Wincenty Podczaski
| pułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1753 |
|---|---|
| Data śmierci |
1813/1814 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1771–1794, 1806–1813/1814 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
komendant Korpusu Kadetów |
| Główne wojny i bitwy |
insurekcja kościuszkowska (1794) |
Wincenty Podczaski, herbu Rola (ur. ok. 1753 w Ośniszczewie na Kujawach[a], zm. 1813/1814) – wyższy oficer armii koronnej oraz armii Księstwa Warszawskiego, komendant Korpusu Kadetów w Kaliszu.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie i rodzina
[edytuj | edytuj kod]Syn Pawła i Cecylii z Madalińskich. Jego ojciec był podstolim kruszwickim, zaś brat Ignacy (ur. 17 sierpnia 1752) uczestniczył w powstaniu kościuszkowskim w stopniu majora[1].
Pierwszą żoną Wincentego Podczaskiego była Joanna z domu Sachert (Cachertowna[2]), a drugą Anna z Bardzińskich; dziećmi z pierwszego małżeństwa byli Damazy (ur. 1788), w 1810 uwolniony ze służby wojskowej w stopniu podporucznika, i Aleksander (ur. 1792 w Warszawie), w 1812 również podporucznik[3] (obaj służyli w 3 pułku piechoty), zaś synem z drugiego małżeństwa był Hipolit (ur. 1800), oficer w okresie powstania listopadowego (1831)[1].
Z kolei następca Wincentego Podczaskiego na stanowisku komendanta Korpusu Kadetów w Kaliszu, Józef Regulski-Falk, nazywany jest w niektórych publikacjach zięciem Wincentego Podczaskiego; był on żonaty z Bibianną Podczaską (zm. 1869), jednak ze źródeł nie wynika, żeby Bibianna była córką Wincentego[4].
Kariera wojskowa
[edytuj | edytuj kod]W latach 1766–1771 Wincenty Podczaski i jego brat Ignacy przebywali w Królewskim Korpusie Kadetów, zwanym popularnie Szkołą Rycerską. Od 1771 Wincenty służył w 6 Regimencie Pieszym Łanowym (w tym samym regimencie od 1774 służył Ignacy), początkowo jako chorąży, następnie awansował do stopnia porucznika (1775) i kapitana sztabowego (1780), kapitana z kompanią (II 1790), ostatecznie dosłużył się stopnia majora (kwiecień 1790)[1].
Major Wincenty Podczaski wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej (1794)[1], prawdopodobnie razem z bratem walcząc w bitwach swego regimentu: pod Racławicami, pod Szczekocinami i w obronie Pragi.
Nie wiadomo jakie były jego losy po upadku I Rzeczypospolitej (1795), aczkolwiek nie służył on w Legionach Polskich, utworzonych w 1797 przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego i walczących u boku wojsk rewolucyjnej Francji[b].
Gdy w 1806 Królestwo Prus padało pod ciosami napoleońskiej Wielkiej Armii, na terenie Wielkopolski – zagarniętej przez Prusy w wyniku rozbiorów – wybuchło powstanie. Przybyły na polecenie cesarza Napoleona do Poznania gen. Dąbrowski począł organizować wojsko polskie, m.in. na terenie ówczesnego departamentu warszawskiego. W Łęczycy powstały zalążki 9 pułku piechoty (później przemianowanego na 3 pp), a jego organizatorem został por. August Komorowski, jednakże z uwagi na jego stan zdrowia od połowy grudnia 1806 żołnierzy tych szkolił Wincenty Podczaski[5].
W armii Księstwa Warszawskiego Podczaski otrzymał wpierw stopień majora 3 pułku piechoty (od października 1808 był nim już Jan Krukowiecki[6]), a we wrześniu 1808 awansował na stopień pułkownika, obejmując stanowisko dyrektora Korpusu Kadetów w Kaliszu[3], w stolicy departamentu (początkowo komendantem szkoły był jeszcze pruski major Berg, który w 1808 podał się do dymisji)[7]. Pod rządami płk. Podczaskiego kaliski Korpus Kadetów ukończyło 70 oficerów piechoty i jazdy[7].
W dniu 13 kwietnia 1812 do Kalisza z niespodziewaną wizytą przybył Hieronim Bonaparte, brat cesarza i król Westfalii, wraz z całą swoją świtą, dworem i dowodzoną przez siebie dywizją[c]. Wizytę organizował kaliski prefekt Antoni Garczyński, który nie posiadając odpowiednich funduszy zwrócił się o pomoc finansową do ministra spraw wewnętrznych i ministra skarbu, a także do komendanta Podczaskiego, by ten przyszykował w siedzibie korpusu co najmniej 20 pokoi, usunąwszy z nich bez zwłoki guwernerów i kadetów[8].
Komendantem Korpusu Wincenty Podczaski pozostał przez cały 1812, tj. w okresie wojny z Rosją, której ostatnim akordem na ziemiach polskich była stoczona 13 lutego 1813 pod Kaliszem bitwa oddziałów VII Korpusu Wielkiej Armii (saskiego) pod dowództwem gen. Reyniera. W tamtym czasie funkcjonowanie szkoły było zagrożone wobec braku funduszów, a także z uwagi na śmiertelną chorobę jej komendanta[7].
Nie jest znana data śmierci Wincentego Podczaskiego, jednak można ją przyjąć na 1813 lub 1814. Po śmierci Podczaskiego, kolejnym komendantem Korpusu Kadetów 16 września 1814 został płk. Józef Regulski-Falk[9].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 193, piszą, że Podczaski urodził się w Oniszczewie na Kujawach, tymczasem takiej miejscowości nie odnotowuje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, ani źródła współczesne; prawdopodobnie chodzi o miejscowość Ośniszczewo w powiecie inowrocławskim.
- ↑ Historyk Jan Pachoński w swoim fundamentalnym dziele Legiony Polskie 1794–1807. Prawda i legenda (tomy I–IV) nie wymienia nazwiska Wincentego Podczaskiego.
- ↑ Była to kolejna wizyta Hieronima w Kaliszu. Pierwszy raz, nie będąc jeszcze królem, przybył do miasta 21 stycznia 1807 – Kalendarium Południowej Wielkopolski. d-w.pl. [dostęp 2024-06-08]. (pol.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 193.
- ↑ Dworzaczek ↓.
- ↑ a b Gembarzewski 1905 ↓, s. XXXI.
- ↑ Pachoński 2003 ↓, s. 249-250.
- ↑ Morawski i Paczuski 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Morawski i Paczuski 2014 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Kaliski Korpus Kadetów ↓.
- ↑ Kłopotliwy Bonaparte ↓.
- ↑ Pachoński 2003 ↓, s. 249–250.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska koronnego. Piechota. T. I (część 3). Kraków: Wydawnictwo Naukowe, 1998, seria: Oficerowie Rzeczypospolitej Polskiej Obojga Narodów 1777–1794. Spisy. ISBN 83-7188-186-X.
- Włodzimierz Dworzaczek: Teki Dworzaczka. Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 2024-06-08]. (pol.).
- Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796-1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796-1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-003-0.
- Ryszard Morawski, Adam Paczuski: Wojsko Księstwa Warszawskiego: Piechota. Gwardie Narodowe. Weterani. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Karabela, 2014. ISBN 978-83-61229-05-6.
- Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie 1807-1814. Warszawa; Kraków: Gebethner i Wolff, 1905.
- Kaliski Korpus Kadetów - historia i umundurowanie. napoleon.org.pl. [dostęp 2024-06-08]. (pol.).
- Anna Tabaka, Maciej Błachowicz: Kłopotliwy Bonaparte. napoleon.org.pl. [dostęp 2024-06-08]. (pol.).
