Apparatu circulatoriu

Schema di l'apparatu circolatorio nti l'òmu.

Lu sistema circulatoriu, canusciutu puru comu sistema cardiuvasculari, è lu sistema ca pirmetti lu trasportu di sangu, ossìgginu, nutrienti e àutri sustanzi essinziali versu tutti li cèlluli dû corpu e la rimozzioni dî prudotti di scartu. È cumpostu di na riti cumplessa d'organi e vasi sanguigni ca travàgghiunu sinergisticamenti pi mantèniri l'omeostasi e lu funziunamentu ottimali dû corpu umanu.

Principali cumpunenti dû sistema circulatoriu

Cori

Lu cori è l'òrganu cintrali dû sistema circulatoriu, ca fa di pumpa dû sangu. Si sparti 'n quattru càmiri: dui atri (supriuri) e dui vintriculi (nfiriuri). Lu cori è divisu nta dui mità: la mità dritta ca pumpa lu sangu ê purmuna (circulazzioni purmunari) e la mità manca ca pumpa lu sangu ossigginatu ô restu dû corpu (circulazzioni sistemica). La funziuni principali dû cori è chiḍḍa di ginirari na prissioni sufficienti pi spìnniri lu sangu attraversu lu sistema vasculari.

Vasi sanguigni

Li vasi sanguigni sunnu tubi ca purtunu lu sangu nta tuttu lu corpu. Sunnu classificati 'n:

Arteri: purtunu lu sangu dû cori a vari òrgani e tissuti. L'arteri majuri (comu l'aorta) sunnu forti, cu pareti spissi e musculari, pi risistiri â prissioni jauta dû sangu pumpatu dû cori.

Vini: trasportunu lu sangu disussigginatu (a parti li vini purmunari ca trasportunu lu sangu ossigginatu) dî tissuti versu lu cori. Li vini hannu pariti cchiù suttili di l'arteri e cuntenunu valvuli ca evitunu lu ritornu dû sangu.

Capillari: sunnu li vasi sanguigni cchiù nichi e suttili. Rapprisèntanu lu puntu di scanciu tra sangu e tissuti, unni abbeni lu scanciu d'ossìgginu, nutrienti e prudutti di scartu.

Sangu

Lu sangu è lu fluidu ca circula ntê vasi sanguigni e svolgi na funzioni di trasportu. È cumposta di:

Plasma: la parti liquida dû sangu, cumposta dû 90% d'acqua, e cunteni puru prutiini plasmatichi, urmuna, sali minirali, nutrienti e rifiuti mitabbolici.

Cèlluli russi dû sangu (eritrociti): cèlluli senza nucliu ca trasportunu l'ossìgginu dî purmuna ê tissuti e lu diossidu di carboniu dî tissuti ê purmuna.

Cèlluli janchi dû sangu (leucociti): cèlluli dû sistema immunitariu ca difènnunu lu corpu di l'infizziuni.

Piastrini: frammenti di cèlluli ca aiùtunu â coagulazziuni dû sangu, privènnu la pèrdita di sangu e prumuvennu la riparazziuni dî vasi sanguigni danneggiati.

Funzioni dû sistema circulatoriu

Trasportu d'ossìgginu e nutrienti

Lu sangu porta l'ossìgginu dî purmuna a tutti li celluli dû corpu e li nutrienti (comu lu glucosiu, l'amminuacidi e li vitamini) dî sistemi diggirenti e dû ficatu ê celluli.

Rimozzioni dî prudutti di scartu

Lu sangu arricuogghi lu diossidu di carboniu e autri scarti mitabbolici prudutti dî celluli e li trasporta ntà l'organi d'eliminazziuni (purmuna pi lu diossidu di carboniu, li rini pi autri sustanzi di scartu).

Rigulazzioni dâ timpiratura curporia

Lu sangu aiuta a distribbuiri lu caluri pi tuttu lu corpu, ajutannu a mantèniri na timpiratura curporia custanti.

Difisa immunitaria

Li celluli janchi dû sangu sunnu cruciali pà difisa contra li patoggini, comu li batteri, li virus e li funci. Identificanu e distrùggunu chisti aggènti furasteri.

Equilìbbriu àcitu-basi e acqua

Lu sangu aiuta a mantèniri lu pH e l'equilìbbriu dî fluidi curporii, ca è essinziali pâ funziuni dî celluli.

Circulazzioni dû sangu

Ci sunnu dui principali circuiti di circulazzioni sanguigna:

Circulazziuni sistemica

Lu sangu ossigginatu è pumpatu dû cori (vintriculi sinistru) attraversu l'aorta e distribbuitu ntà tuttu lu corpu. Doppu ca mannau l'ossìgginu e acquisisci lu diossidu di carboniu, lu sangu disussigginatu turna ntò cori attraversu la vena cava.

Circulazziuni purmunaru

Lu sangu disussigginatu è pumpatu dû cori (vintriculi drittu) ê purmuna attraversu l'arteria purmunaru, aunni scancia lu diossidu di carboniu cu l'ossìgginu. Lu sangu ossigginatu torna ô cori attraversu li vini purmunari.

Malatìi dû sistema circulatoriu

Li malatìi cardiuvasculari sunnu tra li principali càvusi di morti 'n tanti sucitati muderni e cumprènninu:

• Ipirtinzioni (prissioni sanguigna jauta)
• Arteriusclerosi (indurimentu di l'arterii)
• Nfartu miocardicu (attaccu di cori)
• Insufficienza cardìaca (incapacità dû cori di pumparisi lu sangu ‘n manera adequata)
• Ictus (ntirruzzioni dû flussu sanguinu ô ciriveddu)