Przejdź do zawartości

Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska (ang. Provisional Irish Republican Army, PIRA, irl. IRA Sealadach) – republikańska organizacja narodowowyzwoleńcza z Irlandii Północnej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Członkowie PIRA we wsi Gallbaly

W grudniu 1969 roku oddzieliła się od głównego nurtu Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA)[1][2][3]. Naczelnym organem PIRA była Rada Armii[2][3]. PIRA była wiodącym ruchem zbrojnym irlandzkich republikanów[2]. Miała na koncie liczne zamachy bombowe, porwania i rabunki[2]. Skrzydłem politycznym organizacji była partia Sinn Féin[2][2][3].

Zwalczała Oficjalną Irlandzką Armię Republikańską (OIRA). Członkowie obu grup sporadycznie walczyli ze sobą, choć zdarzało się im też współpracować[4]. Związana była natomiast sojuszem z Irlandzką Narodową Armią Wyzwoleńczą (INLA)[3]. W ramach sojuszu członkowie PIRA rozbili w 1992 roku Organizację Wyzwolenia Ludu Irlandzkiego (IPLO), będącą przeciwniczką INLA[5].

W 1972 roku podjęła się utajonych rozmów z rządem Wielkiej Brytanii[2][3]. W czerwcu tego samego roku ogłosiła rozejm. Wygasł on już 10 lipca, władze brytyjskie nie zgadzały się bowiem na żaden kompromis[2][3]. Drugie zawieszenie broni PIRA ogłosiła w 1975 roku, tym razem przetrwało ono siedem miesięcy[3].

W 1983 roku kierownictwo Sinn Féin przejęła frakcja „realos” (Gerry Adams), postulująca łączenie walki zbrojnej i wyborczej, co wpłynęło na uelastycznienie stanowiska PIRA[6]. W 1994 roku Rada Armii poparła inicjatywę rozmów pokojowych Sinn Féin z rządem brytyjskim oraz ogłosiła zawieszenie broni na czas nieokreślony. Po dwóch latach wznowiła zbrojną działalność[3]. 19 lipca 1997 roku przywróciła zawieszenie broni, w tym samym czasie prowadzone były wielostronne negocjacje pokojowe, które w kwietniu 1998 roku doprowadziły do podpisania porozumienia wielkopiątkowego[3]. 23 października 2001 roku PIRA ogłosiła całkowite rozbrojenie, nie przedstawiając jednak żadnych dowodów na jego dokonanie[3]. Grupa zaprzestała działalności militarnej, jej członkowie kontynuowali działalność przestępczą. 28 lipca 2005 roku PIRA oficjalnie ogłosiła zakończenie działalności zbrojnej i zapowiedziała kontynuowanie walki tylko metodami politycznymi[3]. We wrześniu 2005 roku zakończył się proces rozbrojenia PIRA kontrolowany przez Międzynarodową Niezależną Komisję Rozbrojeniową[3].

W następstwie rozłamów w PIRA powstały ugrupowania Kontynuacja Irlandzkiej Armii Republikańskiej (CIRA) i Prawdziwa Irlandzka Armia Republikańska (RIRA)[3].

Wybrane zamachy przeprowadzone przez grupę

[edytuj | edytuj kod]
Moździerz barrack buster opracowany przez PIRA i wykorzystywany przez organizację w zamachach
Pomnik poświęcony PIRA w Castlewellan
  • 6 lutego 1971 roku aktywiści PIRA zastrzelili brytyjskiego żołnierza (był to pierwszy wojskowy zamordowany przez grupę)[3].
  • 23 maja 1971 roku PIRA przeprowadziła pierwszy zamach bombowy[3].
  • 22 lutego 1972 roku oddział szturmowy PIRA zabił siedmiu wojskowych w koszarach Aldershot[7].
  • W 1979 roku PIRA zorganizowała udany zamach na Louisa Mountbattena. W zamachu zginęły także dwie inne osoby[3].
  • 12 października 1984 roku PIRA podłożyła bombę w hotelu Grand, gdzie politycy Partii Konserwatywnej szykowali się na doroczną konferencję partii. Eksplozja zabiła 4 osoby, a ponad 30 raniła[3][8].
  • 9 lutego 1996 roku terroryści przeprowadzili zamach bombowy w Londynie. Zginęły 2 osoby, a ponad 100 zostało rannych[3].
  • 15 czerwca 1996 terroryści zdetonowali 1,5-tonową bombę w centrum Manchesteru, największy ładunek wybuchowy na brytyjskiej ziemi od czasów II wojny światowej. Ponad 200 osób zostało rannych, a ponad 75.000 osób ewakuowano[9].
  • 24 lutego 1996 roku terroryści podłożyli bombę pod most w londyńskim Hammersmith. Eksplodował jedynie zapalnik, wybuch spowodował więc niewielkie zniszczenia materialne[3].
  • W 2004 roku członkowie PIRA napadli na dwa banki w Belfaście[3].

Kontakty zagraniczne

[edytuj | edytuj kod]

Otrzymywała wsparcie od reżimu Mu’ammara al-Kaddafiego z Libii[10][11]. Terroryści otrzymali od Libijczyków broń, amunicję, ładunki wybuchowe, a nawet rakiety ziemia-powietrze[10][12]. Libia prowadziła także szkolenia aktywistów PIRA[13]. Ważnym sponsorem działalności PIRA była społeczność irlandzka w USA[10][11].

Zdaniem Secret Intelligence Service w pierwszej połowie lat 90. dozbrajana i finansowana była przez rząd Iranu. Pośrednikiem pomiędzy Irańczykami a PIRA miała być grecka Organizacja Rewolucyjna 17 listopada[14].

Jak podaje Departament Stanu Stanów Zjednoczonych, formacja otrzymywała pomoc ze strony Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP). OWP przekazywała PIRA broń i prowadziła szkolenia jej członków[13].

Od lat 70. notowano kontakty pomiędzy PIRA a baskijską ETA[15][11].

Według doniesień brytyjskiej policji członkowie PIRA mieli szkolić partyzantów grupy Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii (FARC)[10].

Liczebność

[edytuj | edytuj kod]
Republikański mural w Coalisland

Ma od kilkuset do tysiąca członków[2][3].

Ideologia

[edytuj | edytuj kod]

Jest organizacją nacjonalistyczną, republikańską i lewicującą[11][2]. Jej pierwotnym celem ideologicznym była zjednoczona Irlandia o demokratycznym, socjalistycznym i federacyjnym systemie rządów[16]. W 1982 roku grupa zreformowała program. Zniesiono punkt mówiący o federacji i uznano, że Irlandia Północna powinna zostać włączona do reszty wyspy[16].

Grupa deklarowała, że celem jej ataków są struktury państwa brytyjskiego, a nie zwykli obywatele kraju. W praktyce protestanccy cywile często padali ofiarami jej zamachów[16].

Jako organizacja terrorystyczna

[edytuj | edytuj kod]

Figuruje na listach organizacji terrorystycznych Departamentu Stanu USA[13] i Wielkiej Brytanii[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Terroryzm s. 64
  2. ↑ a b c d e f g h i j Provisional Irish Republican Army. encyclopedia.com. [dostęp 2017-09-13]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Alicja Stańco: The troubles. Terroryzm w Ulsterze: po dwóch stronach barykady. researchgate.net. [dostęp 2017-09-13]. (pol.).
  4. ↑ Official Irish Republican Army. web.stanford.edu. [dostęp 2017-09-13]. (ang.).
  5. ↑ Northern Ireland. web.stanford.edu. [dostęp 2017-09-13]. (ang.).
  6. ↑ Jarosław Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 139
  7. ↑ Tomasz Wybranowski: 80 lat walki IRA. tygodnikprzeglad.pl. [dostęp 2017-09-13]. (pol.).
  8. ↑ Terroryzm s. 65
  9. ↑ Jennifer Williams, Manchester bomb: June 15, 1996. A day that changed our city forever, „Manchester Evening News”, 15 czerwca 2016 [dostęp 2018-06-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-12].
  10. ↑ a b c d The IRA's foreign connections. news.bbc.co.uk. [dostęp 2017-09-14]. (ang.).
  11. ↑ a b c d Terroryzm od Asasynów do Osamy bin Ladena s. 115-116
  12. ↑ Terroryzm w Europie Zachodniej s. 328
  13. ↑ a b c Chapter 8 - Foreign Terrorist Organizations - US Department of State. state.gov. [dostęp 2017-12-01]. (ang.).
  14. ↑ Iran plot to aid IRA exposed: Secret service uncovers scheme involving guns, drugs and money as Ulster violence claims more victims. independent.co.uk. [dostęp 2017-12-02]. (ang.).
  15. ↑ Irish Republicanism and Basque separatism – parallel movements?. theirishstory.com. [dostęp 2017-12-02]. (ang.).
  16. ↑ a b c Terroryzm w Europie Zachodniej s. 322
  17. ↑ Proscribed terrorist groups or organisations. gov.uk. [dostęp 2018-03-19]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wilhelm Dietl, Rolf Tophoven, Kai Hirschmann: Terroryzm. Warszawa: 2012. ISBN 978-83-01-16019-7.
  • Robert M. Barnas: Terroryzm od Asasynów do Osamy bin Ladena. Wrocław: Kirke, 2001. ISBN 978-83-914970-4-3.
  • Victor Grotowicz: Terroryzm w Europie Zachodniej. Wrocław-Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 978-83-01-13114-2.


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prowizoryczna_Irlandzka_Armia_Republikańska&oldid=75005084”