Asetilsistein
Asetilsistein, parasetamol doz aşımı tedavisinde ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı ya da kistik fibrozis gibi vakalarda balgamı inceltmek için kullanılan bir ilaç.[1] Damar içi, ağız veya buhar yoluyla alınabilmektedir.[1] Cildin kızarması ve kaşıntı sık görülen yan etkilerdir. Jenerik ilaç olarak kullanılabilir, pahalı değildir.[2]
Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.
Kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Mukolitik ajan
[değiştir | kaynağı değiştir]Asetilsistein, mukoid ve mukopürülan sekresyonlar üzerine mukolitik etki (mukus inceltici) göstermektedir. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı ya da kistik fibrozis durumlarında buhar yoluyla alınan ilaç, solunum yollarında biriken balgam yoğunluğunu, yapışkanlığını azaltır ve bu özelliği sayesinde balgamı su gibi akıcı kıvama getirir. Bu, bronşiyal sekresyonların atılımına ve solunumu kolaylaştırarak akciğer fonksiyonlarının düzenlenmesine yardımcı olur.
Buna karşılık, asetilsisteinin kistik fibrozda mukolitik olarak kullanımının etkisiz olduğunu öne süren çalışma ve incelemeler bulunmaktadır.[3][4]
Parasetamol zehirlenmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mukolitik etkisinden başka asetaminofen (parasetamol) zehirlenmesinde tedavi edici bir ajan olarak da kullanılır. Asetilsistein, asetaminofenin doz aşımına bağlı olarak oluşan hepatotoksisite üzerine etkisini karaciğer glutatyon seviyesini koruyarak veya arttırarak gösterir. Glutatyon hepatotoksik olduğu bilinen asetaminofenin ara metabolitini inaktif etmek için gerekmektedir.
Yan etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaygın yan etkileri arasında, ağız yoluyla alındığında mide bulantısı ve kusma bulunmaktadır. Bazı durumlarda cilt kırmızı renge dönüşebilir ve her iki durumda da kaşıntı olabilir.[5][6]
Bağışıklık dışı bir aşırı duyarlılık da oluşabilir. Hamilelikte kullanılması güvenlidir.
Mekanizma
[değiştir | kaynağı değiştir]L-sistein adlı amino asitin N-asetillenmiş türevi olan asetilistein, aynı zamanda L-sisteinin ön ilacıdır. Yapısında bulunan sülfidril grubu ile glikoprotein içerisindeki disülfit bağlarını koparma özelliği ile çalışır. Asetilsistein, aşırı dozda parasetamol alımında parasetamolun yıkımıyla oluşan N-asetil-p-benzokinon gibi toksik ürünleri nötralize eden bir antioksidan olan glutatyon seviyelerini artırarak çalışır.[1]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Asetilsisteinin patenti ilk kez 1960 yılında alındı ve kullanım lisansı 1968'de yayınlandı.[7] Temel bir sağlık sisteminde ihtiyaç duyulan en önemli ilaç olarak Dünya Sağlık Örgütü Temel İlaçlar Listesi'nde yer aldı.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Acetylcysteine". The American Society of Health-System Pharmacists. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2015.
- ^ Baker, Emma (2014). Top 100 drugs : clinical pharmacology and practical prescribing. s. Acetylcysteine. ISBN 9780702055157. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ Tam, J; Nash, EF; Ratjen, F; Tullis, E; Stephenson, A (12 Temmuz 2013). "Nebulized and oral thiol derivatives for pulmonary disease in cystic fibrosis" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD007168. doi:10.1002/14651858.CD007168.pub3. PMID 23852992. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ Rossi S, editor. Australian Medicines Handbook 2006. Adelaide: Australian Medicines Handbook; 2006.
- ^ "Acetadote Package Insert" (PDF). FDA. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 April 2014.
- ^ "Mucomyst Package Insert". 21 April 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 April 2014.
- ^ Fischer, edited by János; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based drug discovery. Weinheim: Wiley-VCH. s. 544. ISBN 9783527607495. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ "WHO Model List of EssentialMedicines" (PDF). World Health Organization. Ekim 2013. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2014.
