Vatandaş Türkçe konuş!
"Vatandaş, Türkçe konuş!", 13 Ocak 1928'de Türkiye'deki hukuk öğrencilerinin başlattığı, 1930'lar boyunca devam eden ve azınlıkların kendi dillerini konuşmalarını engellemeyi amaçlayan hükûmet destekli kampanya.[1][2][3][4][5][6][7] Kampanya sırasında bazı ilçelerde Türkçe dışında başka bir dil konuşan insanlara çeşitli para cezaları verilmiştir.[4][8][9][10][11][12] Bazı yazarlar, kampanyanın Türkiye'deki sosyopolitik Türkleştirme hareketine önemli bir şekilde katkı sunduğunu kabul etmektedir.[1][2][9]
Devlet desteği
[değiştir | kaynağı değiştir]"Vatandaş, Türkçe konuş!" kampanyasının başlangıcından önce de Türkiye Hükûmeti tarafından Türkçenin halkın tek dili hâline getirilmesi için birçok girişimde bulunulmuştur. 1924 yılındaki bir TBMM toplantısında, Türkçenin zorunlu dil hâline getirilmesi ve Türkçe konuşmayanların para cezasını çarptırılmasını öneren bir yasa teklif edilmiştir.[9][10] Millet Meclisindeki tartışmalar sürerken Bursa Belediyesi ilk inisiyatifi ele aldı ve kamusal alanlarda Türkçe dışı bir dil konuşanlara para cezası vermeye başlamıştır.[9][10] Bu uygulama bir yıl sonra Balıkesir ve Bergama'da da uygulanmıştır.[9][10]
1928'deki "Vatandaş, Türkçe konuş!" kampanyasında vilayet valileri, Türkçeyi ana dili yaparak yabancı lehçelere sahip Türkleri Türk toplumuna dâhil etmeyi teşvik eden Hükûmetin desteğini alarak ülke genelinde Türkçe konuşmayan insanları tutuklattırmaya başlamıştır.[4] 1933'te Mersin'de, Fransızca konuşan İngiliz vatandaşlarının halka açık yerlerde saldırıya uğradığı bildirilmiştir. Daha sonra yüzlerce kişinin toplum içinde Türkçe dışında bir dil konuştuğu için tutuklandığı bildirilmiştir.[13] Belirli bir olayda, M. Chalfoun ve Yahudi bir tüccar, kasabadaki tüccarla Arapça ve Fransızca konuştuğu için tutuklanmıştır. Türkçe dışında bir dil konuştuğu için tutuklanan sanıklar ancak Mersin Belediye Başkanı'nın onları cezaevi ziyaretinde affetmesinin ardından serbest bırakılmıştır.[13]
Ülke genelinde Türkçe dışı dil konuşmayı yasaklayan yeni yasalar çıkarılmaya başlanmıştır. 1936'da Tekirdağ, Lüleburgaz ve Edirne belediyeleri halka açık yerlerde Türkçe olmayan dilleri konuşanlara para cezası vermeyi öngören kararnameler çıkarmıştır.[13][14] Hemen ardından Diyarbakır, Adana, Ankara ve Kırklareli gibi şehirlerde de benzer kararnameler yayımlanmıştır.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkiye'de hayvan isimlerinin değiştirilmesi
- Türkiye'de ırkçılık
- Türkiye'de konuşulan diller
- Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi
- Türkleştirme
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bali, Rıfat N. (2000). Vatandaş Türkçe Konuş! (PDF). Ankara: Kebikeç Yayınları. ss. 5-8. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2017.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kieser, ed. by Hans-Lukas (2006). Turkey beyond nationalism: towards post-nationalist identities ([Online-Ausg.] bas.). Londra [u.a.]: Tauris. s. 45. ISBN 9781845111410. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- ^ a b Ertürk, Nergis. Grammatology and literary modernity in Turkey. Oxford, UK: Oxford University Press. ISBN 9780199746682.
- ^ Toktas, Sule (2005). "Citizenship and Minorities: A Historical Overview of Turkey's Jewish Minority". Journal of Historical Sociology. 18 (4). 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- ^ a b c Sofos, Umut Özkırımlı & Spyros A. (2008). Tormented by history: nationalism in Greece and Turkey. New York: Columbia University Press. s. 167. ISBN 9780231700528. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013.
- ^ editor, Sibel Bozdoǧan, Gülru Necipoğlu, editors ; Julia Bailey, managing (2007). Muqarnas : an annual on the visual culture of the Islamic world. Leiden: Brill. ISBN 9789004163201.
- ^ Aslan, Senem (Nisan 2007). ""Citizen, Speak Turkish!": A Nation in the Making". Nationalism and Ethnic Politics. 13 (2). Routledge, part of the Taylor & Francis Group. ss. 245-272.
- ^ Suny, edited by Ronald Grigor. A question of genocide : Armenians and Turks at the end of the Ottoman Empire. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780195393743.
- ^ Soner, Çağaptay (2006). Otuzlarda Türk Milliyetçiliğinde Irk, Dil ve Etnisite. İstanbul. ss. 25-26.
- ^ a b c d e Bali, Rifat N. (1999). Cumhuriyet yıllarında Türkiye Yahudileri bir türkleştirme serüveni ; (1923 - 1945) (7. bs. bas.). İstanbul: İletişim. ss. 137-147. ISBN 9789754707632.
- ^ a b c d İnce, Başak. Citizenship and identity in Turkey : from Atatürk's republic to the present day. Londra: I.B. Tauris. s. 61. ISBN 9781780760261. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013.
- ^ Clark, Bruce (2006). Twice a stranger : the mass expulsion that forged modern Greece and Turkey. Cambridge (Massachusetts): Harvard University Press. ISBN 9780674023680.
- ^ (eds.), Ferhad Ibrahim (2000). The Kurdish conflict in Turkey : obstacles and chances for peace and democracy. Münster: Lit [u.a.] ISBN 9780312236298.
- ^ a b c Cagaptay, Soner (2006). Islam, Secularism, and Nationalism in Modern Turkey : who is a Turk? ([Repr.]. bas.). London [u.a.]: Routledge. ISBN 9780415384582.
- ^ a b "Türkiye'nin 'Öz Dil' Zorbalığı Serüveni". Haksoz Haber. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013.
