Przejdź do zawartości

Zdobione domy wiejskie w Hälsinglandzie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zdobione domy wiejskie w Hälsinglandzie[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Gospodarstwo Gästgivars z lotu ptaka (2010)
Państwo

 Szwecja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

V

Numer ref.

1282

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2012
na 36. sesji

Położenie na mapie Gävleborgu
Mapa konturowa Gävleborgu, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zdobione domy wiejskie w Hälsinglandzie”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zdobione domy wiejskie w Hälsinglandzie”
Ziemia61°42′26,0″N 16°11′45,0″E/61,707222 16,195833
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Zdobione domy wiejskie w Hälsinglandzie[1] (szw. Hälsingegårdar) – zespół siedmiu drewnianych XIX‑wiecznych wiejskich domów znajdujących się w krainie historycznej (landskap) Hälsingland, w regionie administracyjnym (län) Gävleborg, w środkowo-wschodniej Szwecji

Budynki charakteryzują się bogato zdobionymi pomieszczeniami, które używane były niegdyś do celów ceremonialnych i świadczyły o zamożności i statusie społecznym dawnych gospodarzy. W 2012 roku wpisane zostały na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]
Zdobiony dom Bortom åa, przed wejściem stoi konik z Dalarny (2012)

W krainie historycznej Hälsingland, położonej pośród tajgi w środkowo-wschodniej Szwecji, nad Zatoką Botnicką, tradycja wznoszenia drewnianych gospodarstw sięga średniowiecza[3]. Lokalni gospodarze w szczytowym okresie prosperity miejscowego rolnictwa w XVIII i XIX wieku wykorzystywali zyski z handlu lnem i drewnem do wznoszenia okazałych domów o bogato zdobionych wnętrzach, których powstało łącznie ponad tysiąc[2]. Były one budowane w żyznych dolinach rzecznych, a ich charakterystyczną cechą było tworzenie specjalnych pomieszczeń przeznaczonych na różnego rodzaju spotkania czy uroczystości, które przez większość roku były rzadko używane i często znajdowały się w odrębnych budynkach zwanych Herrstuga[2][4]. W każdym gospodarstwie znajdowało się po kilka takich pomieszczeń (czasem nawet powyżej dziesięciu), które pełniły różne funkcje i cechowały się różnym poziomem ważności, czego wyrazem były odmienne motywy i zdobienia[4].

Jedno z pomieszczeń w domu Kristofers (2010)

Wnętrza pokoi były wykwitnie dekorowane, co było świadectwem zamożności danego chłopa[3]. Za zdobienia odpowiedzialni byli najczęściej lokalni artyści z Hälsinglandu, jak również wędrowni malarze z sąsiedniej Dalarny. Dekoracje mają formę malowanych na tkaninie lub papierze tapet, utrzymanych w charakterystycznym stylu znanym jako dalmålning(inne języki), a także namalowane są bezpośrednio na drewnie[2]. Malowidła stanowią połączenie miejscowej sztuki ludowej oraz preferowanych przez ówczesne szwedzkie ziemiaństwo stylów, takich jak barok, rokoko oraz styl gustawiański[3][2]. Motywy dzieł były głównie biblijne, jednak postacie na obrazach przedstawiane były w XIX‑wiecznych strojach[2]. Szczytowy okres wykonywania technik zdobniczych zastosowanych w domach w Hälsinglandzie przypada na lata 1800–1870[4].

Części składowe wpisu

[edytuj | edytuj kod]
Izba w domu Bortom åa (2010)

W wyniku przeprowadzonej w latach 2002–2004 inwentaryzacji wytypowano siedem najlepiej zachowanych i najbardziej reprezentatywnych domów wiejskich[4]. W każdym znajduje się od czterech do dziesięciu zdobionych pomieszczeń przeznaczonych na specjalne okazje[2]. Wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO zostały następujące domy[4][5]:

Nr identyfikacyjny Nazwa Tätort Gmina Współrzędne Obszar (w ha) Strefa buforowa (w ha)
1282-001 Kristofers Järvsö Ljusdal 61°42′26″N 16°11′45″E/61,707222 16,195833 0,86 47,74
1282-002 Gästgivars Arbrå Bollnäs 61°31′56″N 16°22′04″E/61,532222 16,367778 0,75 116,30
1282-003 Pallars Alfta Ovanåker 61°23′53″N 16°02′45″E/61,398056 16,045833 2,94 278,80
1282-004 Jon-Lars 61°23′24″N 16°03′05″E/61,390000 16,051389 1,97
1282-005 Bortom åa Los Ljusdal 61°47′47″N 14°38′04″E/61,796389 14,634444 6,36 37,91
1282-006 Bommars Ljusdal 61°55′49″N 15°52′40″E/61,930278 15,877778 1,72 2,98
1282-007 Erik Anders Söderala(inne języki) Söderhamn 61°16′20″N 16°59′36″E/61,272222 16,993333 0,24 53,04
Łącznie: 14,84 536,77

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Izba w domu Bommars (2013)
    Izba w domu Bommars (2013)
  • Jeden z pokoi w domu Jon‑Lars (2014)
    Jeden z pokoi w domu Jon‑Lars (2014)
  • Jeden z pokoi w domu Jon‑Lars (2023)
    Jeden z pokoi w domu Jon‑Lars (2023)
  • Dekoracje na ścianach w domu Jon‑Lars (2014)
    Dekoracje na ścianach w domu Jon‑Lars (2014)
  • Pokój na piętrze w domu Gästgivars (2019)
    Pokój na piętrze w domu Gästgivars (2019)
  • Sypialnia w domu Pallars (2014)
    Sypialnia w domu Pallars (2014)
  • Jadalnia w domu Erik-Anders (2012)
    Jadalnia w domu Erik-Anders (2012)
  • Sypialnia w domu Kristofers (2010)
    Sypialnia w domu Kristofers (2010)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Lista światowego dziedzictwa UNESCO – nowe miejsca 2012 [online], Onet Podróże, 2 lipca 2012 [dostęp 2024-10-10] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g UNESCO World Heritage Centre, Decorated Farmhouses of Hälsingland [online], whc.unesco.org [dostęp 2024-10-06] (ang.).
  3. ↑ a b c Polski Komitet ds. UNESCO, Szwecja [online], unesco.pl [dostęp 2024-10-06] (pol.).
  4. ↑ a b c d e Decorated Farmhouses of Hälsingland – Nomination file 1282rev [online], UNESCO World Heritage Centre, styczeń 2011 [dostęp 2024-10-08] (ang.).
  5. ↑ UNESCO World Heritage Centre, Decorated Farmhouses of Hälsingland – Maps [online], whc.unesco.org [dostęp 2024-10-08] (ang.).
Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO w Szwecji

Kulturowe
Przyrodnicze
Kulturowo–przyrodnicze

Szwecja

  1. ↑ Wspólnie z Białorusią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Mołdawią, Norwegią, Rosją, Ukrainą.
  2. ↑ Wspólnie z Finlandią.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zdobione_domy_wiejskie_w_Hälsinglandzie&oldid=75089857”