Vikipedi:Kayda değerlik (medya kuruluşları)

Aşağıdaki metin, Vikipedi için bir süreç, politika veya yönerge teklifidir. Teklif hâlen geliştirilme, tartışma veya fikir birliğini sağlama aşamasında olabilir. Bu sayfaya yapılan referans ve bağlantılar, sayfa onaylanana kadar uygulanması gereken bir standart (politika) olarak kabul edilmemelidir. Bir teklifin kabul veya reddedilmesi basit bir oy sayımıyla olamaz.

Kısayol

VP:MEDYA

Ceviz kabuğuna sığacak şekilde Medya kuruluşları maddeleri kayda değerlik yönergesi:

Maddeler sadece güvenilir kaynaklarda yayımlanmış materyal içermelidir.
Konudan bağımsız ikincil kaynakların bulunması önemlidir.
Bir medya konusunun bir listeye veya genel bir maddeye dahil edilebilmesi için genel kayda değerlik kriterlerini de karşılaması gerekir.

Bu sayfa Türkçe Vikipedi'nin medya kuruluşlarıyla ilgili kayda değerlik yönergesidir.

Sayfadaki açıklamalar, bir medya kuruluşunun Vikipedi'de yer alabilmesi için kriterlerdir. Bunun yanında, genel kayda değerlik kriterleri de geçerlidir. Bu sayfanın kapsamı, gazeteler, dergiler, radyo ve televizyon dahil olmak üzere medya kuruluşlarını kapsar. İnternet sitelerinin kayda değerliği için Vikipedi:Kayda değerlik (internet) yönergesi takip edilmelidir.

Genel kayda değerlik

Bir medya kuruluşunun ikincil kaynaklarda yer alması durumunda kayda değer olduğu varsayılır. Bu kaynaklar güvenilir ve konudan bağımsız olmalıdır. Kaynakta konuyu kapsama derinliği dikkate alınmalıdır. Kaynak kapsamının derinliği yetersizse, kayda değerliği belirlemek için birden fazla bağımsız kaynak gösterilmelidir. Bir konunun ikincil kaynaklar tarafından yetersiz veya tesadüfi olarak ele alınması, kayda değerliği tespit etmek için yeterli değildir. Kayda değerlik belirlendikten sonra, içerik eklemek için birincil kaynaklar kullanılmalıdır.

Kriterdeki "ikincil kaynaklar"; gazete makaleleri, kitaplar, televizyon belgeselleri ve tüketici izleme kuruluşları tarafından yayınlanan raporlar gibi her biçimde güvenilir yayımlanmış çalışmaları içerir ve aşağıdakiler bu durumdan hariç tutulur:

Basın yayınları, otobiyografiler, dış reklamlar ve ticari amaç güdenlerin kendisinden bahsettiği diğer işler, kısaca şirketin kendisi tarafından yayımlanmış veya başkaları tarafından yeniden basılmış olan tüm çalışmalar.^[a] Kendi yayınladığı materyal veya makalenin konusu doğrultusunda yayınlananlar birincil kaynak olacağından tarafsız bakış açısı politikasına aykırı olacaktır. Bunların yanında radyo ve televizyon kurumlarından alınan lisans belgeleri kayda değerliği ispat edemezler çünkü var olmakla kayda değer olmak aynı değildir.

Medya bağlantılı konularda geçerli olan diğer kayda değerlik yöntemleri aşağıda listelenmiştir.

Kriter ayrımları

Vikipedi'deki bir çok kaynak özellikle de mevcut dönemdekiler medyadan oluşmaktadır. Buna karşın medya kendi hakkında bildirim yapmamaktadır. Bir medyanın bir diğer medya hakkında tarafsız bakış açısı ile dikkatleri ona çekmesi, "rakibinin reklamını yapması" olacağından dolayı pek rastlanabilecek bir durum değildir. Bunların yanı sıra, bir medya hakkında arama yapıldığında medyaların kendi yarattığı dış veya diğer bağlantılardan dolayı konunun özünü birden fazla kaynakta bulmak zorlaşmaktadır.

Medya kuruluşları Vikipedi içerik kaynaklarımızın önemli bir bölümünü oluşturduğundan; tarafsız ve doğrulanabilir bilgiler sağlamaları açısından, okuyucuların bunların güvenilirliğini ve kapsamını değerlendirebilmesi önemli bir amaca hizmet eder.

Genel olarak en az bir bağımsız güvenilir kaynak kayda değerlik açısından doğrulanabilirlik temelini oluşturur. Medyanın kendi maddesinde şahsen yayımlanan kaynakları içermesi kayda değerlik için yeterli değildir; örneğin, bir televizyon dizisinin Facebook hayran sayfası olması veya IMDb'de listelenmiş olması, radyo veya televizyon istasyonunun websitesine sahip olması gibi durumlar kayda değerlik için yeterliliği oluşturmaz. İnsanlar Vikipedi'de "doğrulanabilirlik" kazanabilmek amacıyla asparagas maddeler oluşturabilmek için sahte websiteleri hatta sahte radyo ve televizyon istasyonları oluşturarak kayda değerlik ölçütlerini kandırmaya çalıştılar. Bu yüzden bağımsız kaynaklarla doğrulanabilirlik önemlidir.

Konu bazlı kayda değerlik

Aşağıdaki kriterler, medya bağlantılı konularda kayda değerlik standartlarının oluşabilmesi amacıyla Vikipedistlerin fikir birliğiyle geliştirilmiştir. Bu kriterleri sağlayamayan maddelerin kesinlikle burada yer almama açısından kanıt olarak değil, bunların bir veya birden fazlasını sağlayanların içerilmesini sağlamak olarak bakılmalıdır.

Gazeteler, dergiler ve makaleler

Gazeteler, dergiler ve makalelerin doğrulanabilirliği için aşağıdaki bir veya daha fazla güvenilir kaynak kriterlerini sağlaması gerekmektedir:

Yaptığı işlerden dolayı, tanınmış ve önemli bir gazetecilik ödülü almış veya birden fazla kere aday gösterilmiş olması,
Tarihi veya benzeri önemli bir amaca hizmet etmiş olması,
Güvenilir kaynaklar tarafından kendi alanında etkili veya yetkili sayılması,
Düzenli olarak diğer güvenilir kaynaklar tarafından alıntılanması,
Etnik veya azınlık yayınlarda önemli rolü olması.

Genel olarak reklam içeren veya önem değeri yüksek olmayan içerikler sağlayan yayınlar, kendi maddelerinde kardeş veya bağlantılı yayınları içerebilir (eğer kayda değerse).

Kitaplar

Filmler

İstasyon yayınları

Radyo ve televizyon istasyonları genel kayda değerlik kriterlerini karşılamak zorundadır. Piyasadaki önemi, geçmişi veya çeşitli faktörlerin bir veya daha fazlasını genel olarak doğrulanabilir güvenilir kaynaklarla sağlayabilmelidirler. Editörlerin bilinçli karar verebilmesi için bu istasyonlar hakkında kısa bir açıklamaya ihtiyaç duyulabilir.

Televizyon yayın (karasal) istasyonları

Kablosuz televizyon istasyonları genel olarak yüzbinlerce veya daha fazla kitleyi kapsayan geniş bir pazara hizmet ettiğinden tipik olarak genel kayda değerlik kriterlerini sağlamaktadır.

Kayda değerlik kriterlerini sağlayamayan televizyon istasyonları şunları içerir:

Başka istasyonun yayınını aktarıcı veya çevirici lisansına sahip (potansiyel reklam veya haber eklemelerine sahip olabilir) uydu, aynalama veya aktarma istasyonları

Kayda değer organizasyonlar ve şirketler kriterlerini karşılayanlar haricinde, yayınlanacağı onaylanmış olsa da henüz yayına geçmemiş veya yayın yapmayan istasyonlar. Yakında açılacak şeklindeki maddeler onaylanmış açılış tarihi bildirilmediği sürece oluşturulmamalıdır.

Dijital televizyon istasyonlarının alt kanalları ana maddede bahsedilmelidir. Eğer alt kanal Antenna TV gibi çoklu yayına yeterince yer vermiyorsa, bahsedilme düşük düzeyde tutulmalıdır.

Eskiden kendi istasyon yayınlarını yapan ancak mevcutta sadece yayın tekrarında bulunan istasyonlar tarihi konumlarından dolayı temel istasyon olarak davranılırlar.

Radyo yayın istasyonları

Lisanslı radyo istasyonları genel kayda değerlik kriterlerini karşılamalıdır. Bunun yanı sıra aşağıdakileri de içermelidir:

Yayın kuruluş geçmişine sahip olması: istasyonun inşaası bitmiş, yayına başlamış ve ilgili makamlardan alınmış daimi işletme lisansı olmalıdır (sadece inşa edilme veya açılma lisansı yeterli değildir).

Kendisine ait bir yayın geçmişi beya en azından kendisine ait yayınlaması olmalıdır.

Eğer birden fazla istasyon aynı genel bölge veya ülkede aynı hizmeti veriyorsa ve bağımsız yayın geçmişi bulunmuyorsa, servisi hakkında genel madde içerisinde verici tablosunda içerilmesi tavsiye edilir. Kayda değerliği sağlamayan radyo istasyonları genel olarak şunları içerir:

Gezgincilere bilgi veren istasyonlar (otoban acil durum radyoları gibi, kimi zaman parklarda veya havaalanlarında bulunabilirler): bu konu otobanda veya yayının ana işletmeninin maddesine yönlendirilebilir.

Başka istasyonun yayınını aktarıcı veya çevirici lisansına sahip (potansiyel reklam veya haber eklemelerine sahip olabilir) uydu, aynalama veya aktarma istasyonları

Kayda değer organizasyonlar ve şirketler kriterlerini karşılayanlar haricinde, yayınlanacağı onaylanmış olsa da henüz yayına geçmemiş veya yayın yapmayan radyo istasyonları. Yakında açılacak şeklindeki maddeler onaylanmış açılış tarihi bildirilmediği, yayına başlamadığı ve gerekli makamlardan lisanslandırılsa da işleyişe geçişini tamamlamadığı sürece oluşturulmamalıdır.

İnternet, iletişim vericileri ve lisanssız (korsan) istasyonlar genel kayda değerlik kriterlerini sağlamadıkları sürece oluşturulmamalıdır. ^[b]

Genel kayda değerlik kriterlerini sağlamadıkları sürece, Kısıtlı Servis Lisansı gibi belirli lisans adları altında geçici istasyon yetkisine sahip olanlar oluşturulmamalıdır.

Eskiden kendi radyo istasyonu yayınlarını yapan ancak mevcutta sadece yayın tekrarında bulunan istasyonlar tarihi konumlarından dolayı temel istasyon olarak davranılırlar.

Abonelik usulü televizyon ve radyo hizmetleri

Ulusal ve bölgesel Pay-TV (kablo, uydu, doğrusal olmayan pcm bit akışı) hizmetlerinin çoğu, genel kayda değerlik yönergesi kriterlerini karşılamaları muhtemel olduğu için kayda değer kabul edilir.

Eğer kanal dönüşümlü yayın kanalıysa örneğin ITV +1 gibi, ana hizmetinin maddesinde bahsedilmelidir.

Eğer kanal programları az ise, bir kanalın parçasıysa ve kayda değer olan kanalın maddesinde bahsediliyorsa, o kanala yönlendirme yapılabilir (ör. Zee Cinemalu'nun Zee TV'ye yönlendirme yapması gibi).

Ulusal ve bölgesel olarak kamu erişimine açık ve yasama yayıncıları genellikle kayda değerdir, ancak "yerel" bir hükümet erişim kanalı organizasyonlar ve şirketler kayda değerliği'ni karşılamadığı sürece genellikle değildir. (Genel kayda değerlik konusunda burada ana fark, yerel medyanın genel olarak kayda değer olduğuna işaret etmemesidir.)

Çoğu tekil kablo veya uydu radyo servisleri genel olarak genel kayda değerlik kriterlerini karşılamadıkları sürece kayda değer değillerdir. (Bir bütün olarak servis veren Sirius XM gibi servisler çoğunlukla kayda değer olabilir)

Öğrenci medyası

Okul radyosu veya gazetesi gibi öğrenci medyaları sadece o okulun nüfusuna hizmet verdiğinden dolayı kayda değer olmasalar da, diğer medya yayınları ile aynı standartlarla değerlendirilmelidir. Kayda değer olmayanlar gazete veya istasyonlardan bağlı olduğu okulun sayfasına yönlendirme yapılabilir.

Programlar

Genel olarak radyo programları radyo istasyonundan (ulusal veya bölgesel çapta) yayın yapıyorsa kayda değerliği sağlayabilir. Ancak sadece yerelde yayın yapıyorsa kayda değerliği sağlamayabilir. İki şekilde de, izleyici kitlesinin coğrafi dağılımından çok güvenilir kaynaklarının belirleyiciliği önemlidir. Örneğin, tamamen yerel bir radyo programındaki konuşma programı büyük bir politik skandala kaynak oluşturmuşsa kayda değerliği oluşabilir.

Televizyon veya radyo istasyonları maddeleri; istasyonun tüm yayın programını içermemelidir. Sadece istasyonu tanımlayıcı programsa ve yeterince doğru kaynaklandırılmışsa yayın yapan programdan kısaca bahsedilebilir.

Unutmayınız ki podcast Vikipedi:Kayda değerlik (internet) bölümüne bağlıdır.

Listeler

Belirli çeşitteki medya yayın listeleri (ör: "X'deki radyo istasyonları listesi", "Y'deki gazeteler listesi") sadece ülke veya ana bölgesel (bölge, il, eyalet vb) seviyesinde bulunabilirler. Şehrin veya medya piyasasının genişletilmiş şekline göre radyo, televizyon ve basılı yayın listeleri sadece o bölgenin maddesi içinde "Medya (İl)" listeleri alt başlığında yazılabilir ancak kendilerine ait ayrılmış tekil medya türü başlıkları oluşturulmamalıdır.

Örneğin; "İstanbul'daki radyo istasyonları listesi" gibi tekil maddeler oluşturulmamalıdır, ancak içeriğinde yerel radyo, televizyon ve gazete listelerinin bulunduğu "İstanbul'daki medya organları" gibi tekil listelerin boyutlarından dolayı oluşturulması uygundur.

Ulusal servis veren dijital uydular gibi tüm alanda aynı kanal yayınları hizmeti sağlayıcıları geçerli içerik sayılabilir olsa da, yerel piyasada bulunan tekil kablo yayını şirketlerini listeleyen maddeler oluşturulmamalıdır.

Kategoriler

Bölgesel bölümlere göre uygun alt kategorilerin oluşturulması uygun olabilir (ör. Kategori:Ankara'daki radyo istasyonları, Kategori:Ankara'daki televizyon istasyonları). Benzer kategoriler sayısal yoğunluğuna göre tüm uygun bölümler için ülkesel veya bölgesel bazda uygulanabilir. Ancak sayısal yoğunluğuna göre il de dahil olmak üzere, eğer daha alt kategorilerin açılması, piyasası veya sayısal yoğunluğu çok olmayan kategoriler haricinde zorunlu olmasa da tercih edilmemelidir. Örneğin eğer büyük bir çoğunluğu bulunmuyorsa Kategori:Ankara'daki radyo istasyonları'nın alt kategorisi olarak ilçe veya mahallelerin yerel radyo istasyonlarının açılması gerekli değildir.

Tür, ağ veya kuruluş grubuna göre de alt kategoriler açılabilir (Ör: Kategori:Türkiye'deki okul radyo istasyonları, Kategori:X şirketi televizyon istasyonları). Coğrafi ve coğrafi olmayan kategorileri birbiri ile birleştirerek "Ankara'daki okul radyosu istasyonları" veya "Ankarada'ki X şirketi televizyon istasyonları" gibi üçüncü bir kategori oluşturmayın.

Kayda değer olmayan medyalar

Kayda değer olmayan medya kuruluşları, gerektiği gibi doğrulanabilirlerse, ana şirketleri veya kuruluşları gibi ilgili maddelerde veya konum, hizmet veya formata dayalı listelerde kendileri hakkında bilgi eklenebilir ve doğrulanabilir tüm bilgileri içerebilir. Bir yayın, kendi maddesi olabilmesi için kayda değerlik kriterlerini sağlarsa, listeden maddeye olan bağlantı verilerek sadece temel bilgiler girilebilir.

Dipnotlar

^ Kendini tanıtma ve ürün yerleştirme, ansiklopedide maddeye sahip olmanın yollarından biri değildir. Yayınlanan eserler, konudan bağımsız yazılmış olmalıdır. (Makalenin konusunun materyalin kaynağı olduğu durumlarda materyali etkileyen doğrulanabilirlik ve tarafsızlık sorunları için Vikipedi:Otobiyografi yönergesine bakın.)
^ Kanada'da istasyon kısaltmaları CRTC lisansına geçmeden önce VF idi. Sonrasında lisanslama dışı bırakıldı. Bu tarz istasyonların doğrulanabilirlikleri de imkansız hale geldi. Bu yüzden bu istasyonlar kayda değerlikte lisansız olarak kabul ediliyor.

[1] Kendini tanıtma ve ürün yerleştirme, ansiklopedide maddeye sahip olmanın yollarından biri değildir. Yayınlanan eserler, konudan bağımsız yazılmış olmalıdır. (Makalenin konusunun materyalin kaynağı olduğu durumlarda materyali etkileyen doğrulanabilirlik ve tarafsızlık sorunları için Vikipedi:Otobiyografi yönergesine bakın.)

[2] Kanada'da istasyon kısaltmaları CRTC lisansına geçmeden önce VF idi. Sonrasında lisanslama dışı bırakıldı. Bu tarz istasyonların doğrulanabilirlikleri de imkansız hale geldi. Bu yüzden bu istasyonlar kayda değerlikte lisansız olarak kabul ediliyor.

[a]

[b]