Przejdź do zawartości

Teologia chińska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Teologia chińska – rodzaj uprawiania nauk teologicznych, który uwzględnia jeden lub więcej poniższych elementów[1]:

  1. Jest to teologia, która powstaje w Chinach (中国神学 Zhōngguó shénxué). Samo językowe sformułowanie akcentuje Państwo Środka, z którym związana jest owa teologia. Teologia taka niekoniecznie musiałaby być tworzona w języku chińskim i niekoniecznie przez Chińczyków, niekoniecznie też musi być nośnikiem elementów typowo chińskiej kultury, filozofii, języka. Uprawnione jest zatem tłumaczenie: „teologia Państwa Środka”, czyli „teologia Chin”, jak i „teologia chińska”. „Teologia Chin” jest to pojęcie pojemne, jednak niejednoznaczne. Istniało w historii i nadal istnieje wiele państw chińskich. Z drugiej strony tym pojęciem 中国 Zhōngguó posługiwały się prawie wszystkie państwa chińskie, wiązano je bardziej z kosmologią: Państwo Środka leżało w centrum świata, jak piąty element. Stąd 中国 Zhōngguó jest też powiązane z tymi wartościami kulturowymi, których nośnikiem są Chiny.
  2. Jest to teologia, która jest tworzona w języku chińskim (汉语神学 Hànyǔ shénxué). Można to określenie przetłumaczyć jako „teologia chińska”, ale trzeba mieć świadomość, że chodzi o teologię obszaru języka chińskiego. Niekoniecznie musi być zatem tworzona w Chinach, czy też przez Chińczyków. Jednak musi być z konieczności związana z językiem narodowości Han (najliczniejszej narodowości w Chinach), czyli chińskim (chiń. upr. 汉语; pinyin hànyǔ,dosł. "język Hanów"). To określenie o wiele mocniej podkreśla więzi kulturowo-językowe teologii z Chinami.
  3. Jest to teologia powstała w związku z kulturą i językiem chińskim (中文神学 Zhōngwén shénxué), czyli także jest to „teologia chińska”, która akcentuje element 文 wén, czyli języka, lecz bardziej języka pisanego, pisma, kultury, wyrafinowania. Teologia taka na pewno powinna być związana z językiem chińskim, kulturą chińską, pismem chińskim. Niekoniecznie musi tu występować związek z państwem, jak w znaczeniu Zhōngguó shénxué.
  4. Jest to teologia tworzona przez Chińczyków (中国人神学 Zhōngguó rén shénxué). W literaturze teologicznej przyjmuje się jednak bardzo szeroki zakres pojęcia „teolog chiński”, ponieważ będzie oznaczał nie tylko obywatela Państwa Środka (中国人), który tworzy teologię, jakiejkolwiek narodowości wchodzącej w skład Zhōngguó 中國. Oznacza także Chińczyków w znaczeniu narodowości Han (漢人 Hàn rén), jak również Tajwańczyków (臺灣人 Táiwān rén), czego przykładem jest Choan-seng Song (宋泉盛 Sòng Quánshèng), tworzący w Stanach Zjednoczonych, głównie w języku angielskim.

Teologia jako swego narzędzia używa filozofii, co wyraża się w tradycyjnej średniowiecznej maksymie łacińskiej philosophia theologiae ancilla. Dzięki zastosowaniu odmiennej filozofii do ekspresji teologicznej uprawnione wydaje się mówienie o różnych, specyficznych teologiach: teologii afrykańskiej[2], teologii latynoskiej[3], teologii azjatyckiej[4] (kryterium geograficzne); teologii koreańskiej[5], chińskiej[6], polskiej, niemieckiej, francuskiej (kryterium narodowe, związane ze specyfiką duszpasterską i historią danego kraju), teologii tomistycznej, konfucjańskiej, czy nawet taoistycznej i buddyjskiej[7]. Buddyzm, chrześcijaństwo, taoizm tworzą nie tylko systemy religijne, ale także filozoficzne, odpowiadając na podstawowe pytania związane ze światem i człowiekiem[8]. Słowem kluczowym w literaturze przedmiotu, określającym ową specyfikę teologii, jest „kontekst”. Szeroko pojęty kontekst (kulturowy, historyczny, geograficzny, językowy itd.), w jakim powstaje refleksja teologiczna, ma istotny wpływ na ostateczny „smak”, czyli kształt teologii.

Język chiński to królestwo znaków, którymi namalowany jest obraz świata. Znaki te mają swoją historię dwa tysiące lat starszą niż chrześcijaństwo. Chrześcijanie jednak, aby zapisać dogmaty swej wiary w języku chińskim, muszą używać tych właśnie znaków, które odwołują się do innego obrazu świata niż ten, w którym powstało chrześcijaństwo, świata wyroczni, kości wróżebnych, taoistycznych energii, konfucjańskich cnót i buddyjskiej antropologii[9].

Wraz z mocnymi wpływami Chin na kulturę współczesną na świecie dokonuje się także sinizacja wielu obszarów teologii chrześcijańskiej. Można ją porównać do podobnego procesu, który w starożytności polegał na pewnym „przekonwertowaniu” biblijnej, semickiej, hebrajskiej wizji świata i człowieka na kategorie świata helleńskiego, greckiego i rzymskiego. Siła kulturowa Chin sprawia, że teologia chrześcijańska (zwłaszcza protestancka i katolicka) coraz częściej próbuje wyrażać się w kategoriach zaczerpniętych z filozofii chińskiej. Na razie proces ten znajduje się w fazie badań i poszukiwań. Stanowi z jednej strony wyzwanie dla klasycznych chrześcijańskich ujęć teologicznych, grożące deformacją ortodoksyjnej doktryny, a z drugiej strony szansę poszerzenia wielu dotychczasowych sformułowań o nowe obszary znaczeniowe. Najczęstszymi językami, w jakich dokonują się badania nad teologią chińską są angielski i chiński.

Przykładem takich rozważań są prace Jung Young Lee, który teologię trynitarną niekiedy łączy z chińską koncepcją yin i yang, gdzie Ojciec utożsamiany jest z pierwiastkiem męskim (yang), a Duch Święty żeńskim (yin). Jak Ojciec stanowi transcendentny wymiar Trójcy, tak Duch Święty – immanentny. Lee odrzuca pochodzenie Ducha od Ojca i Syna. Zamiast tego uważa, że Syn Boży pochodzi od Ojca i Ducha Świętego, stanowiąc jedność nieba i ziemi[10].

Aby lepiej zilustrować problem, w jakim znajduje się teologia chińska, warto się odwołać do metafory B. Vermandera

Na wschodzie centralnych Chin rzeka Huai przecina prowincje Henan, Anhui i Jiangsu. Istnieje podanie, które sprawdza się przez ponad dwa tysiące lat, że mandrynowce, które rosną tuż przy południowej stronie rzeki, dają owoce smaczne i słodkie, przesadzone jednak na północ wód, wydają owoce zielone i gorzkie. […] Jakie owoce wydaje drzewo chrześcijaństwa zasadzone na ziemi chińskiej? Należy oczekiwać mandarynek słodkich czy owoców gorzkich? […] Ale pojawia się szybko paralelne pytanie: wejściu chrześcijaństwa do Chin ostatecznie towarzyszy także wkroczenie myśli i wrażliwości chińskiej na ziemię chrześcijańską… Krok po kroku, nawet jeśli dzieje się to jeszcze w sposób cichy i nieśmiały, tradycja chińska przekształca i ubogaca dziedzictwo tradycji napotkanej. Zatem jakich owoców można oczekiwać ze szczepu chińskiego na drzewie chrześcijaństwa? Trzeba umieć stawić czoła jednocześnie jednemu i drugiemu pytaniu[11].

Przekłady pojęć chrześcijańskich na język chiński

[edytuj | edytuj kod]

W zależności od konfesji, różne odłamy chrześcijańskie używają używa różnych terminów na określenie pojęć chrześcijańskich. Przykładowo, w tradycji protestanckiej Ducha Świętego określa się terminem chiń. trad. 聖靈; pinyin Shèng Líng, natomiast w katolickiej - chiń. upr. Shèng Shén; chiń. trad. 聖神[12]. Różnica polega jednak nie tylko na samym brzmieniu tych nazw, ale również na ich znaczeniu. Z jednej strony świadczy to o bogactwie chrześcijańskiej teologii chińskiej, z drugiej natomiast ukazuje brak jednolitej nomenklatury stosowanej przez chrześcijan różnych wyznań w stosunku do pojęć dla ich teologii zupełnie podstawowych. Jeszcze inną nazwą, używaną w Biblii na określenie „ducha”, jest istotne dla filozofii chińskiej słowo 氣 qì[12].

Termin 聖神 Shèng Shén utworzony jest z dwóch terminów (圣 [聖] shèng (święty) oraz 神 shén (duch, bóstwo); w Shèng Líng 聖靈 występuje termin 靈, który można tłumaczyć jako „dusza”.

Trzecie określenie odwołuje się do pojęcia 氣 qi, które to pojęcie, w sposób istotny związane z tradycją chińską, znalazło swoje miejsce w chrześcijańskiej teologii chińskiej. Interpretowane jest w kontekście Ducha Świętego jako ożywiające Tchnienie 氣 qi. Zdaniem Heupa Younga Kima chińskie pojęcie qi zbliżone jest znaczeniowo do hebrajskiego słowa ruach i greckiego pneuma, i podobnie jak w tych językach może oznaczać tchnienie (ożywiające istoty) lub wiatr (ożywiający świat)[10].


Przedstawiciele

[edytuj | edytuj kod]

Do znanych teologów chińskich można zaliczyć m.in. następujące postaci:

Większość z powyższych teologów chińskich kształtuje specyficzny profil teologii, tak że można każdemu z nich przypisać jakieś określenie uprawianej teologii, np. teologia kontekstualna, teologia indygeniczna (rodzima), teologia ojczyzny, teologia języka ojczystego, teologia pneumatologiaczna (związana z kategorią 氣 qì), teologia zranionych itd. Dotychczas dzieła teologii chińskiej nie są tłumaczone na język polski, a opracowań jest niewiele. Do polskich badaczy teologii chińskiej należą o. Roland Jabłoński OFM, s. Weronika M. Klebba SSpS, ks. Dariusz Klejnowski-Różycki, o. Jan Konior SJ, o. Krzysztof Popławski OP.

W Polsce powstało stowarzyszenie, którego jednym z celów jest pogłębienie studiów teologii chińskiej. Jest to Stowarzyszenie „Sinicum” im. Michała Boyma SJ[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dariusz Klejnowski-Różycki 柯達理, 中国神学。 Teologia chińska. Uwarunkowania kulturowe pojęć trynitarnych, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2012, s. 53–58, ISBN 978-83-61756-85-9.
  2. ↑ Stanisław Gródź, Teologiczne i artystyczne obrazy Jezusa w Afryce: Uzdrowiciel, Czarny Mesjasz, Masajski Młodzieniec-Wojownik, w: T. Szyszka, A. Wąs (red.), Oblicza Jezusa Chrystusa w kulturach i religiach świata, Warszawa 2007, s. 83-98, ISBN 978-83-7192-342-5.
  3. ↑ Tomasz Szyszka, Kontekstualizacja oblicza Jezusa Chrystusa. Przegląd problematyki oraz impresje ikonograficzne, w: T. Szyszka, A. Wąs (red.), tamże, Warszawa 2007, s. 97-112, ISBN 978-83-7192-342-5.
  4. ↑ Józef Majewski, Spór o rozumienie Kościoła. Eklezjologiczne uwarunkowania i perspektywy wielkich debat teologicznych na przełomie XX i XXI wieku, Warszawa 2005, s. ISBN 83-88032-85-2, ISSN 0519-0336.
  5. ↑ Dariusz Klejnowski-Różycki, Minjung jako charakterystyczny rys duchowości koreańskiej, „Studia Oecumenica” 12 (2012)
  6. ↑ Roman Malek, Chińskie oblicza Jezusa Chrystusa. Przegląd problematyki i impresje ikonograficzne, w: T. Szyszka, A. Wąs (red.), tamże, Warszawa 2007, s. 113-136, ISBN 978-83-7192-342-5.
  7. ↑ Dariusz Klejnowski-Różycki, Seiichi Yagiego japońska „chrystologia buddyjska”, „Studia Oecumenica” 11 (2011), s. 383–394. Dariusz Klejnowski-Różycki, Wpływ buddyzmu zen na Kakichi Kadowakiego interpretację Eucharystii, w: P. Jaskóła, R. Porada (red.), Wspólna Eucharystia – cel ekumenii, Opole 2005, s. 123–130.
  8. ↑ Volker Zotz, Historia filozofii buddyjskiej, tł. M. Nowakowska, Kraków 2007.
  9. ↑ Dariusz Klejnowski-Różycki 柯達理, 中国神学..., obwoluta.
  10. ↑ a b Heup Young Kim: The Tao in Confucianism and Taoism: the Trinity in East Asian perspective. W: The Cambridge Companion to the Trinity. Peter C. Phan (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 2011, s. 301. ISBN 978-0-521-70113-6.
  11. ↑ Benoît Vermander, Les mandariniers de la rivière Huai. Le réveil religieux de la Chine, Paris 2002, s. 7–8.
  12. ↑ a b D. Klejnowski-Różycki, Teologia chińska. Uwarunkowania kulturowe pojęć trynitarnych, Opole 2012, s. 245.
  13. ↑ Cele Stowarzyszenia. Stowarzyszenie "Sinicum" im. Michała Boyma SJ. [dostęp 2015-11-10]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teologia_chińska&oldid=73150732”