Windsor'un Şen Kadınları
| Windsor'un Şen Kadınları The Merry Wives of Windsor | |
|---|---|
The Merry Wives of Windsor | |
 Sir John Falstaff Ressam: Eduard von Grützner | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1597 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Komedi |
| Zaman ve mekân | Windsor, İngiltere |
Windsor'un Şen Kadınları (İngilizce özgün adıyla The Merry Wives of Windsor), İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış komedi türünde bir tiyatro oyunudur. Bu oyun ilk defa 1602'de basılmıştır ancak yazılışının 1597'den önce olduğu zannedilmektedir. Baş kahraman, Shakespeare'in IV. Henry oyunlarında bulunan, "şişman şövalye" Sir John Falstaff'tır. Bu oyun Shakespeare'in kendi yaşama çağı olan ve yeri olan I. Elizabeth çağının İngiltere orta sınıfının hayat sorunları ile ilgili olan tek oyunudur. Bu oyunun birkaç opera adaptasyonu yapılmıştır.
Yazılma kaynağı, zamanı ve sahnede ilk oyun
[değiştir | kaynağı değiştir]Windsor'un Şen Kadınları oyununu konusunun bir kısmı Ser Giovanni Fiorentino tarafından yazılmış hikâyeleri içinde toplayan Il Pecorone adlı bir kitaptan kaynaklanmıştır; bu İtalyanca hikâyelerin birisi William Painter'in yayınladığı The Palace of Pleasure (Keyif Sarayı) adlı hikâyeler antojisinde bulunmaktaydı.[1]
Oyunun Shakespeare tarafından tam olarak ne zaman yazıldığı bilinmemektedir. 1602'de yayınlanmak için tescillenmiştir; ama o tarihten birkaç yıl önce yazılmış olması büyük olasılıkla mümkündür. Oyunda Dizbaği Nişanı (Order of the Garter) verme töreni konusuna değinilmektedir ve bundan da Nisan 1597'de yapılan Kraliçe I. Elizabeth'in katıldığı törenin ima edildiği ve bu törenden sonra Kraliçe huzurunda sunulan bir yeni oyunun Windsor'un Şen Kadınları olabileceği sonucuna varılmaktadır.
Bu oyun 1602'de basımcıların esnaf loncasına (İngilizce; Stationers Company) basılmak üzere tescil ettirilmiştir ve ilk quarto edisyon o yıl bastırılmıştır. Basılan kitabin ilk sayfası Shakespeare'in tiyatro kumpanyası olan Lord Chamberlain's Men (Saray Nazırı'nın Adamları) tarafından Hem Kraliçe önünde hem de başka yerlerde oyunun temsil edildiği yazılmaktadır. Belgelerle belirli olan ilk sahneye koymanın 1604'te Whitehall Palace tiyatrosunda olduğu bilinmektedir. Cromwell'in ihtilali ile kapatılan İngiltere tiyatrolarının 1660'ta yeniden açılması ile ilk sahneye konulan eserlerden birisinin Windsor'un Şen Kadınları oyunu olduğu, o zaman bu oyunu seyreden (fakat konusundan hoşlanmayan) çok tanınmış günlük defteri tutan Samuel Pepys tarafından belirtilmektedir.
Şahıslar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sör John Falstaff
Bardolph, Pistol ve Nim: Falstaff'ın eski askerlik yoldaşları ve şimdi hizmetkarları .
Robin: Falstaff'ın oğlu ve genç hizmetkarı .
Ford ve Page: Windsor'da yaşayan iki yüksek sınıf centilemen.
William Page: Genç çocuk, Page'un oğlu.
Sir Hugh Evans: Galler Ülkeli papaz.
Doktor Caius: Bir Fransiz doktor.
Rugby: Doktor Caius'un uşağı.
Mistress Quickly:: Doktor Caius'un hizmetkarı.
Shallow: Bir kırsal alan hakimi.
Slender: Shallow'un kuzeni.
Simple: Slender'in uşağı.
Master Fenton: Bir genç yüksek sınıf centilmen.
Hancı: 'Garter' hanının sahibi.
Mistress Ford:
Mistress Page:
Anne Page: Mistress Page'in kızı. Fenton'a aşık.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu oyun Sir John Falstaff'i Shakespeare'in yaşadığı Kraliçe I. Elizabeth çağında, yani 1600'lü yıllarda, yaşar göstermektedir. Halbuki Shakespeare'in daha önce yazılmış olan eserlerde Sir John Falstaff Orta Çağ'da IV. Henry zamanında 1400'lü yıllarda yaşar gösterilmiştir. Bu oyun gerçekten bir tarih karmaşıklığı göstermekte ve Shakespeare'in bir tarih hatası yapmış olduğu sonucuna varmaya sebep olmaktadır.
Oyunun başında Falstaff Londra'nın hemen batısında bulunan Windsor şehrine gelmiştir. Parası yetersizdir. Biraz daha para bulmak için iki zengin evli hanıma, Mistress Ford ve Mistress Page'a, kur yapmaya (ve onları aldattıktan sonra şantaj yapmaya (?)) karar verir. Falstaff bu iki evli hanıma ayrı ayrı ama içeriği hemen hemen aynı aşk mektupları göndermeye karar verir ve eski savaş arkadaşları şimdiki hizmetkarları olan Pistol ve Nim'e bu mektupları hanımlara götürmelerini söyler. Ama onlar böyle bir şerefsiz işi yerine getirmeyi reddederler. Bunun üzerine Falstaff onlara hizmetinden atıldıklarını bildirir. Buna çok kızan Pistol ve Nim öç almak için hanımların kocaları olan Ford ve Page'e gidip Falstaff'ın niyetlerinin ne olduğunu haber verirler. Page buna hiç aldırmaz. Fakat kıskanç bir koca olan Ford, Falstaff'ın planlarının ayrıntılarını öğrenmek niyetiyle Garter Han'inin sahibi Hancı'yı ikna ederek kendisi Falstaff'a Master Brook adı altında tanıtmasını sağlar.
Bu sıralarda, üç değişik erkek Page'in kızı olan, Mistress Anne Page ile evlilik yapmak için yarış halindedirler. Annesi Mistress Page kızının bir Fransız asıllı doktor olan Doctor Cauius ile evlilik yapması taraftarıdır. Kızın babası, Master Slender ile evlenmesini istemektedir. Anne ise Master Fenton'u sevmektedir. Ancak kızın babası daha önceden Master Fenton'un kızını alma teklifini (Fenton'un büyük bir mirası yüksek sınıf eğlence ve sefa için çarçur edip sıfıra indirmesi nedeni ile) reddetmiştir. Bir Galler Ülkeli papaz olan Hugh Evans, Slender'i methedip Anne'le evlenmesini sağlaması için (Doktor Caius'un hizmetkarı) olan Mistress Quickly'nin yardımını kazanmaya çalışmaktadır. Ama Doktor bundan haberdar olur; çok sinirlenir ve Evans'i düelloya davet eder. Garter'in sahibi Hancı her iki tarafa değişik düello sahası göstererek bu düelloyu önlemeyi başarır ve her iki tarafın bu sonuçsuz, şaşkın şekilde arayışları hem Hancı'ya hem de Hakim Shallow, Page ve diğerlerine iyi bir eğlence konusu olur. Buna canları sıkılan Evans ve Caius, aralarında anlaşıp birlikte çalışıp Hancı'dan öç almaya karar verirler.
İki evli hanım, Falstaff'ın mektupları ellerine geçtiği zaman, hemen birbirlerini bundan haberdar ederler ve böylece bu iki mektubun hemen hemen aynı olduğunu öğrenirler. "Şen kadınlar" yaşlı ve sişman Falstaff'ın aşk taleplerini çekici görmezler ama hem eğlence sağlayacağı, hem de edepsiz bir varsayımla bu edepsiz bir talebe hedef oldukları için öç almak niyetiyle Falstaff'in taleplerini kabul eder gibi rol yapmaya karar verirler.
Hanımların bu tutumu Falstaff'i biraz utandırır. Ancak düzme 'Brook', Falstaff'a kendisinin de Mistress Ford'a aşık olduğunu ama onu çok iffetli bulduğu için ona kur yapmadığını itiraf eder. Falstaff bunu çok iyi bir firsat olarak görür ve 'Brook'a Misteress Ford'a zaten bir aşk mektubu gönderdiğini ve hanımın kocasının evde olmadığı bir zaman buluşmaya anlaştıklarını söyler. Falstaff randevusuna gitmek üzere ayrılır. Ford bir monolog gibi kendi karısından şüphe etmekte ve Page'in bir aptal olduğunu düşünmekte haklı olduğunu herkese açıkça beyan eder.
Falstaff Mistress Ford ile buluşmak için onun evine geldiği zaman, şen kadınlar onu içi gayet pis ve kokulu eski çamaşır dolu olan büyük bir çamaşır sepetine saklanma gereğine inandırırlar. (Bu alaylı bir ifade verir. Zamanın İngilizcesi ile buck-basket adlı çamaşır sepetini niteleyen buck sözcüğü aynı zamanda uzun boynuzları olan erkek geyiğe verilen isimdir ve 'boynuzlu' aldatılan kocalara verilen sıfattır.) Kıskanç koca Ford karısını şövalye ile birlikte yakalamak niyetiyle evine geldiği zaman, şen kadınlar bu çamaşır sepetinin alıp götürülerek içindekilerin (Falsatff ile birlikte) yakın olan Thames nehrine atılmasını sağlarlar. Bu Falstaff'in şerefini rencide etmekle beraber, Falstaff benliğini çarçabuk toparlar ve hanımların bu beklenmedik hareketini zor yakalanır kadın rolü oynamalarına atfeder. Bu nedenle yine (kendisine cinsel zevk verecek ve şantaj yapma dolayısıyla iyi para sağlayacak) hanımları yakalamaya çalışma oyunlarına devama ısrar eder.
Falstaff tekrar hanımlarla buluşmaya gider. Bu anda Mistress Page tekrar Mistress Ford'a gelip kocasının kendini aldatan karısını tam aldatma sırasında yakalamak için tedbirler aldığını ona ifşa eder. Hanımlar Falstaff'a yine çamaşır sepetine girerek saklanmasını söylerler ama Falstaff'ın artık aklı başına gelmiş olduğu için bunu reddeder. Bu sefer hanımlar değişik bir aldatmaca yolu olarak Falstaff'in kadın elbiseleri giyerek Mistress Ford'un hizmetçisinin şişman teyzesinin (Brentford'lu şişman teyze) rolünü oynamasını sağlarlar. Ford yine karisini şövalye ile yakalamak için evine gelir, fakat onu bulamayınca hiç hoşlanmadığı yaşlı kadını döverek evinden kovalayıp dışarı atar. Bu dövülmeden her yanı mor siyah yara bere ile kaplanmış olan Falstaff bu talihsizliğine yanıp yakınır.
Nihayet hanımlar kocalarına nasıl Falstaff'i bir seri kaba şakalar yaparak aldattıklarını kocalarına itiraf ederler. Kadınlar ve kocaları birlikte en son olarak yeni bir pratik şaka ile Falstaff'ın bütün şehir halkının gözu önünde rezil olmasını sağlamayı planlarlar. Bu sefer Falstaff'ı Avcı Herne gibi giysiler giyinerek Windsor Ormanı içinde meşhur yaşlı meşe ağacı altında kadınları beklemeye inandırırlar. Ayni zamanda şehrin bazı genç kızlarına ve delikanlılarına bazılarına, bu arada Anne ve William Page'e, orman perileri gibi giysiler giydirirler ve Falstaff ormana buluşma yerine gelince onun üstüne üşüşüp onu tokat, tekme, çimdikle iyice döverek cezalandırmalarını söylerler. Bir yandan da Anne'i evlendirmek için aynı olayla ilgili olarak bir sıra komplolar düzenlenir. Page, Slender'e Anne'in beyaz giysiler içinde olacağını söyler. Slender'in bu beyaz giysili periyi kaçırıp bir papazla anlaşıp hemen bir nikâh kıydırıp evlenmelerini sağlaması için karar alırlar. Mistress Page ve Doktor Caius'da bu komplonun aynını hazırlarlar ama onlar Anne'in yeşil giysiler içinde olacağına göre plan yaparlar. Bunlardan haberdar olan Anne, Fenton'a gider durumu anlatır. Fenton kendisinin Anne ile evlenmesi için Hancı aracılığı ile nikâh yapacak papaz bulma aranjmanlarını yaptırır.
Kadınlar Falstaff'la Windsor Ormanında buluşurlar ama hemen "orman peri"lerinin hücümuna uğrarlar! Slender, Caius ve Fenton bu kargaşalık ortamdan faydalanarak gelin-adaylarını kaçırırlar. Geri kalan şahıslar gerçek hüviyetlerini Falstaff'a bildirirler. Bundan rahatsız olmasına rağmen, Falstaff bu şakaya layık olduğunu bilerek, olanları şaşılacak şekilde kayıtsızla kabullenmek zorunda kalır. Ford, Falstaff'in 'Brook'dan aldığı 20 sterlini geri ödemesini ister ve Şövalye'nin atlarını bunun yerine karşılık olarak el koyup alır.
Birdenbire Slander tekrar ortaya çıkar ve aldatıldığını ve evlenmek için kaçırmış olduğu 'kızın' Anne olmayıp bir genç delikanlı olduğunu bildirir. Caius'da aynı şekilde haberle ortaya çıkar; fakat o kaçırdığı kız kılıklı delikanli ile gerçekten bir papaz tarafından nikâhlarını kıydırmıştır. Fenton ve Anne de birlikte ortaya gelirler. Birbirlerini çok sevdiklerini ve onun için bir papaza nikâhlarını kıydırıp evlendiklerini söylerler. Fenton, yeni karısının ailesini kızları Anne'i sevmediği kişilerle evlenmeye zorladıkları için sert serzenişlerde bulunur; kızın ailesi de nikâhı kabul ederler ve genç çiftin evliliklerini kutlarlar.
Sonunda herkes birlikte evliliği kutlamak için ormandan ayrılır. Mistress Page Falsataff'i bile onlarla birlikte gitmeye şöyle davet eder: "Hepimiz evimize gidelim ve hepimiz, Sir John dahil, bu eğlenceli oyuna evde şömine başında gülerek eğlenerek son verelim."
Önemli temalar ve tenkit
[değiştir | kaynağı değiştir]Windsor'un Şen Kadınları oyununun ana temaları arasında özellikle aşk ve evlenme, kıskançlık ve öç alma, sosyal sınıf ve servet önemli yer tutmaktadır. Bu temalar ince alayla, cinsel konuları ima ile, iğneleme ile ve sosyal sınıfların ve yabancı milliyetçilerin hakkında klişeleşmiş görüş ve alaylarla ayrıntılı ve incelikle işlenmiştir. Bu tür yaklaşım oyuna, diğer Shakespeare oyunlarında pek ender bulunan hatta hiç bulunmayan, modern görüşlere uygun bir hava vermektedir.
Oyun İngiliz orta sınıfının sınıf önyargıları üzerinde odaklanmaktadır. Aşağı sınıflar (Falstaff'in eski savaş arkadaşları ve şimdi hizmetkarları olan) Bardolph, Pistol ve Nim tarafından gösterilmekte ve üst tabaka sınıfıni ise Sir John Falstaff ve Master Fenton temsil edilmektedir. Shakespeare, zamanının halkı arasında bulunan sınıf tutumlarını ve ayrılıklarını Latince ve bozuk İngilizce kullanarak iyice tasvir etmektedir. Oyunun komedi etkilerinin çoğu bu değişik sınıf karakterlerinin birbirlerini hiç anlayamamaları veya yanlış anlamaları üzerine kurulmuştur.
Diğer bir I. Elizabeth zamanını açıklayan ve oyunun tümünde işlenen genel tema da evli kadınların erkekleri aldatmalarıdır. Kadınları kocalarını aldatmalarını zamanın İngiliz seyircisi çok gülünç bulmaktaydı ve sanki evlenen her erkeğin mutlak karısı tarafından aldatılacağı inancı çok yaygındı. Karısı tarafından aldatılan kocaların boynuzları olduğu sözcükleri iyi bilindiği için oyunda devamlı boynuzlardan ve boynuzlu hayvanlardan söz edilmekte ve kuşkusuzdur ki her bu tür lâflar geçtikçe bütün tiyatro seyircisi gülmekten kırılmakta idi.
Birçok kritik Windsor'un Şen Kadınları oyunu zayıf olarak görmekte ve IV. Henri oyunlarında bulunan Falstaff'a kıyasla bu oyundaki Falstaff'ın çok düşük bir standartta olduğunu ifade edilmektedirler. Shakespeare yaratıcı gücünün zirvesini gösterdiği oyunlarının kahramanını bu oyunu ile böylece yerle bir etmesi şaşırtıcı bir gelişmedir. Belki de bu oyun bir özel tören için (Dizbağı Nişanı verme töreni) çarçabucak hazırlanması gerektiği için fazla düşünme gerektirmeyen, biraz baştan sağma, hemen seyirciyi güldürmeyi hedefleyen, tuluata benzer soytarılığı ön plana alan komedi oyunu ögelerine odaklanmış olduğu iddia edilmektedir.
Adaptasyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1702de bu oyun John Dennis tarafından değiştirilip Komik Yiğit (The Comical Gallant) adı altında sahneye konulmuştur..
- 1799da Falstaff veya Üç Şaka (Falstaff, ossia Le tre burle) adı altında İtalyan asıllı ama Viyana'da çalışan bestekâr ve orkestra şefi Antonio Salieri tarafından bestelenen opera buffa. Libretosunu hazırlayan Carlo Prospers Defranchesidir.
- 1849 da Die luştıgen Weiber von Windsor (Windsor'un Şen Kadınları) adı altında Alman bestekâr Otto Nicolai tarafından yazılmış opera.
- 1893de Falstaff adlı Giuseppe Verdi'in bestelediği son opera. Libretosu Arrigo Boito tarafından hazırlanmıştır. Karakterleri ve kurgusu bakimdan Shakespeare'in oyunundan önemli şekilde değişiktir.
- 1924-28 yılları arasında Sir John in Love adlı opera Ingiliz bestekâr Ralph Vaughan Williams tarafından bestelenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Van Santvoord, George, editor, The Merry Wives of Windsor (New Haven: Yale University Press, 1922): 119.
Türkçeye çeviriler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Windsor’un Şen Kadınları. Çev. Haldun Derin. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1945.
- Windsor’un Şen Kadınları. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000
- Windsor'un Şen Kadınları. Çev. Hamit Çalışkan. İstanbul: İşBank Kültür Yayınları, 2005.
Dışsal kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- [1] 10 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da Windsor’un Şen Kadınları oyununun tam metni İngilizce.
- [2] 11 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Merry Wives of Windsor - İngilizce HTML yazılımlı metin.
- [3] 14 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Merry Wives of Windsor - İngilizce Project Gutenberg tarafından hazırlanmış düz metin.
- [4] 28 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Merry Wives of Windsor - İngilizce endekslenmiş ve ayrıntılı araştırma yapılmaya hazır metin.
