Rdestnica nawodna

Rdestnica nawodna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	rdestnica
Gatunek	rdestnica nawodna
	Nazwa systematyczna
	Potamogeton nodosus Poir.; Encycl. suppl. 4:535. 1816
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rdestnica nawodna^[5] (Potamogeton nodosus Poir.) – gatunek byliny należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rdestnica nawodna rośnie w wodach płynących na obu półkulach i na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[6]. W Europie występuje we wschodniej i środkowej części, północna granica jej zasięgu sięga po 57°, a w Ameryce Północnej po 50° szerokości geograficznej. W Polsce jest dość rzadka. Częściej występuje w południowej części kraju, głównie w dorzeczu Warty, Wieprza i Sanu. W Karpatach znane są tylko 3 stanowiska: w miejscowości Dąbrówka w dolinie Skawy, w Hłomczy na Pogórzu Dynowskim i w Rzeszowie na Pogórzu Strzyżowskim^[7].

Morfologia

Łodyga: Osiąga długość do 2,5 m. Wyrasta z trwałego, obłego kłącza o różnej grubości^[7].
Liście: Jest gatunkiem różnolistnym. Wiosną na podwodnej części pędu wyrastają na ogonkach półprzeźroczyste liście o ostrym wierzchołku. Gdy pęd dosięgnie powierzchni wody, rozwijają się na nim skórzaste liście pływające, a liście podwodne stopniowo zanikają, tak że w okresie kwitnienia roślina zazwyczaj nie posiada już liści podwodnych^[7]. Liście pływające mają szerokość 2,5–5 cm, długość do 15 cm, mają zaostrzony szczyt i klinowatą nasadę, nie posiadają fałdów, a ich ogonki liściowe nie są rynienkowate^[8]. Mają wypełnione gazami duże przestwory międzykomórkowe, dzięki czemu utrzymują się na powierzchni wody^[9].
Kwiaty: Zebrane w kłosy na sztywnych szypułach, górą znacznie zgrubiałych (są około dwukrotnie grubsze od łodygi)^[8]. Powstają tuż pod powierzchnią wody, ale podczas kwitnienia wyrastają tuż nad powierzchnię. Ich wynurzanie się następuje wskutek powiększania się podczas dojrzewania przestworów międzykomórkowych^[9].
Owoce: Orzeszki o długości do. 3,5 mm z ostrym skrzydełkiem i krótkim, prostym lub zakrzywionym dzióbkiem na brzusznej stronie^[10].
Gatunki podobne: Rdestnica pływająca. Ma liście pływające o zaokrąglonej nasadzie i zaokrąglonym szczycie, znacznie różniące się od liści podwodnych, które są bezogonkowe, wąskie i długie^[10].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hydrofit o biologii rozwoju bardzo podobnej do rdestnicy pływającej. Gdy rośnie w miejscu o małej ilości wody tworzy formę lądową, charakteryzującą się silnie skróconą łodygą i skórzastymi liśćmi podobnymi do liści pływających. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[7]. Ma kwiaty przedsłupne, zapylane przez wiatr. Po zapyleniu owocostan pogrąża się w wodzie. Po odpadnięciu od niego owoce mogą przez jakiś czas pływać i są wówczas roznoszone przez prądy wodne (hydrochoria). Mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria). Roślina może się rozmnażać także wegetatywnie przez pączki przetrwalnikowe wytwarzane na kłączach. Po odpadnięciu od rośliny zimują w mule dennym. Zimują również kłącza i pędy leżące na dnie^[9].
Siedlisko: Występuje w wolno płynących rzekach, rzadziej w wodach stojących, jeziorach, starorzeczach i wyrobiskach pożwirowych^[7]. Występuje w wodach o głębokości do 3 m. Dość dobrze toleruje wahania poziomu wody i wynurzenie. Występuje zarówno w wodach o dnie mineralnym, jak i organicznym^[10].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 52^[7].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-15].
↑ Potamogeton nodosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Potamogeton nodosus Poir., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-04] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
↑ ^a ^b ^c Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-15].

[iucn-4] Potamogeton nodosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[powo-6] Potamogeton nodosus Poir., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-04] .

[K-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[hydrobotanika-9] Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.

[makrofity-10] Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]