Kontent qismiga oʻtish

Grevillea robusta

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ipak eman
Ilmiy tasniflash
Oʻsimliklar
Yuksak oʻsimliklat
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Proteales
Proteaceae
Grevillea
G. robusta
Binar nomi
Grevillea robusta

Barglar va gullar
Stamen va pistil

Grevillea robusta, odatda ipak eman, kumush eman yoki Avstraliya kumush emani deb nomlanadi[1]. Proteaceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik. Bu daraxt, oʻz turkumidagi eng katta tur, lekin haqiqiy emanlar, Quercus bilan bogʻliq emas. Bu tur Avstraliyaning sharqiy qirgʻoqlarida kelib chiqqan boʻlib, daryo boʻylari, subtropik va yomgʻirli oʻrmonlarida oʻsadi.

Tavsif

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grevillea robusta tez oʻsadigan doimiy yashil daraxt, bitta asosiy tanasi boʻlib, uzunligi 5–40 m (20–100 ft) gacha yetadi. Poʻstlogʻi toʻq kulrang. Barglari paporotniksimon, uzunligi 10–34 cm (4–10 in), kengligi 9–15 cm (4–6 in) U gullashdan oldin koʻp barglarini yoʻqotadi[2][3][4].

Gullari bir tomonlama, „tish choʻtkasi“ga oʻxshash guruhlarga boʻlingan, baʼzan shoxlangan, uzunligi 12–15 cm (5–6 in). Har bir gulning urugʻchibargining uzunligi (ayol qismi) 21–28 mm (0.8–1 in). Gullari yalangʻoch va asosan sargʻish toʻq sariq yoki baʼzan qizgʻish rangda. Gullash sentabrdan noyabrgacha davom etadi[5][6].

Taksonomiya va nomlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grevillea robusta birinchi marta 1830-yilda Robert Braun tomonidan Allan Cunningham tomonidan rasman tasvirlangan. Tur namunasi Kanningem tomonidan 1827-yilda Moreton koʻrfazining sharqiy chekkasida toʻplangan. Braunning tavsifi Supplementum primum Prodromi florae Novae Hollandiae jurnalida chop etilgan[7][8]. Robusta soʻzi lotincha „eman kabi kuchli“ yoki „mustahkam“ degan maʼnoni anglatadi[9].

Tarqalishi va yashash joyi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ipak eman tabiiy ravishda qirgʻoqda uchraydi. Janubiy Kvinslend va Yangi Janubiy Uelsda Koffs Harborgacha boʻlgan hududda subtropik yomgʻirli oʻrmonlarda oʻsadi. U koʻp joylarda, jumladan Avstraliyadagi Aterton togʻlarida va Janubiy Afrikada, Yangi Zelandiyada, Gavayida, Fransiya Polineziyasida, Yamaykada va Floridada naturalizatsiya qilingan. Yangi Janubiy Uels va Viktoriya shtatlarida begona oʻt, Gavayi, Janubiy Afrikada „invaziv“ tur hisoblanadi[10][5][11].

Foydalanadi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Alyuminiy paydo boʻlishidan oldin, Grevillea robusta yogʻochi chirishga chidamli boʻlgani uchun, tashqi derazalar uchun keng qoʻllangan. Mebel, shkaf va panjara ishlab chiqarishda ishlatilgan[12].

G.robusta Larrivee va boshqalar tomonidan ishlab chiqarilgan gitaralarda yon va orqa yogʻochlar uchun ishlatilgan.

Kultivatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

G. robusta koʻpincha oʻsishi qiyin boʻlgan grevillalarni payvand qilish uchun ishlatiladi. U Xitoyning janubi-gʻarbiy qismidagi Kunming shahrida soyali xiyobonlarni tashkil etish uchun ekilgan.

G. robusta Janubiy Afrikadagi plantatsiyalarda oʻstiriladi[13]. Agrooʻrmonchilik tizimlarida makkajoʻxori bilan birga oʻstirilishi ham mumkin[14].

Buyuk Britaniyada G. robusta Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Garden Merit mukofotiga sazovor boʻldi[15][16].

Toksiklik va allergik reaksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gullar va mevalari tarkibida vodorod sianid bor.

  • Ipak emanlar
    Ipak emanlar
  • Magistral po'stlog'i
    Magistral po'stlog'i
  • Barg
    Barg
  • Gullagan novdalar
    Gullagan novdalar
  • Gullar
    Gullar
  • Pishmagan urug'lar
    Pishmagan urug'lar
  • Barglari va quruq urugʻlari
    Barglari va quruq urugʻlari
  • Quruq urugʻ toʻplami
    Quruq urugʻ toʻplami
  • Urugʻ po'sti va urug'lar
    Urugʻ po'sti va urug'lar
  • Urugʻ po'laklari
    Urugʻ po'laklari
  • Shoxlari gullash bilan tugaydi
    Shoxlari gullash bilan tugaydi
  • Kangla qal'asidagi daraxt
    Kangla qal'asidagi daraxt

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Grevillea robusta“. Queensland Government. Qaraldi: 19-iyun 2018-yil.
  2. ↑ Makinson. „Grevillea robusta“. Royal Botanic Garden Sydney. Qaraldi: 19-iyun 2018-yil.
  3. ↑ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1136-bet. ISBN 978-1405332965. 
  4. ↑ „Grevillea robusta“. National Arboretum Canberra. 2020-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyun 2018-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 Makinson. „Grevillea robusta“. Royal Botanic Garden Sydney. Qaraldi: 19-iyun 2018-yil.Makinson, Robert O. "Grevillea robusta". Royal Botanic Garden Sydney. Retrieved 19 June 2018.
  6. ↑ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1136-bet. ISBN 978-1405332965. RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. p. 1136. ISBN 978-1405332965.
  7. ↑ „Grevillea robusta“. APNI. Qaraldi: 20-iyun 2018-yil.
  8. ↑ Brown, Robert. Supplementum primum Prodromi florae Novae Hollandiae, London, 1830 — 24-bet. Qaraldi: 2018-yil 19-iyun. 
  9. ↑ Brown, Roland Wilbur. The Composition of Scientific Words. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1956 — 556-bet. 
  10. ↑ „Grevillea robusta“. Queensland Government. Qaraldi: 19-iyun 2018-yil."Grevillea robusta". Queensland Government. Retrieved 19 June 2018.
  11. ↑ F.A. Zich. „Grevillea robusta“. Australian Tropical Rainforest Plants, Edition 8. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO) (2020). Qaraldi: 2-mart 2021-yil.
  12. ↑ „Grevillea robusta“. National Arboretum Canberra. 2020-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyun 2018-yil."Grevillea robusta" (Wayback Machine saytida 2020-05-26 sanasida arxivlangan). National Arboretum Canberra. Retrieved 18 June 2018.
  13. ↑ Overseas-grown Australian Timber Species Retrieved on 8 December 2008
  14. ↑ Jackson, N. (2000). „Tree pruning as a means of controlling water use in an agroforestry system in Kenya“. Forest Ecology and Management. 126-jild, № 2. 133–152-bet. doi:10.1016/S0378-1127 (99)00096-1. {{cite magazine}}: Check |doi= value (yordam)
  15. ↑ „Grevillea robusta AGM“. RHS Plant Finder. Royal Horticultural Society. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
  16. ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 3-mart 2018-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Grevillea_robusta&oldid=5191822" dan olindi