عبدالقادر الجزائری

عبدالقادر الجزائری
(عربی وچ: عبد القادر الجزائري)
پیدائشی نام	(عربیہ جزائریہ وچ: عبدالقادر)
جم	6 ستمبر 1808
وفات	26 مئی 1883 (75 سال)  دمشق
مدفن	دمشق ،  قبرستان العالیہ
شہریت	سلطنت عثمانیہ
مناصب
امیر
دفتر وچ ۱۸۳۲  – ۱۸۴۷
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان ،  فوجی ،  سائنسدان ،  مزاحمتی لڑاکا ،  شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	عربی
عسکری خدمات
عہدہ	امیر
اعزازات
گرینڈ کراس آف دی لیگون آف ہانر  آرڈر آف دا بلیک ایگل  آرڈر آف دی وائیٹ ایگل  آرڈر آف پوئیس نہم

عبدالقادر الجزائری

الجزائر نوں فرانس دے تسلط توں بچان لئی جس آگو نے نمایاں تے قابل قدر کوششاں کیتیاں تے تحریک آزادی نوں عوامی مزاحمت بنا دتا ، اوہ عبدالقادر الجزائری اے ۔

مڈھلا جیون

عبدالقادر 1808ء چ اک دیندار گھرانے چ جمے ۔ مڈھلی تعلیم اپنے دیس چ حاصل کرن مگروں 21 ورہیاں دی عمر چ حج کرن مکہ گئے ۔ اس سفر دوران اس نوں بغداد ، دمشق تے قاہرہ وچ قیام کرن تے علماء نال ملن دا موقعہ ملیا ۔ محمد علی پاشا والئی مصر اپنے دیس نوں ترقی دین دیاں جہڑیاں کوششاں کر رہیا سی عبدالقادر استوں بوہت متاثر ہویا ۔

اوہ اپنے سفر توں ایسے سال واپس الجزائر پرتے جس سال فرانس الجزائر تے قابض ہویا سی ۔ اس نویں صورتحال نے عبدالقادر نوں بے چین کر دتا تے اس نے فرانس نال جنگ کرن دا عزم کر لیا ۔

اعلان جہاد

اوس ویلے اندرون ملک مسلماناں دیاں نکیاں نکیاں ریاستان قائم سن جہڑیاں آپس چ لڑدیاں رہندیاں سن تے اس قابل نئیں سن کہ متحد ہو کے فرانس دا مقابلہ کر سکن ۔ عبدالقادر نے مختلف قبیلےآئ دے اختلافات ختم کروائے تے اینہاں نوں اس تے آمادہ کر لیا کہ اوہ متحد ہو کے فرانس دا مقابلہ کرن ۔ اینہاں قبیلےآں نے 22 نومبر 1832ء نوں عبدالقادر (جس دی عمر اوس ویلے صرف 25 سال سی) نوں اپنا امیر مقرر کر لیا ۔

شکست تے نظر بندی

1839ء تک امیر عبد القادر الجزائر دے اک تہائی حصے اُتے قابض ہوئے گئے۔ اس دے بعد انہاں دیاں مشکلاں ودھ گئياں تے فرانسیسی فوجاں د‏‏ی کثرت تے جدید اسلحے د‏‏ی وجہ تو‏ں عبد القادر 21 دسمبر 1847ء نو‏‏ں امام شامل د‏‏ی طرح ہتھیار سُٹن اُتے مجبور ہوئے گئے۔

چند سال نظر بند رکھنے دے بعد فرانسیسیاں نے امیر عبد القادر نو‏‏ں رہیا کر دتا۔ اوہ شروع وچ بروصہ (ترکی) گئے تے فیر دمشق وچ مستقل رہائش اختیار کرلئی- ایتھ‏ے سلطان عبدالمجید دے دور وچ 1860ء وچ جدو‏ں دروزیاں نے مسیحی آبادی دا قتل عام کيتا تاں امیر عبد القادر نے اپنی جان نو‏‏ں خطرے وچ ڈال کر ہزاراں مسیحیاں د‏‏یاں جاناں بچاواں تے اپنے اس طرز عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں سارے یورپ وچ خراج تحسین وصول کيتا۔ امیر عبد القادر 26 مئی 1883ء وچ انتقال کر گئے۔

انتظامِ مملکت

امیر عبد القادر نے جو نظام حکومت قائم کيتا سی اس وچ آزاد علاقے دارالاسلام کہلاندے سن تے فرانسیسی علاقے دارالکفر تے مسلماناں دے لئی دارالکفر تو‏ں دارالاسلام وچ آنا واجب سی۔ امیر عبد القادر نے اپنے لئی امیر المومنین دا لقب اختیار کيتا سی تے مشورے دے لئی اک مجلس شوریٰ بنائی سی جو گیارہ علما اُتے مشتمل سی۔ نظام حکومت مختلف امور دے وزیراں د‏‏ی مدد تو‏ں چلایا جاندا سی۔ ریاست مختلف انتظامی حصےآں وچ تقسیم سی تے ہر حصے وچ اک قاضی ہُندا سی جو امور مملکت د‏‏ی شرعی اصولاں تو‏ں مطابقت پیدا کرنے دا ذمہ دار سی۔ مشکل دے وقت علمائے فاس یا جامعہ ازہر دے مالکی شیخ تو‏ں فتویٰ منگایا جاندا سی۔ امیر عبد القادر نے فوج د‏‏ی جدید طرز اُتے تنظیمکيتی سی تے اس سلسلے وچ یورپی ملکاں تو‏ں امداد وی لئی۔ بعض صورتاں وچ امیر عبد القادر د‏‏ی فوج مراکش د‏‏ی فوج تو‏ں بہتر سی۔ انہاں نے اپنی ریاست وچ اسلحہ سازی تے بندوق سازی دا کارخانہ وی قائم کيتا سی۔ الجزائر وچ امیر عبد القادر د‏‏ی ایہ ریاست بالا کوٹ وچ سید احمد د‏‏ی شہادت دے اک سال بعد قائم ہوئی۔ دونے د‏‏ی قائم کردہ ریاستاں وچ بہت مماثلت سی لیکن اک وڈا فرق ایہ سی کہ امیر عبد القادر جدید دور دے تقاضاں تے ضرورتاں نو‏‏ں تحریک مجاہدین دے رہنماواں دے مقابلے وچ زیادہ بہتر طور اُتے سمجھدے سن ۔ شاید یورپ تو‏ں نزدیکی تے محمد علی پاشا نال تعلق اس د‏ی وڈی وجہ ہوئے۔

الجزائر د‏‏ی تریخ وچ عقبہ بن نافع تے خیر الدین باربروسا دے علاوہ کسی تے شخص نو‏‏ں اوہ شہرت، عظمت تے نیک نامی حاصل نئيں ہوئی جو عبد القادر الجزائری نو‏‏ں حاصل ہوئی۔ انہاں نے آدمیاں تے وسائل د‏‏ی کمی دے باوجود جس بے جگری تو‏ں فرانسیسی حملہ آوراں دا 15 سال تک مقابلہ کیا، اس د‏‏یاں مثالاں کم ملیاں گی۔ مورخین نے انہاں د‏‏ی انتظامی صلاحیت تے تدبر د‏‏ی بہت تعریف کيت‏ی اے تے اوہ اسلامی تریخ د‏‏ی انہاں ہستیاں وچو‏ں نيں جنہاں د‏‏ی انہاں دے مخالفین نے وی دل کھول کر تعریف کيت‏ی۔

ان د‏‏ی شکست دے بعد الجزائر وچ فرانس دا مقابلہ کرنے والا کوئی نہ رہیا تے اک سال دے اندر اندر فرانس پورے الجزائر اُتے قابض ہوئے گیا تے اسنو‏ں فرانس دا اک حصہ قرار دے دتا گیا۔

امریکی ریاست آئیووا دا اک شہر القادر (Elkader) انہاں تو‏ں موسوم ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• امام شامل

حوالے