Eylül Ayaklanması

Eylül Ayaklanması
Sofya'daki Sosyalist Sanat Müzesi'nde bulunan Eylül Ayaklanması anısına yapılmış heykel
Tarih Eylül 1923 Bölge Bulgaristan Sonuç Devrimcilerin yenilgisi
Taraflar
Bulgar Komünist Partisi Bulgar Ulusal Tarım Birliği Anarşistler Komintern	Bulgaristan Krallığı Silâhlı kuvvetler Polis gücü Shpitskomandy Makedonya Devrimci Örgütü
Komutanlar ve liderler
Georgi Dimitrov Vasil Kolarov	Alexander Tsankov Todor Alexandrov
Kayıplar
841 direnişçi öldürdü	bilinmiyor
5000'den fazla sivil öldü

Eylül Ayaklanması (Bulgarca: Септемврийско въстание, Septemvriysko vastanie), 9 Haziran 1923 tarihinde meydana gelen darbenin ardından kurulan Aleksandar Tsankov hükûmetine karşı Bulgar Komünist Partisi öncülüğünde gerçekleşmiş ayaklanmadır. komünistler Komintern'in teşviki, Anarşistler'in ve Köylülerin desteğini alarak "işçi ve köylü bir hükümetin kurulmasını" amaçlamışlardır. Ayaklanma 14 Eylül günü Maglizh bölgesinde başladı. Burada 2 köy ele geçiren komünistler Stara Zagora bölgesinde ayaklandı. Bunu Nova Zagora, yakınındaki köy olan Chirpan ve Burgas şehri de takip etti. Ancak buradaki ayaklanmalar bastırıldı. En sert çatışmalar ise Maglizh, Enina ve Shipka bölgesinde gerçekleşiyordu.

Aleksandar Tsankov ayaklanmaların bastırılabilmesi için 22 Eylül günü sıkıyönetim ilan etti. Hükûmet güçlerine paramiliter güç olan Shpitskomandi ve Makedonya Devrimci Örgütü eşlik ediyordu. Bu sırada ayaklanma Kuzeybatı Bulgaristan'a sıçradı. İsyancılar Lom kentini kuşattı. Ancak hükûmet Vidin'den takviye güç yolladı. Ve bu takviye güçler isyancıların kuşatmasını kırıdı. 25 Eylül sabahında Gavril Genov komutasını altındaki direnişçiler Ferdinand ve Boychinovtsi kentlerine saldırılar düzenledi. Ve kısa bir süre sonra bu iki kenti ele geçirdi. Bu öz güvenle isyancılar Vratsa'ya ilerledi. Ancak geri sürüldüler. Vidin'den destek almış olan hükûmete bağlı birlikler, isyancıların kontrolündeki Petrohan Geçidi'ne saldırdı. Saldırı çok sertti. Direnişçiler geri çekildi. Bu sırada toptan imha olmamak için direniş hareketin liderleri, Ferdinand ve Boychinovtsi'de bulunan birliklere Yugoslavya'ya çekilme emir yayınladı. 27 Eylül'de, hükûmet güçleri Ferdinand girdi. 28 Eylül ve 29 Eylül'de geri çekilen isyancılar ve ordu arasında küçük çarpışmalar vardı.

Bu olaylar yaşanırken 24 Eylül'de Bulgaristan'ın orta kesimlerinde bulunan Saranbey, Muhovo, Pazarjik ve Lesichevo bölgesinde ayaklanmalar çıktı. Ancak bu ayaklanmalar kısa bir süre içinde bastırıldı. komünist liderler ayaklanmanın başarıya ulaşabilmesi için Sofya'da bir ayaklanmanın gerçekleşmesinin şart olduğu anlamışlardır. Bunun için hazırlıklar başlatıldı. Bu sırada Sofya'nın çevre yerlerinde bulunan Ihtiman, Samoko, Pirdop ve Kostenets'te ayaklanma çıkmış ve başarı ile gelişmişti. Sofya'da hazırlıkları gerçekleştiren Anton Ivanov, Dimitar Ginchev ve Todor Atanasov yakalanması Sofya'da bir ayaklanma gerçekleşmesini engelledi. Bunun sonucu ağır olacaktı. Zira Sofya'da ayaklanma ümidiyle çevre köylerde meydana gelen ayaklanmaların ezilme fırsat verdi.

Ayaklanma bastırıldıktan sonra, komünist liderler Georgi Dimitrov ve Vasil Kolarov Yugoslavya'ya oradanda Sovyetler Birliği'ne kaçtı. Isyancıların birçoğu liderleri gibi yaptıysada bazıları ülkede kaldı. Ayaklanmanın çıktığı yerlerde devlet sivilere karşı katliamlar yaptı. Bulgaristan Komünist tarihçiliği, Tsankov hükûmetine karşı yapılan bu ayaklanmayı "ilk anti-faşist ayaklanma" olarak kabul etti.