Wierzbątowice
50°51′32″N 21°13′55″E/50,858889 21,231944| przysiółek wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Część miejscowości | |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
27-425[2] |
| Tablice rejestracyjne |
TOS |
| SIMC |
0275990[3] |
Położenie na mapie gminy Waśniów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego  | |
| 50°51′32″N 21°13′55″E/50,858889 21,231944[1]
| |
Wierzbątowice – przysiółek wsi Jeżów w Polsce, położony w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Waśniów[4][3]. W latach 1975–1998 przysiółek administracyjnie należał do województwa kieleckiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wierzbątowice – dziś przysiółek Jeżowa leżący między Jeżowem a Janowicami (sandomierskie), 4 km na południe od Waśniowa, ok. 13 km na zachód od klasztoru świętokrzyskiego.
Historia wsi sięga XIV wieku.
Na przestrzeni wieków nazywane w dokumentach jako: w roku 1387 „Gymanska”, „Gzimansca [?]”, 1391 „Irzmanczouicze”, 1397 „Herzmanczowice”, 1424 „Jrmanczouicze”, „Irzmanczouicze”, 1435, 1440 „Gÿrzmanczowÿcze”, 1440, 1442 „Gÿrzmanczouice”, 1462 „Jrzmanczowicze”, 1470-80 „Irzmanowice”, „Yrzmanczowicze”. 1504, 1510 „Hyrzenovicze”, „Irzmanczovicze”, 1529 „Jrzmanowycze”, 1546 „Jrzmunnÿchouicze”, 1564-5 „Gyerzmanice”, 1565 „Irzmunczowicze”, 1580 „Jrzmanczowicze”, 1673 „Wierzbontowice”, 1780 „Wirzbontowice”, 1782, 1827 „Wierzbuntowice”, 1787 „Wierzbontowice”[5].
W latach 1387, 1391, 1462, 1479 graniczy z Jeżowem[5]. W roku 1449 następuje rozgraniczenie wsi klasztoru świętokrzyskiego, Janowic i Wierzbątowic od Nagorzyc, Milejowic w części szlacheckiej i Roztylic, pozostawiono wspólne pastwisko, wyjąwszy żołądź i bukiew w lasach klasztornych[6],
W roku 1442 Władysław Warneńczyk przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Wierzbątowice (Kodeks Małop. IV 1434)[7],
Początkowo własność szlachecka następnie poprzez sprzedaż i zamiany staje się stopniowo własnością konwentu świętokrzyskiego, którego opat Maciej uzyskał ją w 1442 r. za Jagnin od Stanisława Żyrnickiego. Był w Wierzbątowicach wówczas, jak opisano, dwór oraz duży dobry folwark klasztorny powstały na dawnych łanach kmiecych oraz terenach nowo wykarczowanych, 2 małe stawy (Długosz L.B. t.II 471, t.III 231-2)[5].
W roku 1780 wieś stanowi centrum zarządu klucza wierzbątowickiego dóbr stołu opata klaustralnego, obejmuje folwark Wierzbątowice, wójtostwo Szczegło oraz wsie Janowice, Jeżów, Kraszków i Milejowice. W Wierzbątowicach jest duży folwark z 5 dymami. Wokół dziedzińca stoją: drewniany dwór opacki wymagający remontu, zdezelowany folwark, po którym została tylko piekarnia, obora, stajnia z wozownią, 4 stodoły postawione w kwadrat, w tym 2 nowe, plewnia, stary spichlerz. Trzy sady z jabłoniami, wiśniami i śliwami. Dwie sadzawki, jedna zamulona, druga opustoszała, ale z dobrymi groblami. Było też 6 niw i 9 łąk dworskich, ogród warzywny i pastewnik, lasek na górze Skały, porośnięty młodą dębiną, brzeziną, leszczyną, olszyną i krzakami[5].
W roku 1787 wieś liczyła 18 mieszkańców.
W roku 1819 folwark Wierzbątowice z drewnianym dworem i wsiami Kraszków, Jeżów i Janowice należy do stołu opata, w tamtym okresie w dzierżawie[8]
W roku 1827 był tu 1 dom i 6 mieszkańców.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- Szczegółowy opis granic klucza wierzbątowickiego
1780 granice klucza wierzbątowickiego: od narożnicy między Milejowicami, Nagorzycami i Roztylicami przy drodze z pólnocagorzyc do Kraszkowa, w prawo na zachód wzdłuż jeziorka wierzbątowickiego do drogi z Nagorzyc do Janowic, tą drogą na zachód w stronę Janowic, na węgielnik przy drodze z Milejowic do Wierzbątowic, tą drogą na północ w stronę Wierzbątowic, następnie drogą do Jeżowa, w prawo do łąki wierzbątowickiej zw. „Gayn” na granicy z Nagorzycami, w lewo do drogi do Jeżowa, po kilku stajach w lewo do drogi z Nagorzyc do Garbacza, do gruntów jeżowskich, w prawo przez łąkę jeżowską wzdłuż granicy Nagorzyc w kierunku wsi Modrzewie. Pod „ogrodami” w prawo łąką pod górę, a stąd do narożnicy z Kowalkowicami i Mirogonowicami, w prawo pagórkiem między Jeżowem i Kowalkowicami. Na wysokości środka wsi Jeżów w lewo do drogi do Mirogonowic, wzdłuż granicy z Kowalkowicami, do narożnicy Wilkocina. Od niej na zachód do drogi z Waśniowa do Jeżowa w stronę narożnicy Wilkocina i Garbacza. Za drogą granicą między Jeżowem i Garbaczem do dróżki zwanej Zielona, nią na S, potem w dół w lewo na W do łąki „Cębrowka” i jej środkiem w stronę Garbacza do narożnicy niwy należącej do Wierzbątowic i zw. „Za ś. Janem”. Potem na zachód granicą przebiegającą koło „figury” w prawo na S przez groblę pustego stawku Wierzbątowic do łąki należącej do Janowic, na zachód do narożnika części Worowic należącej do kasztelana krakowskiego, księcia Lubomirskiego, wzdłuż granicy Worowic i Janowic. Naprzeciwko Janowic w lewo na zachód wzdłuż gruntów Kraszkowa w stronę Worowic do wójtostwa → Szczegło, do starej drogi zw. „Węwozek”. W tym miejscu sporne 2 staje złożone z 36 zagonów położone między tym wójtostwem a Worowicami, niegdyś zawłaszczone przez mieszkańców Worowic. Dalej aż do chałup wsi Worowice, przy których znajduje się chałupa należąca do wójtostwa Szczegło. Tutaj spór o 15 zagonów obecnie należących do Worowic. Do drogi do Szczegła i nią do „figury” przy narożniku wsi Zwoła aż po rzekę przy młynie truskolaskim. Od rzeki w prawo łąkami do Kraszkowa, który granica okrąża wzdłuż strumienia aż do zarośli należących do Truskolasów, do lasku zwanym Skały, stąd do gościńca biegnącego z pólnocieskurzowa, do granicy z pólnocieskurzowem drogą zw. Pyszczkowa, z niej w prawo przez lasek, którego cz. przywłaszczyli sobie mieszkańcy Nieskurzowa. Dochodzi do starego gościńca i wiedzie dróżką do narożnicy Witosławic, ich granicą do Roztylic, do rzeczki, od niej w prawo do Milejowic, ponownie w lewo w stronę Roztylic, wzdłuż rzeczki w stronę stawu młyńskiego w Milejowicach, wzdłuż granic Roztylic, do punktu wyjścia (Inwentarz Wierzbątowic 14-6)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146848
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 401 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d e Słownik historyczno geograficzny ziem polskich w średniowieczu.
- ↑ J. Gacki, Benedyktyński klasztor na Łysej Górze, W. 1873.
- ↑ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1843.
- ↑ Akta Okupacyjne klasztoru 3v, 114-5v, 237.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik historyczno geograficzny ziem polskich w średniowieczu PAN
