Yer Tanrı
| Makale serilerinden |
 |
 Dosya |
Yer Tanrı - Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde yeryüzü ilahıdır. Yertengri veya Certenger olarak da söylenir. Bazen kötülükleri ve insani ve nefsani oluşumları temsil eder. Gök Tanrı yanında ikinci planda kalır. İnsan biçimli olarak çok fazla tasvir edilmemiştir. Ancak çoğu zaman dişil bir varlık olarak algılanır. Yeryüzü veya Dünya “Yertinç / Yerdinç” olarak ifade edilir.
Yer Tanrı'ya beyaz tavuk kurban edilir. Bazen de balık, koyun veya öküz kurban verilir. Özellikle başı toprağa gömülür. Bazı masallarda ise zayıf ve çelimsiz çocuklar ana babaları tarafından toprağa gömülürler, bu çocuklar orada güçlenir ve üç gün sonra bir yiğit olarak çıkarlar.
Kısır kadınlar kutlu bir ağacın altında Yer Ana’ya dua ederler. Yer Ana masallarda kahramanları sağ göğsünden iki sol göğsünden bir kez emzirir ve yiğit inanılmaz bir güce kavuşur.
Yakut kahramanlık destanlarında, ileride yenilmez olacak yiğitler, çocuklukta çelimsiz ve zayıftırlar. Hatta ana-babaları bile onları kabul etmek istemezler. Ancak toprağı kazıp, bu çocukları toprağa gömdükten sonra, Yer Tanrı (Yer Ana)'dan beslenerek güçlenen bu çocuklar, inanılmaz güçlü ve yakışıklı efsanevi kahramanlara dönüşürler. Anadolu'da bazı bölgelerde günümüzde bile delileri kuyuya sallamanın anlamı da aslında budur.[1]
Yer ilahesini gösteren herhangi bir resmin olmadığı söylenir. Ancak bazen onu büyük bir kayın ağacının gövdesinde yaşayan beyaz saçlı kadın şeklinde anlatırlar. Bu ağacın dalları, insanlara en güzel atları hediye gönderen ruhun sahip olduğu göklere kadar uzanır.[2]
Yereh Han
[değiştir | kaynağı değiştir]Yereh Han - Türk ve Altay mitolojisinde aile tanrısıdır. Yer Tanrı kavramı ile bağlantılı bir varlıktır. Aileyi ve evi korur. Soğanı sevdiği için soğanların yanına kendisine kurban aşı bırakılır.[3] Sözcük, yerleşmek fiili ile aynı köktendir. Moğolcada Yeröh dilek anlamına gelir. Evde ağaç kabuğundan yapılarak kapı arkaların yerleştirelen sepetlerde yaşar. Onun için yapılan bu sepetlere de Yereh adı verilir. Yedi kuşak sağlam olarak saklanan bu sepetlere Yereh Türkelli adı verilir. Genç kızlar gelin olduklarında sepetlerini de (yani koruyucu ruhlarını da) berâber götürürler ve Çeyiz anlayışının kökeni olasılıkla bu uygulamaya dayanmaktadır. Deri hastalıklarının iyileşmesi için ona dua edilir. Sözcük, yerleşmek fiili ile aynı köktendir. Moğolcada Yeröh dilek anlamına gelir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 613)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 612)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar), Durmuş Arık, Aziz Andaç Yayınevi
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
