Przejdź do zawartości

Szawle

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szawle
Šiauliai
Ilustracja
Katedra pw. Świętych Piotra i Pawła
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Litwa

Okręg

 szawelski

Burmistrz

Artūras Visockas

Powierzchnia

81 km²

Populacja (2015)
• liczba ludności
• gęstość


113 100[1]
1396,3 os./km²

Nr kierunkowy

41

Kod pocztowy

LT-76295

Tablice rejestracyjne

S

Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, u góry znajduje się punkt z opisem „Szawle”
Ziemia55°56′N 23°19′E/55,933333 23,316667
Strona internetowa

Szawle (lit. Šiauliai wymowa, żmudz. Šiaulē) – miasto w północnej części Litwy, na wschód od Kłajpedy, najludniejsze miasto na Żmudzi, pow. 81 km², 113,1 tys. mieszkańców w 2011 roku[1] (czwarte pod względem liczby mieszkańców w tym kraju), stolica okręgu szawelskiego.

Ośrodek przemysłowy, kulturalny i naukowy. W mieście renesansowy kościół – od 1997 katedra pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła – jedna z największych budowli sakralnych na Litwie. W latach 80. XX w. postawiono 21-metrowy Pomnik Łucznika (Strzelca) upamiętniający 750-lecie zwycięstwa Żmudzinów nad rycerzami zakonu kawalerów mieczowych w bitwie pod Szawlami w 1236, który służy również jako zegar słoneczny.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Šiauliai wywodzona jest od litewskiego słowa šaulys, oznaczającego strzał. Jak mówi legenda w zamierzchłych wiekach na brzegu pobliskiego jeziora Talšos znajdowała się osada myśliwych polujących w okolicznych lasach na dzikie zwierzęta i ptactwo. Nazwa Šiauliai pojawiła się ponownie przy okazji wspomnianej wyżej bitwy w 1286, wzmiankowana następnie w 1524. W latach 1413–1795 Szawle były stolicą jednego z traktów Księstwa Żmudzkiego.

Wieszanie powstańców styczniowych w Szawlach, ołówek na papierze, autor Stanisław Witkiewicz

Prawa miejskie Szawle uzyskały w 1569, a w 1589 ustanowiono tam tzw. „ekonomię królewską”, tzn. cały dochód miasta przeznaczony był na utrzymanie króla. Miasto ekonomii szawelskiej w 1682 roku[2]. Była drugą, najmniejszą ekonomią królewską w Wielkim Księstwie Litewskim (po grodzieńskiej, mohylewskiej, brzesko-kobryńskiej). W 1783 r. liczyła 5 miast, 30 folwarków i 321 wsi[3]. W 1791 król Stanisław August Poniatowski potwierdził prawa miejskie Szawli.

W Szawlach rozpoczęły się działania insurekcji kościuszkowskiej (1794) na ziemiach Rzeczypospolitej. W dniu 8 lipca 1831 roku miejsce nieudanego ataku wojsk polskich pod dowództwem gen. Antoniego Giełguda na garnizon rosyjski. W powstaniu listopadowym w 1830 i powstaniu styczniowym w 1863 brali również udział mieszkańcy ziemi szawelskiej. W czasie powstania listopadowego rozegrała się tu bitwa, w której walczyła Emilia Plater.

W 1851 powstało tu Gimnazjum w Szawlach, będące jedną z najstarszych szkół średnich na Żmudzi. W 1897 roku Szawle były największym miastem żmudzkim. W okresie międzywojennym wraz z całą Żmudzią w granicach Republiki Litewskiej.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

W mieście rozwinął się przemysł skórzano-obuwniczy, dziewiarski, rowerowy, mięsny, mleczarski, cukierniczy[4].

Dzielnice miasta

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Urodzeni w Szawlach

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też kategorię: Ludzie urodzeni w Szawlach.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Wstępne dane ze spisu powszechnego zakończonego 9 maja 2011 roku: Statistikos Departamentas. [dostęp 2011-05-16]. (lit.).
  2. Grzegorz Błaszczyk, Żmudź XVII-XVIII wiek, zaludnienie i struktura społeczna, Poznań 1985, s. 64–65.
  3. S. Kościałkowski, Antoni Tyzenhauz, t. 1, s. 529, 538, 614.
  4. Szawle, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-21].
  5. Beta Księgi Cmentarne [online], ksiegicmentarne.muzeumkatynskie.pl [dostęp 2018-10-04].
  6. Dow Szilanski (ang.) – profil na stronie Knesetu.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]