w dniu 1 stycznia 2012).
  2. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  3. Artut Szałkowski, Problemy z trzecią tablicą rejestracyjną [online], 28 stycznia 2016 [dostęp 2024-04-22].
  4. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 69.
  5. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 66.
  6. a b Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 76.
  7. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 80.
  8. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 52.
  9. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 65.
  10. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 71.
  11. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 48.
  12. Rudka, Gryboś-Chechelska i Smaś 2022 ↓, s. 36, 63.
  13. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
  14. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
  15. Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo dolnośląskie – Powiat wałbrzyski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
  16. Rada Powiatu Wałbrzyskiego – oficjalne wyniki wyborów. [dostęp 2018-10-25].
  17. Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-25].
  18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652).
  19. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie połączenia miasta na prawach powiatu Wałbrzych z powiatem wałbrzyskim oraz ustalenia granic niektórych powiatów (Dz.U. z 2002 r. nr 93, poz. 821).
  20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie przywrócenia miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu oraz ustalenia granic powiatu wałbrzyskiego (Dz.U. z 2012 r. poz. 853).
  21. Powiat wałbrzyski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  22. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  23. GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 r., 30 czerwca 2020.
  24. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców. plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. (pol.).
  25. Uchwała nr XXX/494/08 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 września 2008 r. w sprawie apelu do Rady Ministrów oraz Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zabezpieczenie środków w budżecie państwa na rok 2009 na dodatkowe zadania z dziedziny infrastruktury kolejowej. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego – Uchwały Sejmiku. [dostęp 2013-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)].
  26. ZDKiUM Wałbrzych: Schemat komunikacji miejskiej Wałbrzych – sierpień 2018, dostęp: 2018-11-17.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]