Zawidz Kościelny
52°49′40″N 19°52′17″E/52,827778 19,871389
| wieś | |
 Urząd gminy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
24 |
| Kod pocztowy |
09-226[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSE |
| SIMC |
0580032[5] |
Położenie na mapie gminy Zawidz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu sierpeckiego  | |
| 52°49′40″N 19°52′17″E/52,827778 19,871389[1]
| |
Zawidz Kościelny lub Zawidz – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie sierpeckim, w gminie Zawidz[5][6][7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1350 roku, kiedy to w dokumencie wydanym przez Bolesław III płocki - książę mazowiecki nadał właścicielom miejscowości "Zavicz" - Zawidz braciom Nagórkom - Wojciechowi podstolemu sochaczewskiemu i Mikołajowi, las zwany Osówka, leżący pomiędzy wsiami Zielona, a Lubowidzem.
Przez Zawidz przechodzi linia kolejowa Sierpc – Nasielsk z przystankami Zawidz oraz Zawidz Kościelny i droga wojewódzka nr 561. Miejscowość położona jest na pograniczu Równiny Raciąskiej i Wysoczyzny Płońskiej.
Miejscowość jest siedzibą gminy Zawidz.
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sierpeckim województwa płockiego[8]. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Kosemin. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. Od 1907 roku w miejscowości działa Ochotnicza straż Pożarna[9].
25 maja 1928 w Zawidzu urodził się generał brygady Jerzy Bończak - rektor Wojskowej Akademia Medyczna w Łodzi.
W 1999 roku weszło w życie rozporządzenie zmieniające nazwę wsi z Zawidz Kościelny na Zawidz[10], jednak nie znalazło to odzwierciedlenia w rejestrze TERYT[5].
W Zawidzu wychował się i uczęszczał do szkoły Andrzej Bartnicki.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Drewniany kościół św. Marcina biskupa. Parafia w Zawidzu erygowana została około 1391. Pierwszy wzmiankowany kościół pobudowano w 1 poł. XVI wieku. Kolejny również drewniany wzniesiony w 1605 roku. Około 1810 roku – w złym stanie. Obecny, konsekrowany był w 1877 roku, remontowany zaś w 1947. W roku 1987 przestał pełnić funkcje liturgiczne. W swoim wyposażeniu posiadał barokowe ołtarze: pierwszy – lewy, barokowy z 1700 roku z rzeźbami nieokreślonych biskupów oraz św. Marcina biskupa w zwieńczeniu, drugi – prawy, również barokowy z 1. poł. XVIII wieku z obrazem św. Anny nauczającej Marię, oraz św. Barbary w zwieńczeniu. W kościele znajdowała się barokowa, XVII-wieczna drewniana chrzcielnica z grupą chrztu Chrystusa w zwieńczeniu ażurowej pokrywy. Po lewej stronie ołtarza – drewniana ambona wsparta na słupie. W oknach prezbiterium – witraże z lat 50. XX wieku. Pod koniec lat 80. wyniesiono wyposażenie kościoła do nowo zbudowanego obok kościoła murowanego. Pozostawiono jedynie ambonę i chrzcielnicę. Kościół przez lata niszczał pozbawiony opieki konserwatorskiej. Spróchniałe filary poprzewracały się, zarwało się 75% stropu. Jedna z wichur zerwała blaszany dach kościoła. Wybita została większość okien. Rozebrano część desek podłogowych. Niszczeje barwna polichromia z 1957 roku wykonana przez Antoniego Rochowicza pokrywająca ściany i sufit kościoła.
- Dzwonnica z XVIII wieku, drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana, zbudowana na kamiennym fundamencie. Czworoboczna, z czterema kwadratowymi otworami w górnej części. Dach w formie cebulastej kopuły krytej blachą. Wewnątrz dwa dzwony.
- Droga krzyżowa z końca XX wieku wybudowana wokół nowego kościoła. W ceglanych kapliczkach znajdują się ludowe rzeźby wykonane przez miejscowych twórców obrazujące kolejne stacje Męki Pańskiej.
- Cmentarz parafialny założony przy drodze do Szumań. Najstarsza część nekropolii znajduje się bliżej szosy. Znajdują się nagrobki począwszy od 1853 roku. Ciekawymi przykładami są nagrobki Bronisława Dobrosielskiego (+1899), Scholastyki Piwkowskiej (+1854), czy rodziny Fijałkowskich (+1855).
- Cmentarz choleryczny tzw. cholerka. Położony na południe od wsi, pośrodku pola uprawnego. Pochowano tu ofiary zarazy z przełomu XVIII i XIX wieku. Nieoznakowany, trudny do odnalezienia w terenie.
- Pomnik upamiętniający Franciszka Łazowskiego – prezesa PSL w Sierpcu, zamordowanego przez funkcjonariuszy MO w 1946 roku.
Edukacja i sport
[edytuj | edytuj kod]W Zawidzu znajduje się Szkoła Podstawowa oraz Zespół Szkół Samorządowych im. Władysława Stanisława Reymonta, w skład którego wchodzą Liceum Ogólnokształcące i Technikum z nowoczesną halą sportową.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Zawidz jest ośrodkiem rzeźby ludowej. Przedstawicielami rzeźbiarstwa w drewnie są rodziny: Dużyńskich, Krajewskich, Szemborskich, Marcinkowskich, Wierzbickich, Wierzchowskich i Goczyńskich. Kultywowana jest również sztuka kowalstwa artystycznego, którą wykonuje rodzina Suszczewicz.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Stary kościół (2009) -
Nowy kościół św. Marcina (2013)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 159943
- ↑ Wieś Zawidz Kościelny w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-07], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1591 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Wykaz gmin i ich siedzib wg ich rodzaju, powiatów i województw [online], KSNG [dostęp 2021-05-30].
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ HISTORIA OSP W ZAWIDZU KOŚCIELNYM [online], osp.zawidz.pl [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Podział administracyjny Polski - zmiany wchodzące w życie 30.12.1999 [online], KSNG [dostęp 2021-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gmina wiejska Zawidz Urząd Statystyczny w Warszawie
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zawidz (1) ''Kościelny'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 492.
- Strona Gminy Zawidz
- Szkoła Podstawowa w Zawidzu Kościelnym
- Sztuka ludowa w Gminie Zawidz
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonia | |
| Integralne części wsi |
|
