Castelneuv Scrivia

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Castelneuv Scrivia

Stat:	Italia
Region:	Piemont
Provincia:	Provincia ëd Lissandria
Nòm 'n italian:	Castelnuovo Scrivia
Coordinà:	Latitudin: 44° 58′ 51.0′′ N Longitudin: 8° 52′ 51.5′′ E Mostra an sla carta
Autëssa:	85 m s.l.m.
Surfassa:	45,42 km²
Abitant:	5.247 (2017)
Comun dj'anviron:	Autsan, Casei Gerola (PV), Ìsola Sant Antòni, La Guassora, Molèj dij Tòrt, Poncròu, Sal, Torton-a
CAP:	15053
Prefiss tel.:	0131
Còdes ÌSTAT:	006053
Còdes fiscal:	C243
Sant protetor:	san Desidèri
Festa dël borgh:	quarta dumìnica d'ost

Sit istitussional

Castelneuv Scrivia (Castarneuv an dialèt local, Castelnuovo Scrivia an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 5.247 abitant ^[1], ant la provinsa ëd Lissandria.

Sò teritòri as treuva tut ant la pian-a comprèisa antra ij Còj Tortonèis e 'l fium Pò, an sla riva oriental ëd la Scrivia, sùbit a val ëd la confluensa dël torent Gruve.

Stòria

Ij prim ansediament a Castelneuv a armonto a l'época roman-a, coma ch'a mostro ij repert artrovà ant le campagne dj'anviron e ij segn ëd la centuriassion ëd l'avzin-a sità 'd Torton-a. Ël pais a nass antorn a l'ann 500, con l'ariv ëd j'Ostrogòt ëd Teodorich, ch'a l'avrìa ordinà 'd fortifiché ël castrum përché a vnissa abità. Ël borgh a ven peui slargà e potensià da Liutprand, re dij Longobard. Ant l'Età 'd Mès, Castelneuv as buta da la part dij Ghiblin, lijà a l'imperador, e dël 1155 a partéssipa a l'assedi e a la distrussion ëd la guelfa Torton-a da part ëd Federich I Barbarossa, an otenend parèj la costrussion d'euvre pùbliche e la concession ëd privilegi tanme ël mercà esclusiv për ël comersi dël vàud (Isatis tinctoria), na pianta da le fior giàune (për sòn ëdcò ciamà ël giàun) ch'a l'era utilisà dai tenzior për coloré ij tëssù 'd bleu. D'apress a chèich agn da Lìbera Comun-a, Castelneuv a intra dël Tërzent ant la giurisdission dël Ducà 'd Milan, goernà dai Viscont. Ël pais a ven anfeodà a tante famije: ij Bandel, ij Torian, j'istess Viscont, Fransësch Busson (l'ansidit Cont ëd Carmagnòla), jë Sfòrsa.

Antra ij feodatari a va arcordà Borso d'Este, che ant j'agn 1443-1471 a don-a stìmol a l'economìa local, an dësvlupand le atività artigianaj (tintorìa dle stòfe, lavorassion ëd l'òr, dël fer e dl'aram) e ij comersi (marcà e fere 'd San Giusepp, ëd San Desidèri e dla Natività). Pròpi për la produssion dë spa, arm e corasse, peile e padlin, ij Castelnovèis a l'han pijà l'apelativ ëd padlé.

Quand ch'ël Ducà 'd Milan a passa a jë spagneuj, Castelneuv a ven anfeodà a la famija D'Avalos, peui dal 1570 ai Marini ch'a saran marchèis fin al 1778. Dël 1567 ël nòm ofissial ëd la Comun-a a passa da Castelneuv ëd Torton-a (Castrum Novum prope Derthonam) a Castelneuv Scrivia (Castro Novo ad Scripiam). Dël Setsent ël pais, tanme tut ël Tortonèis, a passa sota la protession dël re Carl Emanuel III ëd Savòja. D'apress a la fin dla dominassion fransèisa dl'Imperi 'd Napoleon Bon-a-part, Castelneuv a intra definitivament ant ël Regn ëd Sardëgna, ant la Divison (peui Provinsa) ëd Lissandria, ant la Provinsa (peui Sircondari) ëd Torton-a e a cap d'ën Mandament comprendent ëdcò Autsan e Molèj dij Tòrt.