Jeta jashtëtokësore
Jeta aliene apo jeta jashtëtokësore është jeta që mund të ndodhë jashtë Tokës dhe që nuk e ka origjinën në Tokë. Asnjë jetë jashtëtokësore nuk është zbuluar ende përfundimisht, megjithëse përpjekjet janë duke u zhvilluar. Një jetë e tillë mund të variojë nga forma të thjeshta si prokariotët tek qeniet inteligjente, duke sjellë ndoshta qytetërime që mund të jenë shumë më të avancuara se njerëzimi.[1][2][3] Ekuacioni Drake spekulon për ekzistencën e jetës së mençur diku tjetër në univers. Shkenca e jetës jashtëtokësore njihet si astrobiologji.
Spekulimet rreth mundësisë së botëve të banuara jashtë planetit Tokë datojnë që në antikitet. Shkrimtarët e hershëm të krishterë diskutuan idenë e një "pluraliteti të botëve" siç u propozua nga mendimtarë të mëparshëm si Demokriti; Agostini i referohet idesë së Epikurit për botët e panumërta "përgjatë pafundësisë së pakufishme të hapësirës" (shprehur fillimisht në Letrën e tij drejtuar Herodotit) në Qytetin e Zotit. Në poemën e tij të shekullit të parë De rerum natura (Libri 2:1048–1076), filozofi epikurian Lucretius parashikoi se njerëzimi do të gjente ekzoplanetë të panumërt me forma jete të ngjashme dhe të ndryshme nga ato në Tokë, madje edhe raca të tjera të njeriut.
Shkrimtarët para-modernë zakonisht supozonin se "botët" jashtëtokësore janë të banuara nga qenie të gjalla. William Vorilong, në shekullin e 15-të, pranoi mundësinë që Jezusi mund të kishte vizituar botët jashtëtokësore për të shëlbuar banorët e tyre.[4] Nicholas of Cusa shkroi në vitin 1440 se Toka është "një yll i shkëlqyer" si objektet e tjera qiellore të dukshme në hapësirë, të cilat do të dukeshin të ngjashme me Diellin nga një këndvështrim i jashtëm për shkak të një shtrese "shkëlqimi të zjarrtë" në shtresën e jashtme të atmosferës. Ai teorizoi se të gjithë trupat jashtëtokësorë mund të banoheshin nga njerëz, bimë dhe kafshë, duke përfshirë Diellin.[5] Descartes shkroi se nuk kishte asnjë mjet për të provuar se yjet nuk ishin të banuara nga "krijesa inteligjente", por ekzistenca e tyre ishte një çështje spekulimi.[6] Shkrimet e këtyre individëve tregojnë se interesi për jetën jashtëtokësore ka ekzistuar gjatë historisë, megjithëse vetëm kohët e fundit njerëzit kanë pasur ndonjë mjet për ta hetuar atë.
Që nga mesi i shekullit të 20-të, janë bërë kërkime aktive për të kërkuar shenja të jetës jashtëtokësore, duke përfshirë kërkimet për jetën aktuale dhe historike jashtëtokësore dhe një kërkim më të ngushtë për jetën inteligjente jashtëtokësore. Në varësi të kategorisë së kërkimit, metodat variojnë nga analiza e të dhënave të teleskopit[7] dhe ekzemplarëve deri te radiot që përdoren për të zbuluar dhe transmetuar komunikime.
Koncepti i jetës jashtëtokësore, dhe veçanërisht inteligjenca jashtëtokësore, ka pasur një ndikim të madh kulturor, veçanërisht jashtëtokësorët në trillime. Fantashkencë ka komunikuar ide shkencore, ka imagjinuar një gamë të gjerë mundësish dhe ka ndikuar në interesin publik dhe perspektivat mbi jetën jashtëtokësore. Një hapësirë e përbashkët është debati mbi mençurinë e përpjekjes për komunikim me inteligjencën jashtëtokësore. Disa inkurajojnë metoda agresive në përpjekje për të kontaktuar jetën inteligjente jashtëtokësore. Të tjerë – duke përmendur tendencën e shoqërive njerëzore të përparuara teknologjikisht për të skllavëruar ose shkatërruar shoqëritë më pak të përparuara – argumentojnë se mund të jetë e rrezikshme të tërhiqesh në mënyrë aktive vëmendjen te Toka.[8][9]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Frank, Adam (31 dhjetor 2020). "A new frontier is opening in the search for extraterrestrial life – The reason we haven't found life elsewhere in the universe is simple: We haven't really looked until now". The Washington Post. Marrë më 1 janar 2021.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Davies, Paul (18 nëntor 2013). "Are We Alone in the Universe?". The New York Times. Arkivuar nga origjinali më 2022-01-01. Marrë më 20 nëntor 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Pickrell, John (4 shtator 2006). "Top 10: Controversial pieces of evidence for extraterrestrial life". New Scientist. Marrë më 18 shkurt 2011.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Crowe, Michael J. (2008). The extraterrestrial life debate, antiquity to 1915: a source book/edited by Michael J. Crowe. University of Notre Dame. fq. 26-27.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nicholas of Cusa. (1954). Of Learned Ignorance. Përkthyer nga Germain Heron. Routledge. fq. 111-118.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Crowe, Michael J. (2008). The extraterrestrial life debate, antiquity to 1915: a source book/edited by Michael J. Crowe. University of Notre Dame. fq. 67.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Overbye, Dennis (6 janar 2015). "So Many Earth-Like Planets, So Few Telescopes". The New York Times. Arkivuar nga origjinali më 2022-01-01. Marrë më 6 janar 2015.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ghosh, Pallab (12 shkurt 2015). "Scientists in US are urged to seek contact with aliens". BBC News.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Baum, Seth; Haqq-Misra, Jacob; Domagal-Goldman, Shawn (qershor 2011). "Would Contact with Extraterrestrials Benefit or Harm Humanity? A Scenario Analysis". Acta Astronautica. 68 (11): 2114–2129. arXiv:1104.4462. Bibcode:2011AcAau..68.2114B. doi:10.1016/j.actaastro.2010.10.012. S2CID 16889489.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
