İçeriğe atla

Öz şefkat

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Öz-şefkat, Budist psikolojisinden hareketle psikolog Kristin Neff tarafından kişinin kendisiyle olan pozitif ilişkisi ve kendisine karşı sağlıklı tutumu olarak tanımlanmış bir kavramdır.[1][2][3]

"Öz-nezaket", "ortak insanlık hissiyatı" ve "bilinçli farkındalık" olmak üzere 3 temel bileşeni mevcuttur. Öz nezaket, kişinin kendisine eleştirel, yargılayıcı davranmasından ziyade anlayışlı ve kibar davranmasını, olumsuz durumlarda gerekli desteği ve şefkati göstermesini ifade eder. Ortak insanlık hissiyatı, hiçbir insanın mükemmel olmadığını aksine herkesin hatalar yapabileceğini kabul etmek anlamına gelir. Bilinçli farkındalık ise rahatsızlık veren duygu ve düşüncelerin dengeli bir biçimde farkında olunmasıyla ilişkilidir.[4]

Öz saygıya karşı öz şefkat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öz saygı ve öz şefkat birbirleriyle yakından ilişkilidir, araştırmalarda ikisi arasında .56 ile .68 arasında değişiklik gösteren korelasyon bulunmuştur.[5][6] Aralarında pek çok benzerlik olsa da öz şefkatin olumsuz yönleri öz saygıya kıyasla daha azdır. Öz saygının yüksek olması bireylerin kendilerini olduklarından daha fazla olumlu olarak görmeleriyle,[7] kendileriyle abartılı şekilde övünüp başkalarını küçümsemeleriyle[3] ve narsistik davranışlarla[4][8] ilişkilidir. Öz şefkat ise narsistik eğilimler ile ilişkili değildir.[6] Ayrıca öz saygı, benliği başkalarıyla rekabet halinde konumlandırarak farklılık ve ayrılık duygularını güçlendirirken; öz şefkat kişiler arası bağlılık hissini güçlendirir.[9]

Öz şefkatin ölçümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Neff tarafından geliştirilen Öz şefkat ölçeği kişilerin zor durumlarda kendilerine karşı nasıl davrandıklarını değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.[2] Öz nezaket, ortak insanlık hissiyatı ve bilinçli farkındalık olmak üzere üç faktörü ölçmeye yönelik 26 maddeden oluşmaktadır. Ölçek Türkçeye çevrilip Türk katılımcılara uygulandığında birkaç maddenin madde toplam korelasyon katsayısı düşük çıktığı için, ölçeğin Türkçe formundan bu maddeler çıkarılmıştır.[10] Cronbach alfa katsayısı .89 olarak hesaplanmıştır. Öz şefkat ölçeğindeki maddelere örnek olarak şu maddeler verilebilir: "Kişiliğimin sevmediğim yanlarına karşı hoşgörüsüz ve sabırsızım" ve "Çok sıkıntılıysam, kendime ihtiyacım olan ilgi ve şefkati gösteririm". İlk madde, ters kodlanan maddelerden biridir; İkinci madde ise normal maddelerden biridir. Katılımcılar bu maddeleri 5'li Likert derecelendirme ölçeği (1=neredeyse hiç, 5=neredeyse her zaman) üzerinden cevaplamaktadır.

Öz şefkatin psikolojik/sosyal bağıntıları ve işlevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

1) Pozitif ilişkili kavramlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öz şefkat duygusal zeka ile pozitif ilişki göstermektedir; öz şefkat düzeyi yüksek olan bireyler daha belirgin duygulara sahip, olumsuz duygu durumlarıyla baça çıkma konusunda daha başarılı kişilerdir.[2] Hayat tatmini, sosyal bağlılık, özerklik, yeterlilik ve olumlu duygu durumları da öz şefkat ile pozitif ilişki göstermektedir.[2][11] Ayrıca öz şefkat düzeyi yüksek olan bireyler hayatlarında gerekli olan değişiklikleri yapmak için adım atmaya eğilimli,[11] sağlıklı beden için gerekli olan egzersizleri yapma konusunda içsel olarak motive olmuş ve bedenlerinden memnun kişilerdir.[12] Kişiler arası ilişkiler bağlamında ise öz şefkat düzeyi ilişki tatminiyle ve partnerler arasındaki bağlanma stilinin güvenli olmasıyla pozitif ilişkilidir[13]

2) Negatif ilişkili kavramlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öz şefkat öz eleştiriyle, düşünceleri bastırmayla ve mükemmeliyetçilik ile negatif ilişki göstermektedir.[2] Öz şefkatin depresyon ve kaygı ile olan ilişkisine dair ise literatürde tutarlı çalışma bulguları yer almaktadır. İlişkilerin gücü çalışmalar arasında farklılık gösterse de, öz şefkat hem depresyonla hem de kaygıyla negatif ilişki göstermektedir.[14][15] Ayrıca öz şefkat sosyal karşılaştırmalarla, öfkeyle, kendi kendine düşünmeyle ve bilişsel kapalılık ihtiyacıyla da negatif ilişkilidir.[6]

3) Öz şefkatin koruyucu işlevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öz şefkat bireylerin olumsuz hayat deneyimleriyle başa çıkmalarına yardımcı olur ve olumsuz olayların sonuçlarını hafifleterek koruyucu bir rol oynar. Hem kaygıya hem de depresyona karşı koruyucu bir işlevi vardır.[11][16] Ayrıca öz şefkatin Instagramdaki fotoğrafların beden memnuniyetsizliği üzerindeki olumsuz sonuçlarını azaltan, koruyucu bir işlevi de bulunmaktadır.[17] Benzer şekilde, beden karşılaştırmaları ve bedeni beğenme arasındaki negatif ilişkide de öz şefkat düzenleyici rol oynamaktadır, şöyle ki bireylerin öz şefkat düzeyleri düşük olduğunda beden karşılaştırmaları ve bedeni beğenme arsındaki negatif ilişki daha güçlü olmaktadır.[18] Sosyal karşılaştırmaların duygular üzerindeki olumsuz etkileri de bireylerin öz şefkat düzeyleri yüksek olduğunda azalmaktadır.[19] Öz şefkat sosyal ağların olumsuz etkilerini (beden memnuniyetsizliği ve olumsuz duygu durumu gibi) de azaltmaktadır.[17] Buna ek olarak, öz şefkat sosyal ağlarda yapılan yukarı yönde fiziksel görünüm karşılaştırmalarının bedeni beğenme üzerindeki olumsuz etkilerini de azaltmaktadır.[20]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Neff, Kristin D. (2003). "Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself". Self and Identity. 2 (2). s. 85-101. 
  2. ^ a b c d e Neff, Kristin (2003). "The development and validation of a scale to measure self compassion". Self and Identity. 2 (3). s. 223-250. 
  3. ^ a b Neff, Kristin (2011). "Sel-compassion, self-esteem, and well-being". Social and Personality Psychology Compass. 5 (1). s. 1-12. 
  4. ^ a b Neff, Kristin (2009). "The role of self-compassion in development: A healthier way to relate to oneself". Human Development. 52 (4). s. 211-214. 
  5. ^ "APA PsycNet". doi.apa.org. doi:10.1037/0022-3514.92.5.887. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  6. ^ a b c Neff, Kristin D.; Vonk, Roos (2009). "Self-Compassion Versus Global Self-Esteem: Two Different Ways of Relating to Oneself". Journal of Personality (İngilizce). 77 (1): 23-50. doi:10.1111/j.1467-6494.2008.00537.x. ISSN 1467-6494. 
  7. ^ Sedikides, Constantine; Gregg, Aiden P. (1 Mart 2008). "Self-Enhancement: Food for Thought:". Perspectives on Psychological Science (İngilizce). doi:10.1111/j.1745-6916.2008.00068.x. ISSN 1745-6916. 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  8. ^ Morf, Carolyn C.; Rhodewalt, Frederick (1 Ekim 2001). "Unraveling the Paradoxes of Narcissism: A Dynamic Self-Regulatory Processing Model". Psychological Inquiry. 12 (4): 177-196. doi:10.1207/S15327965PLI1204_1. ISSN 1047-840X. 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  9. ^ Gilbert, Paul (5 Temmuz 2005). Compassion: Conceptualisations, Research and Use in Psychotherapy (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-135-44375-7. 
  10. ^ Deniz, M. Engin; Kesici, Şahin; Sümer, A. Serkan (1 Ocak 2008). "THE VALIDITY AND RELIABILITY OF THE TURKISH VERSION OF THE SELF-COMPASSION SCALE". Social Behavior and Personality: an international journal. 36 (9): 1151-1160. doi:10.2224/sbp.2008.36.9.1151. 
  11. ^ a b c Neff, Kristin D.; Kirkpatrick, Kristin L.; Rude, Stephanie S. (1 Şubat 2007). "Self-compassion and adaptive psychological functioning". Journal of Research in Personality (İngilizce). 41 (1): 139-154. doi:10.1016/j.jrp.2006.03.004. ISSN 0092-6566. 23 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  12. ^ Magnus, Cathy Marlene Rose (Eylül 2007). "Does self-compassion matter beyond self-esteem for women's self-determined motives to exercise and exercise outcomes?" (İngilizce). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  13. ^ "114th Annual Convention American Psychological Association, August 17-20, 2006, New Orleans, LA". PsycEXTRA Dataset. 2006. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  14. ^ Neff, Kristin D; Hsieh, Ya-Ping; Dejitterat, Kullaya (Temmuz 2005). "Self-compassion, Achievement Goals, and Coping with Academic Failure". Self and Identity. 4 (3): 263-287. doi:10.1080/13576500444000317. ISSN 1529-8868. 
  15. ^ Neff, Kristin D.; Pisitsungkagarn, Kullaya; Hsieh, Ya-Ping (7 Şubat 2008). "Self-Compassion and Self-Construal in the United States, Thailand, and Taiwan". Journal of Cross-Cultural Psychology. 39 (3): 267-285. doi:10.1177/0022022108314544. ISSN 0022-0221. 
  16. ^ Shapira, Leah B.; Mongrain, Myriam (1 Eylül 2010). "The benefits of self-compassion and optimism exercises for individuals vulnerable to depression". The Journal of Positive Psychology. 5 (5): 377-389. doi:10.1080/17439760.2010.516763. ISSN 1743-9760. 
  17. ^ a b Slater, Amy; Varsani, Neesha; Diedrichs, Phillippa C. (1 Eylül 2017). "#fitspo or #loveyourself? The impact of fitspiration and self-compassion Instagram images on women's body image, self-compassion, and mood". Body Image (İngilizce). 22: 87-96. doi:10.1016/j.bodyim.2017.06.004. ISSN 1740-1445. 
  18. ^ Homan, Kristin J.; Tylka, Tracy L. (1 Eylül 2015). "Self-compassion moderates body comparison and appearance self-worth's inverse relationships with body appreciation". Body Image (İngilizce). 15: 1-7. doi:10.1016/j.bodyim.2015.04.007. ISSN 1740-1445. 
  19. ^ Choi, Young Min; Lee, Dong-gwi; Lee, Hee-Kyung (Şubat 2014). "The Effect of Self-compassion on Emotions when Experiencing a Sense of Inferiority Across Comparison Situations". Procedia - Social and Behavioral Sciences. 114: 949-953. doi:10.1016/j.sbspro.2013.12.813. ISSN 1877-0428. 
  20. ^ Tosun, Leman Pinar; Çoban, Ayşegül (29 Aralık 2020). "Sosyal Ağ Sitelerinde Fiziksel Görünüm Karşılaştırmaları, Bedeni Beğenme ve Depresyon". Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 12: 1-1. ISSN 1309-0658. [ölü/kırık bağlantı]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Öz_şefkat&oldid=32601145" sayfasından alınmıştır