Przejdź do zawartości

Prekariat

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Prekariat (połączenie ang. precarious - niepewny oraz proletariat) – kategoria społeczna, charakterystyczna dla współczesnych rynków pracy, obejmująca osoby zatrudniane w ramach elastycznych form zatrudnienia.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]
Hasło o prekariacie na banerach ZSP w trakcie demonstracji z okazji Święta Pracy (2023).

Neologizm prekariat był używany już w latach 80. przez francuskich socjologów do opisu pracowników sezonowych bądź tymczasowych[1].

Szersze znaczenie tego pojęcia sformułował brytyjski ekonomista Guy Standing w wydanej 2011 r. książce The Precariat: The New Dangerous Class‭ („Prekariat: Nowa niebezpieczna klasa”)[1]. Autor jest profesorem Uniwersytetu w Bath oraz założycielem, członkiem i prezesem Basic Income Earth Network[2]. Zwraca szczególną uwagę na aspekt socjoekonomiczny.

Charakteryzuje prekariat jako ludzi pozbawionych siedmiu gwarancji zatrudnienia:

  1. gwarancji rynku pracy, czyli odpowiednich możliwości pracy;
  2. gwarancji zatrudnienia – odpowiednia ochrona pracownika przed zwolnieniem i stosowne dostosowanie w tym względzie przepisów prawnych;
  3. gwarancji pracy – gwarancja związana z wykonywaniem danej pracy, z pewnością wykonywania takich, a nie innych obowiązków;
  4. gwarancji bezpieczeństwa w pracy – szeroko pojęta ochrona zdrowia pracownika;
  5. gwarancji reprodukcji umiejętności – zapewnienie nauki zawodu, szkoleń, jak i właściwego wykorzystania nabytych umiejętności w pracy;
  6. gwarancji dochodu – dopasowana do wykonywanej pracy stała pensja;
  7. gwarancji reprezentacji – gwarancja przedstawicielstwa interesów pracownika, na przykład bycie członkiem niezależnego związku zawodowego[3].

Standing wyróżnia trzy aspekty, które charakteryzują prekariat[4]:

  1. szczególne stosunki produkcji: niestabilność zatrudnienia, brak tożsamości zawodowej, konieczność wykonywania pracy poniżej poziomu wykształcenia, konieczność pracy także poza godzinami pracy zawodowej;
  2. szczególne stosunki dystrybucji: brak/utrudniony dostęp do świadczeń (emerytury, świadczenia chorobowe itp.);
  3. szczególny stosunek do państwa: postępująca utrata praw politycznych i socjalnych.

Prekariat ma według Standinga nie obejmować poszczególnych grup zawodowych, ale pewne części wszystkich grup, w zależności od poziomu dochodów, stabilności zatrudnienia, bezpieczeństwa socjalnego i istniejących ścieżek dalszego rozwoju[4].

Standing umieścił prekariat w dole hierarchii klas społecznych, za finansową elitą (tj. plutokracją), profesjonikami (z ang. proficians od professional + technicians), salariatem i proletariatem, a przed lumpenprekariatem. Sam Standing przyznał, że nie jest w stanie oszacować wiarygodnie liczebności tej klasy społecznej, istnieje według niego jedynie pewność co do szybkiego wzrostu jej liczebności[4].

Kwestia istnienia prekariatu jest obiektem sporu wśród ekonomistów, część z nich kwestionuje sensowność wyróżniania tej klasy społecznej[4].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Guy Standing: Prekariat: Nowa niebezpieczna klasa. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014. ISBN 978-83-01-17972-4.
  2. Strona Guya Standinga.
  3. Guy Standing; Wstęp do prekariatu na stronie Praktyki Teoretycznej. praktykateoretyczna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-29)]..
  4. a b c d Ewa Koszowska: Bezwarunkowy dochód podstawowy. Prof. Guy Standing: każdemu się należy. [w:] WP Opinie [on-line]. Grupa Wirtualna Polska S.A., 2015-10-21. [dostęp 2015-11-13]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jarosław Urbański, Prekariat i nowa walka klas. Przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej form walki, Wydawnictwo Książka i Prasa, 2014, ISBN 978-83-62744-54-1.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]