Cochinchina

Ang Cochinchina ( /ˈkoʊtʃɪnˌtʃaɪnə/; Biyetnames: Miền Nam; Khmer: កូសាំងស៊ីន, romanisado: Kausangsin; Pranses: Cochinchine; Tsino: 交趾支那) ay isang makasaysayang eksonimo para sa bahagi ng Vietnam, depende sa konteksto. Minsan ito ay tumutukoy sa buong Vietnam, ngunit karaniwang ginagamit ito upang sumangguni sa rehiyon sa timog ng Ilog Gianh.

Noong ika-17 at ika-18 siglo, ang Vietnam ay nahati sa pagitan ng mga mga panginoong Trịnh sa hilaga at ng mga mga panginoong Nguyễn sa timog. Ang dalawang sakop ay humahanggan sa isa't isa sa Ilog Son–Gianh. Ang hilagang seksiyon ay tinawag na Tonkin ng mga Europeo, at ang timog na bahagi, Đàng Trong, ay tinawag na Cochinchina ng karamihan sa mga Europeo, at Quinam ng mga Olandes.^[1]

Ang Mababang Cochinchina (Basse-Cochinchine) o Timog Vietnam, na ang punong lunsod ay ang Saigon, ang pinakabagong teritoryo ng mga taong Vietnamese sa kilusang Nam tiến (Patimog na paglawak). Ang rehiyon ding ito ang unang bahagi ng Vietnam na nasakop ng mga Pranses. Pinasinayaan bilang Pranses na Cochinchina noong 1862, ang kolonyal na yunit ng administrasyong ito ay umabot sa buong lawak mula 1867 at isang nasasakupang teritoryo ng Indotsinang Pranses mula 1887 hanggang maagang 1945. Kaya sa panahon ng kolonyal na Pransiya, ang katagang "Cochinchina" ay lumipat patimog, at eksklusibong sumangguni sa katimugang bahagi ng Vietnam, na dati ay nasa ilalim ng impluwensiya ng Cambodia. Bukod sa kolonya ng Pransiya ng Cochinchina, ang dalawang iba pang bahagi ng Vietnam noong panahong iyon ay ang mga protektorado ng Pransiya na Annam (Gitnang Vietnam) at Tonkin (Hilagang Vietnam). Ang Timog Vietnam (tinatawag ding Nam Việt ) ay muling inayos mula sa Estado ng Vietnam pagkatapos ng Kumperensiya sa Geneva noong 1954 sa pamamagitan ng pagsasama sa Mababang Cochinchina sa katimugang bahagi ng Annam, ang dating protektorado.

Naunang kalagayan

Ang pananakop sa timog ng kasalukuyang Vietnam ay isang mahabang proseso ng pagkuha ng teritoryo ng mga Biyetnames. Tinawag itong Nam tiến (mga character na Tsino:南進, Ingles na nangangahulugang "[Ka]timug[ang] Pagsulong") ng mga mananalaysay na Biyetnames. Ang Vietnam (noon ay kilala bilang Đại Việt) ay lubos na nagpalawak ng teritoryo nito noong 1470 sa ilalim ng dakilang hari na si Lê Thánh Tông, na bumawas sa teritoryo ng Champa. Ang sumunod na dalawang daang taon ay isang panahon ng pagsasama-sama ng teritoryo at digmaang sibil na mayroon lamang unti-unting paglawak patungong timog.^[2]

Noong 1516, ang mga negosyanteng Portuges na naglalayag mula sa Malacca lumapag sa Da Nang, Đại Việt,^[3] at nagtatag doon ng presensiya. Pinangalanan nila ang lugar na "Cochin-China", hiniram ang unang bahagi mula sa Malay na Kuchi, na tumutukoy ang buong Vietnam, na mula naman sa Tisnong Jiāozhǐ, binigkas bilang Giao Chỉ sa Vietnam.^[4] Dinugtong nila ang "China" na tagapagpahiwatig upang makilala ang lugar mula sa lungsod sa prinsipeng estado ng Cochin sa India, ang kanilang unang punong tanggapan sa Baybaying Malabar.^[5]^[6]

Bilang resulta ng isang digmaang sibil na nagsimula noong 1520, ang Emperador ng China ay nagpadala ng isang komisyon na pag-aralan ang katayuang pampolitika ng Annam noong 1536. Bilang kahihinatnan ng naihatid na ulat, nagdeklara siya ng digmaan laban sa dinastiyang Mạc. Ang nominal na pinuno ng Mạc ay namatay sa oras mismo na ang mga hukbong Tsino ay lumagpas sa mga hangganan ng kaharian noong 1537, at ang kaniyang ama, si Mạc Đăng Dung (ang tunay na kapangyarihan sa anumang kaso), ay nagmadali upang isumite ang kalooban sa Imperyo, at idineklara ang kaniyang sarili upang maging isang basalyo ng Tsina. Inihayag ng mga Tsino na ang parehong dinastiyang Lê at ang Mạc ay may karapatan sa bahagi ng mga lupain at sa gayon kinilala nila ang pamamahala ng Lê sa katimugang bahagi ng Vietnam habang sabay na kinikilala ang pamumunong Mạc sa hilagang bahagi, na tinawag na Tunquin (ang Tonkin). Ito ay nagsilbing isang piyudatoryong estado ng Tsina sa ilalim ng pamahalaan ng Mạc.

Gayumpaman, ang kaayusang ito ay hindi nagtagal. Noong 1592, si Trịnh Tùng, na namumuno sa Maharlikang (Trịnh) hukbo, ay sumakop sa halos lahat ng teritoryo ng Mạc at inilipat ang mga hari ng Lê pabalik sa orihinal na kabesera ng Hanoi. Ang Mạc ay nagtagumpay lamang sa isang maliit na bahagi ng hilagang Vietnam hanggang 1667, nang sakupin ng Trịnh Tạc ang mga huling lupain ng Mạc.

Mga sanggunian

↑ Li, Tana (1998). Nguyễn Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries (sa wikang Ingles). SEAP Publications. ISBN 9780877277224.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Michael Arthur Aung-Thwin; Kenneth R. Hall (13 Mayo 2011). New Perspectives on the History and Historiography of Southeast Asia: Continuing Explorations. Routledge. pp. 158–. ISBN 978-1-136-81964-3.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Li, Tana Li (1998). Nguyễn Cochinchina: southern Vietnam in the seventeenth and eighteenth centuries. SEAP Publications. p. 72. ISBN 0-87727-722-2.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Reid, Anthony. Southeast Asia in the Age of Commerce. Vol 2: Expansion and Crisis. New Haven: Yale University Press, 1993. p211n.
↑ Yule, Sir Henry Yule, A. C. Burnell, William Crooke (1995). A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases: Hobson-Jobson. Routledge. p. 34. ISBN 0-7007-0321-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ Tana Li (1998). Nguyễn Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries. SEAP Publications. pp. 63–. ISBN 978-0-87727-722-4.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Karagdagang pagbabasa

Encyclopedia of Asian History, Tomo 4 (Vietnam) 1988. Charles Scribner's Sons, New York.
Vietnam - Isang Mahabang Kasaysayan ni Nguyễn Khắc Viện (1999). Hanoi, Mga Publisher ng Thế Giới
ArtHanoi Vietnamese pera sa konteksto ng kasaysayan
WorldStatesmen- Vietnam

[1] Li, Tana (1998). Nguyễn Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries (sa wikang Ingles). SEAP Publications. ISBN 9780877277224.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[Aung-ThwinHall20112-2] Michael Arthur Aung-Thwin; Kenneth R. Hall (13 Mayo 2011). New Perspectives on the History and Historiography of Southeast Asia: Continuing Explorations. Routledge. pp. 158–. ISBN 978-1-136-81964-3.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[Li2-3] Li, Tana Li (1998). Nguyễn Cochinchina: southern Vietnam in the seventeenth and eighteenth centuries. SEAP Publications. p. 72. ISBN 0-87727-722-2.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[4] Reid, Anthony. Southeast Asia in the Age of Commerce. Vol 2: Expansion and Crisis. New Haven: Yale University Press, 1993. p211n.

[Yule2-5] Yule, Sir Henry Yule, A. C. Burnell, William Crooke (1995). A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases: Hobson-Jobson. Routledge. p. 34. ISBN 0-7007-0321-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[Li19982-6] Tana Li (1998). Nguyễn Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries. SEAP Publications. pp. 63–. ISBN 978-0-87727-722-4.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]