Schweinichen

Herb rodziny von Schweinichen

von Schweinichen (pol. Świnkowie, inaczej: von Sweyn, Sweynchen, Sweynichen, Schweinoch, Szwajnoch) – śląski ród szlachecki osiadły od lat 70. XIII do XVIII wieku na zamku Świny koło Bolkowa (według legendy rodowej od VIII w.). Z rodu tego wywodził się być może arcybiskup gnieźnieński, Jakub Świnka, który jednak pieczętował się inną odmianą herbu.

Historia

Według jednej wersji ród został osadzony na Świnach przez księcia Bolka Srogiego, według innej był rodem słowiańskich władyków, który po zajęciu Śląska przez Mieszka I podporządkował się Piastom i w nagrodę otrzymał potwierdzenie prawa życia i śmierci nad swymi poddanymi, tzw. pełną jurysdykcję patrymonialną. W dokumencie z 1288 r. jako jego właściciel figuruje Johannnes de Swyn, a w 1313 r. Petricus i Gunzel Świnkowie. W 1345 r. zamkiem władał Hainricus Świnka, który źle wsławił się nieudzieleniem pomocy napadniętemu przez Czechów zamkowi w Bolkowie. Od jego dwóch synów pochodziły dwie linie rodu, starsza na Myślinowie i młodsza, wygasła w I poł. XVIII wieku linia na Świnach.

Urodzony w 1410 r. Gunzel II von Schweinichen (ród używał już wówczas zniemczonego nazwiska) znany jest z rozbicia w 1455 r. raubrittera i stronnika husytów Hansa Czyrn z zamku Niesytno. W 1456 r. urodził się matuzalem rodu Burgmann, który zmarł w wieku 110 lat na grypę. Syn tegoż Hans dożył wieku lat 96, ożenił się po raz drugi w wieku lat 80 i spłodził dwóch synów, m.in. Jana Zygmunta.

W latach 1614–1660 Jan Zygmunt von Schweinichen, który wcześniej wiele podróżował po Europie, z pomocą sprowadzonego z Włoch architekta przebudował siedzibę rodu na modłę renesansową. W 1624 r. zaprosił do niej mistyka i filozofa Jakuba Böhmego, który na jego polecenie napisał tu dzieła Posłanie do spragnionej i głodnej duszy i 177 pytań teozoficznych oraz 13 odpowiedzi.

• 
  Herb w herbarzu
• 
  Herb w Pawłowicach
• 
  Herb w Jaworze

Po jego śmierci rodowe gniazdo objęli przedstawiciele bocznej linii, której ostatnim przedstawicielem był zmarły w 1702 r. Georg Ernst von Schweinichen. Starsza linia Świnków na Myślinowie (niem. Jägendorf) koło Jawora, potem na Starej Kraśnicy (niem. Alt-Schönau) koło Świerzawy, jeszcze później do 1945 r. na Pawłowicach i Psim Polu koło Wrocławia oraz na Hilarowie koło Jarocina kwitnie do dziś dnia.

Rodowa legenda wywodzi dzieje Świnków od Biwoja, giermka legendarnej czeskiej księżnej Libuszy, który w 712 r. podarował jej własnoręcznie upolowanego odyńca, za co miał otrzymać nadania wokół Świn, herb Świnka oraz rękę księżniczki Kazi.

Najsławniejszym przedstawicielem rodu był Hans von Schweinichen, żyjący w czasach Zygmunta Augusta, pamiętnikarz i dworzanin książąt legnickich Fryderyka III, Henryka XI oraz Fryderyka IV. Ród liczy sobie obecnie ok. 30 męskich potomków.

Herb

Herb rodu przedstawiano przeważnie następująco: W polu czerwonym dzik srebrny wspięty. W klejnocie, nad hełmem w koronie pół dzika jak w godle. Labry czerwone, podbite srebrem.

Zdarzały się odmiany w skierowaniu godła, oraz jego tynkturze. W przedstawieniu z herbarza Siebmachera z 1605, cały herb jest w odbiciu lustrzanym. Na obrazie herbowym z Kościoła Pokoju w Jaworze, dzik jest czarny. Labry powinny być wówczas czerwone, podbite czernią, ale są nadal podbite srebrem. W herbie nad bramą wjazdową zamku Świny labry przechodzą w rogi obfitości. Herb nawiązuje swym godłem do nazwiska rodu (herb mówiący).

Polski herb Świnka, którego używał arcybiskup Jakub, jest zupełnie inny, przedstawia głowę odyńca z ręką, która wyłamuje żuchwę tego dzika, zaś w klejnocie pannę z rozwianymi włosami.

Bibliografia

• Konstantin von Schweinichen, Zur Geschichte des Geschlechts derer von Schweinichen, Breslau 1904
• Leitgeber S., Świnkowie z Charłupi i Wrzącej, w: „Na sieradzkich szlakach”, nr 1/73/2004/XIX, s. 25-26.

Linki zewnętrzne

• Pamiętnik Hansa Schweinichena do dziejów Szlązka i Polski 1552-1602