Wybory parlamentarne w Kirgistanie w 2020 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj | |||
| Data przeprowadzenia |
4 października 2020 | ||
| Data zarządzenia |
3 lipca 2020 | ||
| Podstawa prawna |
Konstytucja Kirgistanu, Ustawa o wyborach Prezydenta Republiki Kirgistan i deputowanych Rady Najwyższej Republiki Kirgistan[1] | ||
| Ordynacja wyborcza | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Wybory parlamentarne w Kirgistanie w 2020 roku – odbywające się 4 października 2020 roku wybory do Rady Najwyższej. Dwa dni później zostały uznane przez Centralną Komisję Wyborczą za nieważne pod wpływem protestów.
Ordynacja wyborcza
[edytuj | edytuj kod]Wybory zarządzone zostały 3 lipca 2020 przez prezydenta Sooronbaja Dżeenbekowa[2]. 120 deputowanych zostanie wybranych w ordynacji proporcjonalnej. Każda partia wystawi jedną, ogólnokrajową listę. Warunkiem dostania się ugrupowania do Rady Najwyższej jest przekroczenie 7%, ogólnokrajowego progu wyborczego oraz 0,7% progu wyborczego w każdym w siedmiu obwodów oraz miastach Osz i Biszkek. Żadnej z partii nie może przypaść więcej niż 65 mandatów[3].
Kandydaci
[edytuj | edytuj kod]Początkowo zarejestrowane zostały 44 partie[4]. 20 sierpnia kirgiska Centralna Komisja Wyborcza podała informację, że wymóg przeprowadzenia partyjnego zjazdu oraz zatwierdzenia na nim listy kandydatów spełniły 23 partie[5]. Oficjalnie zarejestrowanych zostało 16 partii[6].
25 sierpnia partia Kyrgyzstan według opinii Komisji Wyborczej spóźniła się ze złożeniem dokumentów[7]. Postanowienie to poparło szereg organizacji pozarzadowych oraz partii politycznych, m.in.: Ata Meken, czy Bir Boł[8]. Ugrupowanie nie zgodziło się z tą decyzją i wystąpiło na drogę sądową. Ostatecznie Sąd Najwyższy unieważnił ją co umożliwiło jej start w wyborach[9].
Tursunbaj Bakir uułu 26 sierpnia złożył skargę do Komisji Wyborczej dotyczącą przedstawienia przez partię Bütün Kyrgyzstan innej listy kandydatów niż przyjęta na zjeździe partii, co byłoby złamaniem obowiązujących przepisów[10]. 3 września komisja większością głosów uznała ją za zasadną i odmówiła ugrupowaniu prawa do startu w wyborach[11][12]. 9 września sąd pierwszej instancji uznał tę decyzję za niezgodną z prawem co umożliwiło partii wzięcie udziału w wyborach[13]. Centralna Komisja Wyborcza nie złożyła apelacji do tego wyroku[14].
Również 26 sierpnia odmówiono rejestracji partii Aktiw z powodu zgłoszenia listy kandydatów niespełniających wymogów określonych przez Ustawę o wyborach Prezydenta Republiki Kirgistan i deputowanych Rady Najwyższej Republiki Kirgistan oraz nieprzedstawienia dokumentów potwierdzających wpłatę pieniędzy koniecznych do wzięcia udziału w wyborach[15]. 8 września sąd pierwszej instancji potwierdził decyzję komisji[16].
Sondaże
[edytuj | edytuj kod]| Ośrodek | Data | SDPK | Respublika | Ata-Dżurt | Birimdik | Ata Meken | Bütün Kyrgyzstan | Kyrgyzstan | Bir Boł | Önügüü-Progres | Inne | Nie wiem | Na żadną/przeciw wszystkim | Jeszcze nie zdecydowałem | Nie będę głosować |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Общее дело | 4–24 czerwca | 13,1% | 12,0% | – | 7,4% | 5,5% | 3,0% | 2,6% | 1,7% | 7,1% | 23,2% | 22,1% | 2,3% | – | |
| Center for Insights in Survey Research | 6–15 sierpnia | 6% | 7% | 8% | 6% | 6% | 4% | 2% | 3% | 5% | 5% | 27% | 15% | 2% | 10% |
Głosowanie, frekwencja i wyniki wyborów
[edytuj | edytuj kod]Frekwencja
[edytuj | edytuj kod]Uprawnionych do głosowania było 3 523 554 obywateli. Według komunikatów Centralnej Komisji Wyborczej frekwencja wynosiła o godzinie 10:00 6,72%, o godzinie 12:00 17,73%, o 14:00 28,11%, o 18:00 45,26%, o 20:00 45,54% (godzina zamknięcia lokali wyborczych), natomiast według komunikatu z godziny 21:50 54,42%[17].
Wyniki
[edytuj | edytuj kod]Po masowych protestach w kraju 6 października Centralna Komisja Wyborcza unieważniła wyniki wyborów parlamentarnych[18].
| Numer
partii |
Nazwa partii | Lider | Liczba głosów | Wynik |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Birimdik | Marat Amankulow | 484 616 | 24,58% |
| 2. | Mekenczil | Kamczybek Taszijew | 135 724 | 6,88% |
| 3. | Yjman Nuru | Nurdżigit Kadyrbekow | 66 374 | 3,37% |
| 4. | Mekenim Kyrgyzstan | Mirlan Bakirow | 468 671 | 23,77% |
| 5. | Reforma | Klara Sooronkulowa | 32 331 | 1,64% |
| 6. | Ata Meken | Ömürbek Tekebajew | 79 722 | 4,04% |
| 7. | Zamandasz | Dżengiszbek Moldokmatow | 42 681 | 2,16% |
| 8. | Bütün Kyrgyzstan | Adachan Madumarow | 144 045 | 7,30% |
| 9. | Social-demokrattar | Seidbek Atabajew | 41 685 | 2,11% |
| 10. | Meken Yntymagy | Temirbek Asanbekow | 12 353 | 0,63% |
| 11. | Partia weteranów | Akbokon Tasztanbekow | 3 396 | 0,17% |
| 12. | ORDO | Mirbek Mijarow | 4 271 | 0,22% |
| 13. | Bir Boł | Altynbek Sulajmanow | 60 026 | 3,04% |
| 14. | Respublika | Mirlan Dżeenczorojew | 113 462 | 5,75% |
| 15. | Kyrgyzstan | Kanatbek Isajew | 171 805 | 8,71% |
| 16. | Czong Kazat | Maksat Mamytkanow | 45 787 | 2,32% |
| Przeciw wszystkim | 35 288 | 1,79% | ||
| Frekwencja | 1 942 237 | 56,49% | ||
| Źródło: Centralna Komisja Wyborcza | ||||
| Birimdik | Mekenczil | Yjman Nuru | Mekenim Kyrgyzstan | Reforma | Ata Meken | Zamandasz | Bütün Kyrgyzstan | Social-demokrattar | Meken Yntymagy | Partia weteranów | ORDO | Bir Boł | Respublika | Kyrgyzstan | Czong Kazat | Przeciw wszystkim | Frekwencja | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miasto wydzielone/obwód | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % | # | % |
| Biszkek | 44603 | 16,52% | 14726 | 5,45% | 13095 | 4,85% | 44794 | 16,59% | 17692 | 6,55% | 15095 | 5,59% | 6036 | 2,24% | 16308 | 6,04% | 19051 | 7,06% | 2811 | 1,04% | 1147 | 0,42% | 909 | 0,34% | 6227 | 2,31% | 28323 | 10,49% | 10308 | 3,82% | 13267 | 4,91% | 12251 | 4,54% | 266643 | 53,58% |
| Osz | 64782 | 52,68% | 5846 | 4,75% | 2532 | 2,06% | 19989 | 16,25% | 704 | 0,57% | 4960 | 4,03% | 1375 | 1,12% | 6042 | 4,91% | 170 | 0,14% | 104 | 0,08% | 59 | 0,05% | 30 | 0,02% | 2521 | 2,05% | 2404 | 1,95% | 8251 | 6,71% | 347 | 0,28% | 1137 | 0,92% | 121253 | 67,37% |
| Obwód dżalalabadzki | 93457 | 24,94% | 44873 | 11,97% | 9424 | 2,51% | 106834 | 28,51% | 1291 | 0,34% | 7589 | 2,03% | 5834 | 1,56% | 30812 | 8,22% | 702 | 0,19% | 772 | 0,21% | 407 | 0,11% | 236 | 0,06% | 13976 | 3,73% | 8476 | 2,26% | 40295 | 10,75% | 1476 | 0,39% | 2624 | 0,70% | 369078 | 57,33% |
| Obwód issykkulski | 21638 | 14,40% | 16332 | 10,87% | 6996 | 4,66% | 32694 | 21,76% | 2601 | 1,73% | 10701 | 7,12% | 3349 | 2,23% | 2356 | 1,57% | 4481 | 2,98% | 4199 | 2,79% | 176 | 0,12% | 415 | 0,28% | 2159 | 1,44% | 13742 | 9,15% | 9793 | 6,52% | 12239 | 8,15% | 4038 | 2,69% | 147909 | 50,87% |
| Obwód naryński | 23033 | 23,53% | 5548 | 5,67% | 6445 | 6,85% | 14490 | 14,80% | 823 | 0,84% | 5581 | 5,70% | 7432 | 7,59% | 2162 | 2,21% | 3431 | 3,50% | 715 | 0,73% | 174 | 0,18% | 232 | 0,24% | 2291 | 2,34% | 6082 | 6,21% | 11647 | 11,90% | 3967 | 4,05% | 2492 | 2,55% | 96545 | 54,79% |
| Obwód oszyński | 123073 | 31,00% | 19968 | 5,03% | 7113 | 1,79% | 124558 | 31,37% | 947 | 0,24% | 8433 | 2,12% | 11281 | 2,84% | 35228 | 8,87% | 306 | 0,08% | 224 | 0,06% | 295 | 0,07% | 202 | 0,05% | 19577 | 4,93% | 8509 | 2,14% | 28148 | 7,09% | 723 | 0,18% | 2048 | 0,52% | 390633 | 57,23% |
| Obwód tałaski | 16705 | 19,04% | 4635 | 5,28% | 4640 | 5,29% | 18733 | 21,36% | 877 | 1,00% | 5031 | 5,74% | 886 | 1,01% | 1132 | 1,29% | 394 | 0,45% | 1441 | 1,64% | 64 | 0,07% | 336 | 0,38% | 1394 | 1,59% | 16582 | 18,90% | 10781 | 12,29% | 1582 | 1,80% | 1278 | 1,46% | 86491 | 58,04% |
| Obwód czujski | 63830 | 19,91% | 11873 | 3,70% | 11279 | 3,52% | 74902 | 23,37% | 6371 | 1,99% | 17286 | 5,39% | 5155 | 1,61% | 14310 | 4,46% | 12535 | 3,91% | 1676 | 0,52% | 931 | 0,29% | 1659 | 0,52% | 5471 | 1,71% | 24491 | 7,64% | 43237 | 13,49% | 11541 | 3,60% | 8436 | 2,63% | 314983 | 53,69% |
| Obwód batkeński | 33073 | 23,37% | 10763 | 4,61% | 4190 | 2,96% | 31509 | 22,27% | 465 | 0,33% | 4451 | 3,15% | 1222 | 0,86% | 31570 | 22,31% | 426 | 0,30% | 320 | 0,23% | 129 | 0,09% | 244 | 0,17% | 6167 | 4,36% | 4611 | 3,26% | 9269 | 6,55% | 309 | 0,22% | 820 | 0,58% | 139538 | 49,09% |
| Zagranica | 422 | 4,58% | 1160 | 12,58% | 660 | 7,16% | 168 | 1,82% | 560 | 6,08% | 595 | 6,45% | 111 | 1,20% | 4125 | 44,75% | 189 | 2,05% | 91 | 0,99% | 14 | 0,15% | 8 | 0,09% | 243 | 2,64% | 242 | 2,63% | 76 | 0,82% | 336 | 3,65% | 164 | 1,78% | 9164 | 28,11% |
Reakcja na wynik wyborów
[edytuj | edytuj kod]
4 października, po zakończonym głosowaniu i podaniu wstępnych wyników doszło do masowych protestów w których udział wzięli zwolennicy wszystkich partii, którym nie udało się dostać do Parlamentu (z wyjątkiem Partii Weteranów). Milicja w stolicy kraju użyła siły wobec protestujących. Wśród poszkodowanych znalazł się m.in.: Dżanarbek Akajew[19][20]. W wyniku zamieszek doszło do uwolnienia z aresztu śledczego byłego prezydenta Ałmazbeka wraz z dziewięciorgiem jego zwolenników[21].
Po przejęciu przez protestujących budynku Parlamentu powołana została Rada Koordynacyjna na której czele stanął lider Bütün Kyrgyzstan Adachan Madumarow[22]. Jednocześnie ogłoszone zostało nadzwyczajne posiedzenie Dżongku Kengesz jeszcze trwającej IV kadencji na którym powołani zostali: na stanowisko premiera Sadyr Dżaparow oraz na stanowisko toraga Myktybek Abdyldajew[23]. 9 października prezydent podpisał ukaz o odwołaniu ze stanowiska premiera Kubatbeka Boronowa[24]. Do ponownego głosowania doszło 10 października, kiedy kandydaturę Dżaparowa poparto jednogłośnie. Wybrany został również skład rady ministrów. Funkcję pierwszego wicepremiera objął Ałmazbek Baatyrbekow[25][26]. Kwestia ważności głosowania została jednak podana w wątpliwość przez ekspertów oraz polityków (m.in. Aidę Kasymalijewą, czy Feliksa Kułowa)[27][28]. Do ponownego głosowania doszło 14 października. Po raz kolejny jednogłośnie została poparta kandydatura Dżaparowa[29].
15 października decyzję o swojej dymisji ogłosił Sooronbaj Dżeenbekow[30]. Pełniącym obowiązki prezydenta ogłosił się premier Sadyr Dżaparow[31].
Centralna Komisja wyborcza wyznaczyła datę nowych wyborów na 20 grudnia 2020[32]. Jednocześnie w Parlamencie został zgłoszony projekt zmian w Konstytucji dotyczący przeprowadzenia wyborów. Jego inicjatorami byli m.in.: Ömürbek Tekebajew, Tałant Mamytow oraz Ałtynbek Sułajmanow[33]. Głównym jego celem ma być przeniesienie wyborów na 2021 rok. Jego przyjęcie miałoby zostać poprzedzone referendum[34].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ https://www.shailoo.gov.kg/kg/konstitucionnye-zakony-kr/konstitucionnye-zakony-kr/O_vyborah_Pr-1913/
- ↑ Президент назначил дату выборов в Жогорку Кенеш [online], 3 lipca 2020 [dostęp 2020-08-03] (ros.).
- ↑ 64-берене. Шайлоонун натыйжаларын аныктоо жана расмий жарыялоо, [w:] Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө, Biszkek, 2 lipca 2011 [dostęp 2020-08-03] (kirg.).
- ↑ Дарья Подольская, Выборы-2020. ЦИК зарегистрировала уполномоченных представителей СДПК, Biszkek, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-03] (ros.).
- ↑ Саясый партиялардын КР ЖК депутаттыгына талапкерлердин тизмесин көрсөтүүсү аяктады [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 20 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-28] (kirg.).
- ↑ Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы [dostęp 2020-09-13] (kirg.).
- ↑ Бакыт Асанов, Бакыт Төрөгелди, БШК «Кыргызстандын» документтерин артка кайтарды [online], Азаттык үналгысы, 25 sierpnia 2020 [dostęp 2020-09-06] (kirg.).
- ↑ Несколько партий Кыргызстана заявили о массовом подкупе и применении админресурса [online], 27 sierpnia 2020 [dostęp 2020-09-06] (ros.).
- ↑ Екатерина Улитина, Для участия в выборах зарегистрированы четыре партии [online], Wieczernij Biszkek, 3 września 2020 [dostęp 2020-09-06] (ros.).
- ↑ Екатерина Улитина, Бакир уулу обвинил „Бутун Кыргызстан” в фальсификации списка кандидатов [online], Wieczernij Biszkek, 26 sierpnia 2020 [dostęp 2020-09-06] (ros.).
- ↑ Мария Орлова, Выборы-2020. Партия «Бутун Кыргызстан» снята с гонки [online], 3 września 2020 [dostęp 2020-09-04] (ros.).
- ↑ КР БШК маалымат бөлүмү, БШК „Бүтүн Кыргызстан” партиясынан талапкерлердин тизмесин каттоодон баш тартты [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-08] (kirg.).
- ↑ Суд поддержал жалобу „Бутун Кыргызстан”. Партия будет участвовать в выборах 515 2 [online], Wieczernij Biszkek, 9 września 2020 [dostęp 2020-09-12] (ros.).
- ↑ Бакыт Басарбек, ЦИК не будет обжаловать решение суда по партии „Бутун Кыргызстан” [online], Wieczernij Biszkek, 9 września 2020 [dostęp 2020-09-12] (ros.).
- ↑ КР БШК маалымат бөлүмү, БШК “Актив” партиясынан талапкерлердин тизмесин каттоодон баш тартты [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-08] (kirg.).
- ↑ КР БШК маалымат бөлүмү, Бишкек шаарынын административдик соту „Актив” саясий партиясынын арызын канааттандыруудан баш тартты [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 4 września 2020 [dostęp 2020-09-12] (kirg.).
- ↑ Оксана Гут, Явка избирателей, нарушения в ходе выборов – текстовая трансляция из ЦИК КР [online], Wieczernij Biszkek, 4 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ БШК шайлоолордогу добуш берүү жыйынтыгын жараксыз деп тапты [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 6 października 2020 [dostęp 2020-10-06] (kirg.).
- ↑ Екатерина Улитина, Разгон митингующих в Бишкеке: Есть раненые, среди них Жанар Акаев [online], Wieczernij Biszkek, 5 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ Столкновения митингующих с силовиками, демонстранты дают отпор [online], Радио Азаттык, 5 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ Экс-президента Киргизии Алмазбека Атамбаева освободили из СИЗО, Biszkek, 6 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ Екатерина Улитина, В КР создан координационный совет. Его возглавил Адахан Мадумаров [online], Wieczernij Biszkek, 6 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ Сообщается об избрании Мыктыбека Абдылдаева спикером Жогорку Кенеша [online], Радио Азаттык, 6 października 2020 [dostęp 2020-10-08] (ros.).
- ↑ Мария Орлова, Президент Сооронбай Жээнбеков подписал указ об отставке правительства [online], 9 października 2020 [dostęp 2020-10-09] (ros.).
- ↑ Алина Мамаева, Садыр Жапаров возглавил кабмин [online], Wieczernij Biszkek, 10 października 2020 [dostęp 2020-10-11] (ros.).
- ↑ Парламент избрал Садыра Жапарова премьер-министром Кыргызстана [online], Радио Азаттык, 10 października 2020 [dostęp 2020-10-11] (ros.).
- ↑ Екатерина Улитина, Касымалиева о заседании ЖК, где выбрали премьер-министра: Кворума не было [online], Wieczernij Biszkek, 11 października 2020 [dostęp 2020-10-11] (ros.).
- ↑ Екатерина Улитина, Назначение Садыра Жапарова поставили под сомнение – комментарий Кулова [online], Wieczernij Biszkek, 11 października 2020 [dostęp 2020-10-11] (ros.).
- ↑ Жогорку Кеңештин Басма сөз кызматы, Жогорку Кеңештин көпчүлүк коалициясы сунушталган Өкмөттүн курамын колдоду [online], Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши, 14 października 2020 [dostęp 2020-10-16] (kirg.).
- ↑ Президент Сооронбай Жээнбеков: Мен үчүн өлкөбүздүн тынчтыгы, элибиздин бүтүндүгү, коомубуздун ынтымагы кызмат ордунан бийик. Ар бир мекендешимдин өмүрү – баарынан кымбат [online], Кыргыз Республикасынын Президентинин расмий Интернет сайты, 15 października 2020 [dostęp 2020-10-16] (kirg.).
- ↑ Оксана Гут, Садыр Жапаров стал и.о. президента Кыргызстана [online], Wieczernij Biszkek, 15 października 2020 [dostęp 2020-10-16] (ros.).
- ↑ КР БШК маалымат бөлүмү, БШК Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын кайра шайлоону дайындады [online], Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы, 21 października 2020 [dostęp 2020-10-22] (kirg.).
- ↑ Оксана Гут, В Кыргызстане повторные выборы в Жогорку Кенеш могут отложить до весны 2021 [online], Wieczernij Biszkek, 22 października 2020 [dostęp 2020-10-22] (ros.).
- ↑ Болот Колбаев, Сначала референдум, потом – выборы. ЖК принял новый закон [online], Радио Азаттык, 22 października 2020 [dostęp 2020-10-22] (ros.).
