Smołdzino (powiat słupski)
54°39′46″N 17°12′51″E/54,662778 17,214167| wieś | |
.jpg) Dawny kościół ewangelicki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
817[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-214[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0751166 |
Położenie na mapie gminy Smołdzino  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
| 54°39′46″N 17°12′51″E/54,662778 17,214167[1]
| |
Smołdzino (kaszb. Smôłdzëno[4], niem. Schmolsin[5]) – wieś w północnej Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Smołdzino na Wybrzeżu Słowińskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Smołdzino.
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Smołdzino[6]. Wieś pełni między innymi funkcję turystyczną, ze względu na bliskość Morza Bałtyckiego i atrakcji turystycznych.
W 2011 miejscowość liczyła 947 mieszkańców[7].
W roku 2021 wieś liczyła 817 mieszkańców, z czego 51,9% stanowiły kobiety, a 48,1% mężczyźni[2].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś jest siedzibą sołectwa, które obejmuje powierzchnię 1116,92 ha, a wg danych z 2006 r. zamieszkiwało je 971 osób[8].
Smołdzino leży nad rzeką Łupawą, u podnóża wzgórza Rowokół, w sąsiedztwie Bałtyku, kilku przymorskich jezior (Gardno, Łebsko, Dołgie Wielkie, Dołgie Małe), w pobliżu Słowińskiego Parku Narodowego.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa słupskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w formie Smolino w 1281, ma pochodzenie słowiańskie. Co do jej charakteru wysnuto następujące hipotezy etymologiczne:
- nazwa topograficzna, powstała przez dodanie do pomorskiego kontynuantu psł. *smola „żywica, smoła, pak” (por. pol. smoła, płb. smölă „żywica”) formantu -ino; nazwa rekonstruowana jako *Smolino (por. najstarszy zapis Smolino)[9],
- nazwa topograficzna, powstała przez dodanie do pomorskiego kontynuantu psł. *smĺ̥dъ „żebrzyca” (por. pol. gw. smłód „gorysz”) formantu -ino z rozszerzeniem nosowym; nazwa rekonstruowana jako *Smolędzino (por. zapis Schmollensin z 1350)[9].
Friedrich Lorentz odnotował formy nazwy w lokalnych gwarach słowińskich: Smɵ̀·ʉ̯ʒänɵ, Smɵ̀·ʉ̯ʒänä wraz z nazwami mieszkańców – zarówno z pominiętym formantem -in-: Smɵ̀·ʉ̯ʒȯu̯n, Smɵ̀·ʉ̯ʒȯu̯nkă „smołdzinianin, smołdzinianka”, jak i w postaci pełnej: Smɵ̀·ʉ̯ʒäńȯu̯n, Smɵ̀·ʉ̯ʒäńȯu̯nkă „ts.”[10]. Forma Smɵ̀·ʉ̯ʒänä jest odnotowana jako mnoga[10] i w języku polskim rekonstruuje się jako *Smołdziny[9]. Niemiecka nazwa Schmolsin jest adaptacją fonetyczną pierwotnej nazwy słowiańskiej[9]. Współczesna polska nazwa Smołdzino jest oparta na gwarowej formie słowińskiej[9].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Smôłdzëno[11].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Jest to wieś słowińska o dużych tradycjach. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z dokumentu księcia gdańskiego Mściwoja II 1281; w latach 1329–1341 wieś stanowiła własność Krzyżaków. W 1622 roku dobra smołdzińskie przypadły w wianie księżnej Annie de Croy, fundatorce kościoła z 1632 roku. W Smołdzinie pracował pastor Michał Mostnik (Pontanus), który niesłusznie uchodził za piewcę polskości i znawcę języka kaszubskiego[12]. W 1830 roku wygłoszono ostatnie kazania w języku kaszubskim. W 1935 roku u ujścia rzeki Łupawy do jeziora Gardno zbudowano elektrownię wodną. Od 1969 w Smołdzinie mieści się dyrekcja Słowińskiego Parku Narodowego.
Na terenie miejscowości znajduje się pomnik upamiętniający poległych w 1945 r. żołnierzy Armii Czerwonej[13].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół wzniesiony w 1632 r., wczesnobarokowy ołtarz, na skrzydłach owalne portrety Anny de Croy i jej 12-letniego syna Bogusława Ernesta, barokowa amboną z początków XVII wieku, na stropie 49 obrazów z XVII w[14].
- Cmentarz komunalny z 2 połowy XIX w.
Inne obiekty:
- Pałac z parkiem[15]; piętrowy pałacyk z XIX w., bez cech stylowych[16],
- Muzeum Przyrodnicze Słowińskiego Parku Narodowego,
- Elektrownia Wodna „Smołdzino”,
- Wieża widokowa na wzgórzu Rowokół.
Odniesienia w literaturze
[edytuj | edytuj kod]Przedwojenne Smołdzino pojawia się w książce niemieckiej dziennikarki i pisarki Corduli Bölling-Moritz Glück aus grünem Glas[17], będącej wspomnieniami z jej dzieciństwa (dziadek autorki był administratorem urzędu leśnego z siedzibą w nieistniejącym dziś pałacu[18]).
Smołdzino jako miejsce akcji występuje również w powieści grozy Krzysztofa Wrońskiego Czarny bóg[19]. Opisane wydarzenia mają miejsce w roku 1947, tuż przed opuszczeniem Smołdzina przez ostatnich niemieckich mieszkańców. W książce występują charakterystyczne punkty miejscowości, takie jak wzgórze Rowokół, kościół Świętej Trójcy, nieistniejący dziś pałac czy dawna plebania (obecnie siedziba dyrekcji Słowińskiego Parku Narodowego).
Religia
[edytuj | edytuj kod]- Parafia Greckokatolicka św. Mikołaja w Smołdzinie
- Parafia Trójcy Świętej w Smołdzinie
- Świadkowie Jehowy: zbór Smołdzino (Sala Królestwa: Słupsk)[20]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- inne miejscowości o nazwie Smołdzino – strona ujednoznaczniająca.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125474
- ↑ a b Wieś Smołdzino w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-11-23] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1182 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 150 (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ M.P. z 1984 r. nr 15, poz. 108
- ↑ Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r., „Narodowy Spis Powszechny 2011”, Główny urząd statystyczny [dostęp 2015-09-04].
- ↑ Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Smołdzino na Lata 2007-2015, Urząd Gminy Smołdzino, 2006, s. 7.
- ↑ a b c d e Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 102.
- ↑ a b Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z : Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1521.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 220, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ Zygmunt Szultka, Studia nad rodowodem i językiem Kaszubów, Gdańsk 1992, s. 115.
- ↑ Czarnecka 2015 ↓, s. 471.
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 247-248, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ Kolejny pomorski pałac przestanie istnieć [online], gazetakaszubska.pl, 28 stycznia 2012.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 237, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ Cordula Moritz, Glück aus grünem Glas: Liebeserklärung an ein verlorenes Land, Diederichs, 1963 [dostęp 2015-07-06] (niem.).
- ↑ Jarosław Dąbrowski, Ewangelickie cmentarze w powiecie słupskim [online], cmentarze_slupsk.republika.pl [dostęp 2015-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-06].
- ↑ Wydawnictwo Novae Res [online], Wydawnictwo Novae Res [dostęp 2015-07-06].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-22].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dominika Czarnecka: „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2015. ISBN 978-83-7629-777-4. OCLC 1062341968.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Smołdzino na stronie powiatu słupskiego
- Smołdzino. smoldzino.most.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-28)].
- Cmentarze w Smołdzinie
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Część wsi | |
| Pozostałe miejscowości |
