Кыргызстан Республикасы Президенты
.svg){kind=small}
| Кыргызстан Республикасы Президенты | |
| кырг. Кыргыз Республикасынын Президенти | |
| Байрак | |
 | |
| Нигезләнү датасы | 27 октябрь 1990 |
|---|---|
| Рәсми резиденция | Белый дом[d] һәм Государственная резиденция “Ала-Арча”[d] |
| Вазифа били | Садыр Жапаров |
| Дәүләт |
 Кыргызстан |
| Юрисдикциягә карый | Кыргызстан |
| Рәсми веб-сайт | president.kg |
 Кыргызстан Республикасы Президенты Викиҗыентыкта | |
Кыргызстан Республикасы президенты (кырг. Кыргыз Республикасынын Президенти) — Кыргызстанның иң югары дәүләт вазыйфасы. Кыргызстан президенты — дәүләт башлыгы, башкарма органнар башлыгы һәм Кыргызстанның кораллы көчләре башкомандующие.
Президент, Конституция нигезендә, «халык һәм дәүләт хакимияте бердәмлеге символы, Кыргызстан Республикасы Конституциясенең, кеше һәм граждан хокуклары һәм ирекләре гаранты булып тора» һәм Кыргызстан гражданнарының турыдан-туры сайлау нәтиҗәләре буенча 6 елга сайлана. Конституция нигезендә, бер үк кеше Кыргызстан президенты итеп ике тапкыр сайлана алмый. Президент итеп 35 яшьтән дә яшьрәк һәм 70 яшьтән өлкәнрәк булмаган, дәүләт телен белгән һәм республикада 15 елдан ким булмаган яшәүче Кыргызстан гражданины сайлана ала.
2021 елның 28 гыйнварында Кыргызстан президенты вазыйфасына 2021 елның 10 гыйнварында узган сайлауларда җиңгән Садыр Жапаров кергән[1].
Бәйсез Кыргызстан тарихында ил президенты итеп 6 кеше сайланган.
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Президент вазыйфасы 1990 елда Югары Совет рәисе урынына гамәлгә куелган. Бу вазыйфа 1927 елдан бирле төрле формаларда булган, ул чакта ил Кыргыз Совет Социалистик Республикасы буларак билгеле булган.
1990 елның октябреннән 2005 елның 24 мартына кадәр әлеге вазыйфаны биләгән Әскар Акаев бөтенхалык тарафыннан беренче сайланган президент була. 2005 елның июлендә Корманбәк Бакиев сайлана. 2009 елда ул яңадан сайлана, әмма зур тәртипсезлекләр 2010 елның апрелендә аны отставкага китәргә һәм илдән качарга мәҗбүр иттеләр. Тиздән Роза Отунбаева вакытлы хөкүмәт башлыгы итеп сайлана. Аның инаугурациясе дәүләт президенты сыйфатында 2010 елның 3 июлендә уза. Аның варисы Алмазбәк Атамбаев 2011 елгы президент сайлауларында сайлана һәм Отунбаевны шул ук елның 1 декабрендә алыштыра.
2017 елның 16 октябрендә ил президенты итеп элеккеге премьер-министр Суранбай Җиянбәков сайлана. Ул үз вазыйфасына 2017 елның 24 ноябрендә кергән. 2020 елның 15 октябрендә Җиянбәков 4 октябрьдә узачак парламент сайлаулары нәтиҗәләреннән канәгатьсезлек аркасында барлыкка килгән протест акцияләреннән соң отставкага киткән. Җиянбәковны премьер-министр Садыр Жапаров алыштырган. Ул президент вазыйфаларын 2020 елның 14 ноябренә кадәр башкарган — шул ук вакытта Талант Мамытов президент вазыйфаларын үтәүне үз өстенә ала. 2021 елгы президент сайлауларында Садыр Жапаров җиңә. Ул 2021 елның 28 гыйнварында Кыргызстанның алтынчы президенты буларак эшкә керешкән[2][3].
Хокукый статус
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Президент Кыргызстан гражданнарының турыдан-туры сайлау нәтиҗәләре буенча 6 елга сайлана. Конституция нигезендә бер үк зат ике тапкырдан артык президент итеп сайлана алмый.
Кыргызстан Конституциясенең 62 статьясы нигезендә, президент итеп 35 яшьтән яшьрәк һәм 70 яшьтән өлкәнрәк булмаган, дәүләт телен белгән һәм республикада кимендә 15 ел яшәүче Кыргызстан Республикасы гражданы сайлана ала.
Ант
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Мин, (тулы исем), Кыргызстан Республикасы Президенты вазыйфасына керешкәндә, үз халкы һәм изге Ватаныбыз алдында-Кыргызстан Республикасы Конституциясен һәм аның законнарын хөрмәт итәргә һәм якларга, Кыргызстан дәүләтенең суверенитетын һәм бәйсезлеген якларга, Кыргызстан Республикасының барлык гражданнарының хокукларын һәм ирекләрен хөрмәт итәргә һәм тәэмин итәргә, бөтен халыкның ышанычы белән миңа йөкләнгән Кыргызстан Республикасы Президентының югары вазыйфаларын намус белән һәм армый-талмый башкарырга ант итәм! Ходай безне яклый!
Төп тексты (кыргыз) Мен, (аты-жөнү), Кыргыз Республикасынын Президентинин кызматына киришип жатып, өз элимдин алдында жана Ала-Тоо ыйык Ата, мен ант Кыргыз Республикасынын Башмыйзамынын сыйлоого жана коргоого жана анын мыйзамдарын, Кыргыз Республикасынын мамлекеттик, урмат-сый эгемендигин жана көз карандысыздыгын коргоого жана урмат-сый менен Кыргыз Республикасынын бардык жарандарынын эркиндиги менен укуктарын камсыз кылуу жана талыкпай жогорку милдеттерин жүзөгө ашыруу үчүн Кыргыз Республикасынын президенти, бүткүл эл ишенип мага жүктөгөн! Кудай бизди коргой берсин!
Резиденцияләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Ала-Арча дәүләт резиденциясе
- Чолпон-Ата дәүләт резиденциясе
- Көньяк резиденция
- Җәләл-Абад дәүләт резиденциясе
Инаугурация
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Кыргызстан Президенты инаугурациясе тантанасы Кыргызстан Президентының яңа срогы башлану уңаеннан үткәрелә[4].
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ В Киргизии состоится инаугурация избранного президента Садыра Жапарова. 2021-02-27 тикшерелгән.
- ↑ Kyrgyzstan president Jeenbekov resigns after unrest. Reuters. 2020-10-15 тикшерелгән.(үле сылтама)
- ↑ Merz, Theo. Ex-prisoner Sadyr Japarov confirmed as Kyrgyzstan president, The Guardian (2020-10-16). 18 октябрь 2020 тикшерелде.
- ↑ ИНАУГУРАЦИИ 1991-2000.
