Turgi
|
Dä Artikel behandlet d Aargauer Gmeind Turgi. Infos über s Tuurgi finsch under Kanton Thurgau. |
| Dialäkt: Aargauerdüütsch |
| Turgi | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Aargau (AG) |
| Bezirk: | Bade |
| BFS-Nr.: | 4042 |
| Poschtleitzahl: | 5300 |
| UN/LOCODE: | CH TGI |
| Koordinate: | 661455 / 260729 |
| Höchi: | 342 m ü. M. |
| Flächi: | 1,55 km² |
| Iiwohner: | 3010 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.turgi.ch |
 Turgi | |
| Charte | |
 | |
Turgi isch e Gmeind vom Bezirk Bade im Kanton Aargau.
dr Name
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Ortsname, wo s erschte Mol im ene Dokumänt vo anne 1281 vorchunt, chunt dervo, ass im Middelalter s Gebiet vo de Landschaft Tuurgi bis do hi a d Aare und d Rüüss cho isch. Bi Turgi isch im früene Middelalter d Gränze zwüsche de alte Grafschafte Tuurgi und Aargau und spöter die zwüsch em Zürigau und em Aargau gsi.
Geografii
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Gmeind ligt zwüsche Bade und Brugg im Limettaal. Turgi isch id Quartier Dorf, Gehling, Wil und Sitte unterteilt.
D Middi vom Dorf Turgi ligt 342 Meter über em Meer. Dr Gmeindbann isch 1,55 Kwadratkilometer gross. D Sidlig isch under em Gäbischtorfer Horn uf dr Südsyte un de Limet im Norde. Dur s Dorf goot d Kantonsstrooss Nummere 3 und d Ysebaan. Bi Turgi hets föif Brugge über d Limet.
D Nachbergmeinde vo Turgi sind Untersiggetal, Obersiggetal, Bade un Gäbischtorf.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Bis is nünzääte Joorhundert isch Turgi no keis Dorf gsi; es het nume es baar Hüüser bi dr alte Brugg über d Limet gha.
Vo dr Röömerzyt isch e grosse Mäileschtäi, wo ane 99 under em Kaiser Trajan a dr Militärstrooss vo Vindonissa uf Turicum ufgstellt worden isch. Me het en ane 1534 z Turgi im ene Fäld wider gfunden und denn zerscht z Bade bim Landvogteischloss ufgstellt, wo ne d Zürcher ane 1712 sind go mitnää; hüt isch er im Landesmuseum z Züri. Sid ane 1992 stoot z Turgi am Stroosserand e gnaui Kopy vo däm alte Monumänt.[2][3]
1826 isch a dr Limmet e grossi Fabrigg zum Bouele spinne bout worde, und denn isch drumume es Dorf entstande. 1884 het sech das als eigeti Gmeind vo Gäbischtorf glöst.
Bevölkerigsentwicklig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]| Johr | 1900 | 1930 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 |
| Iwohner | 877 | 1441 | 1642 | 1860 | 2395 | 2704 | 2625 | 2400 | 2903 |
Verchehr
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Bi Turgi träffe sech d Hauptstroosse vo Aarau, Bade und Choblez. Ussert dr alte Holzbrugg hets bi Turgi no drüü modärni Strossebrugge über d Limet.
Dr Baanhof Turgi vo de SBB isch a de Strecki vo Bade uf Brugg, wo d Züüg vo Züri uf Basel durefahre, un es git au e Verbindig s Aaretaal zdurabb uf Chlingnau und uf Waldshuet z Dütschland, d Linie Turgi-Waldshuet.
Wirtschaft
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Bi dr ehemolige Fabrigg isch es alts Chraftwärch.
A dr Stross uf Bade isch d Güselverbrönnigsaalaag vo Wil und undedra d Klääraalaag Laufacker vo dr Region Bade.[4]
-
di alti Holzbrugg über d Limet -
d Brugg vo dr Ysebaan -
s Chraftwärch vo dr Spinnerei Turgi -
dr Baanhof vo Turgi
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Andreas Steigmeier: Turgi. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Peter Hoegger: Kunstdenkmäler der Schweiz. Band 87: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau. Band VII: Der Bezirk Baden II. Hrsg. von der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bern 1995, ISBN 3-909164-44-7, S. 132–154.
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Turgi – Sammlig vo MultimediadateieFuessnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ Römischer Meilenstein (Memento vom 4. Juni 2019 im Internet Archive) uf turgi.ch
- ↑ Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), Band XIII, Nummere 9075.
- ↑ d Website vo dr ABW (Memento vom 11. Dezämber 2019 im Internet Archive) (abwturgi.ch)
