Перайсці да зместу

Княжацкі церам (Гродна): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўка
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
выпраўленне перасылак
 
(Не паказана 5 прамежкавых версій 4 удзельнікаў)
Радок 1: Радок 1:
{{Славутасць
⚫
'''Княжацкі церам (хорам)''' - помнік архітэктуры [[Старажытная Русь|старажытнарускага перыяду]] [[Гродзенская школа дойлідства|Гродзенскай школы дойлідства]]. Збудаваны хорам у другой палове [[XII ст.]]. Знаходзіўся на тэрыторыі [[Стары замак, Гродна|Старога замку]] ў [[Гродна|Гродне]]. Да нашага часу захаваліся рэшткі церама.
|Тып =
[[Выява:Стары замак-8.jpg|thumb|справа|350px|Княжацкі хорам на фота 1930-ых гг.]]
|Беларуская назва =
⚫
==Адкрыцце==
|Арыгінальная назва =
⚫
Вялікі будынак з [[плінфа|плінфы]] знойдзены падчас раскопак [[Юзаф Ядкоўскі|Ю. Ядкоўскага]]. Хорам быў узведзены ў самай непрыступнай частцы замка. Як і [[Ніжняя царква, Гродна|Ніжняя царква]], церам з вонкавага боку быў упрыгожаны паясамі шліфаваных камянёў. Паколькі будынак размяшчаўся ля сцяны над [[Нёман|Нёманам]], [[Мікалай Мікалаевіч Варонін|М. М. Варонін]] палічыў яго за абарончую вежу. Аднак новыя даследаванні, праведзеныя ў [[1981]] [[Алег Анатольевіч Трусаў|А. А. Трусавым]] і [[Павел Аляксандравіч Рапапорт|П. А. Рапапортам]], высветлілі, што меў рацыю першы даследчык — Ю. Ядкоўскі: гэта рэшткі княскага палаца-церама.
|Выява =Стары замак-8.jpg
|Подпіс выявы =Княжацкі хорам на фота 1930-ых гг.
|Шырыня выявы =
|Статус =
|Краіна =
|Краіна2 =
|Назва месцазнаходжання =
|Месцазнаходжанне =
|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =
|region =
|CoordScale =
|Канфесія =
|Епархія =
|Добрапрыстойнасць =
|Ордэнская прыналежнасць =
|Тып кляштара =
|Тып будынка =
|Архітэктурны стыль =
|Аўтар праекта =
|Будаўнік =
|Заснавальнік =
|Першае згадванне =
|Заснаванне =
|Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}}
|Скасаваны =
|Пачатак будаўніцтва =
|Заканчэнне будаўніцтва =
|Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}}
|Вядомыя жыхары =
|Рэліквіі =
|Настаяцель =
|Стан =
|Сайт =
|Commons =
}}
⚫
'''Княжацкі церам (хорам)''' — помнік архітэктуры [[Старажытная Русь|старажытнарускага перыяду]] [[Гродзенская школа дойлідства|Гродзенскай школы дойлідства]]. Збудаваны хорам у другой палове [[XII ст.]]. Знаходзіўся на тэрыторыі [[Стары замак (Гродна)|Старога замку]] ў [[Гродна|Гродне]]. Да нашага часу захаваліся рэшткі церама.


⚫
== Адкрыцце ==
⚫
Беларускія археолагі А. А. Трусаў, [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. А. Ткачоў]], [[Аляксандр Канстанцінавіч Краўцэвіч|А. К. Краўцэвіч]] у [[1985]]—[[1987]] прадоўжылі вывучэнне ўмацаванняў Старога замка. У 1985 удзел у даследаваннях прымаў ленінградскі археолаг Л. М. Балыпакаў.
⚫
Вялікі будынак з [[плінфа|плінфы]] знойдзены падчас раскопак [[Юзаф Ядкоўскі|Ю. Ядкоўскага]]. Хорам быў узведзены ў самай непрыступнай частцы замка. Як і [[Ніжняя царква (Гродна)|Ніжняя царква]], церам з вонкавага боку быў упрыгожаны паясамі шліфаваных камянёў. Паколькі будынак размяшчаўся ля сцяны над [[Нёман]]ам, [[Мікалай Мікалаевіч Варонін|М. М. Варонін]] палічыў яго за абарончую вежу. Аднак новыя даследаванні, праведзеныя ў [[1981]] [[Алег Анатольевіч Трусаў|А. А. Трусавым]] і [[Павел Аляксандравіч Рапапорт|П. А. Рапапортам]], высветлілі, што меў рацыю першы даследчык — Ю. Ядкоўскі: гэта рэшткі княскага палаца-церама.


⚫
Беларускія археолагі А. А. Трусаў, [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. А. Ткачоў]], [[Аляксандр Канстанцінавіч Краўцэвіч|А. К. Краўцэвіч]] у [[1985]]—[[1987]] прадоўжылі вывучэнне ўмацаванняў Старога замка. У 1985 удзел у даследаваннях прымаў ленінградскі археолаг Л. М. Балыпакаў.
⚫
==Апісанне. Прызначэнне==
⚫
Ад княжацкага палаца захавалася паўночная частка, вывучэнне якой дало падставу меркаваць, што палац быў 2-павярховы, з перакрыццем па драўляных бэльках. Падмурак будынка складзены з аднаго раду камянёў і бітай плінфы вышынёю 35 — 40 см і апушчаны ў культурны пласт 11 — 12 ст. Сцены зроблены ў тэхніцы роўнаслаёвай муроўкі з плінфы памерам 29,5—31х18—20х4—5 см. На тарцах плінфаў маюцца знакі. Звонку пакладзены рады слаба апрацаваных валуноў. Таўшчыня швоў — 1,5-2 см.


⚫
== Апісанне. Прызначэнне ==
[[File:Княжацкі хорам (руіны).JPG|thumb|Дзвярныя праёмы ў сцяне]]
[[Выява:Княжацкі хорам (руіны).JPG|thumb|200px|Дзвярныя праёмы ў сцяне]]
⚫
Падчас раскопак выяўлена паўночная сцяна даўжынёю 2,7 м з дзвярным праёмам па цэнтры шырынёю 1,6 м. Пры раскопках будынка знойдзены паліваныя пліткі падлогі XII ст. (у тым ліку і фігурныя), зліткі аплаўленага свінцу (відаць, ад лістоў пакрыцця даху) і шматлікія бытавыя рэчы XII ст.
[[Выява:Фрагменты княжацкага церама.JPG|thumb|200px|Фрагменты княжацкага церама. 1930-ыя гг.]]
⚫
Ад княжацкага палаца захавалася паўночная частка, вывучэнне якой дало падставу меркаваць, што палац быў 2-павярховы, з перакрыццем па драўляных бэльках. Падмурак будынка складзены з аднаго раду камянёў і бітай плінфы вышынёю 35 — 40 см і апушчаны ў культурны пласт 11 — 12 ст. Сцены зроблены ў тэхніцы роўнаслаёвай муроўкі з плінфы памерам 29,5—31х18—20х4—5 см. На тарцах плінфаў маюцца знакі. Звонку пакладзены рады слаба апрацаваных валуноў. Таўшчыня швоў — 1,5-2 см.


⚫
Падчас раскопак выяўлена паўночная сцяна даўжынёю 2,7 м з дзвярным праёмам па цэнтры шырынёю 1,6 м. Пры раскопках будынка знойдзены паліваныя пліткі падлогі XII ст. (у тым ліку і фігурныя), зліткі аплаўленага свінцу (відаць, ад лістоў пакрыцця даху) і шматлікія бытавыя рэчы XII ст.
⚫
Першы паверх княжацкага палаца складаўся з 2 памяшканняў — вялікага ў заходняй частцы будынка і малога, падзеленага прасценкам на 2 часткі. У заходняй сцяне вялікага памяшкання справа і злева ад увахода знаходзіліся нішы, перакрытыя аркамі. Таўшчыня муроў каля 1,1 м. Падлога 2-га паверха палаца была выслана паліванымі пліткамі, а дах накрыты свінцовымі лістамі. Да хорама ў канцы [[14 ст.|14]] — пачатку [[15 ст.]] прыбудавалі з брусковай цэглы новы ганак. На думку П.А.Рапапорта і А.А. Трусава, церам мог выконваць і абарончую функцыю ў канцы 14 — пачатку [[16 ст.]], уваходзячы ў комплекс мураванага замка. На карысць такой думкі сведчаць знаходкі ў памяшканнях палаца каменных гарматных ядзер.


⚫
Першы паверх княжацкага палаца складаўся з 2 памяшканняў — вялікага ў заходняй частцы будынка і малога, падзеленага прасценкам на 2 часткі. У заходняй сцяне вялікага памяшкання справа і злева ад увахода знаходзіліся нішы, перакрытыя аркамі. Таўшчыня муроў каля 1,1 м. Падлога 2-га паверха палаца была выслана паліванымі пліткамі, а дах накрыты свінцовымі лістамі. Да хорама ў канцы [[14 ст.|14]] — пачатку [[15 ст.]] прыбудавалі з брусковай цэглы новы ганак. На думку П. А. Рапапорта і А. А. Трусава, церам мог выконваць і абарончую функцыю ў канцы 14 — пачатку [[16 ст.]], уваходзячы ў комплекс мураванага замка. На карысць такой думкі сведчаць знаходкі ў памяшканнях палаца каменных гарматных ядзер.
⚫
Параўноўваючы княжацкі палац гродзенскага дзядзінца з аналагічнымі будынкамі ў [[Смаленск]]у і [[Полацк]]у, археолагі прыйшлі да высновы, што гродзенскі палац быў больш манументальны і багацей аздоблены ўнутры і звонку, меў прыгожую паліваную падлогу. Цяпер інтэрпрэтацыя помніка канчатковая — гэта колішні палац гарадзенскіх князёў.

⚫
Параўноўваючы княжацкі палац гродзенскага дзядзінца з аналагічнымі будынкамі ў [[Смаленск]]у і [[Полацк]]у, археолагі прыйшлі да высновы, што гродзенскі палац быў больш манументальны і багацей аздоблены ўнутры і звонку, меў прыгожую паліваную падлогу. Цяпер інтэрпрэтацыя помніка канчатковая — гэта колішні палац гарадзенскіх князёў.


Падчас перабудоў у XVI ст. церам разабралі, і да нашых дзён дайшлі толькі рэшткі паўночнай часткі, якія захаваліся на вышыню да 2 метраў.
Падчас перабудоў у XVI ст. церам разабралі, і да нашых дзён дайшлі толькі рэшткі паўночнай часткі, якія захаваліся на вышыню да 2 метраў.
Радок 20: Радок 61:
== Літаратура ==
== Літаратура ==
{{ГККРБ|411Г000003}}
{{ГККРБ|411Г000003}}
*А. А. Трусаў, В. Е. Собаль, Н. I. Здановіч. Стары замак у Гродне XI—XVIII стст.: Гіст.-археал. нарыс, Мінск: Навука і тэхніка, 1993, 152 с., ISBN 5-343-01429-1
* А. А. Трусаў, В. Е. Собаль, Н. I. Здановіч. Стары замак у Гродне XI—XVIII стст.: Гіст.-археал. нарыс, Мінск: Навука і тэхніка, 1993, 152 с., ISBN 5-343-01429-1
*Археалогія Беларусі: энцыклапедыя, Рэдкал.: Т.У. Бялова (гал. рэд.) і інш. У 2 т., Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009, Т. 1. А-К, 496 с., ISBN 978-985-11-0354-2
* Археалогія Беларусі: энцыклапедыя, Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш. У 2 т., Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009, Т. 1. А-К, 496 с., ISBN 978-985-11-0354-2
*Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік, Рэдкал.: А. А, Воінаў і інш. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1993, 620 с., ISBN 5-85700-078-5
* Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік, Рэдкал.: А. А, Воінаў і інш. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1993, 620 с., ISBN 5-85700-078-5
*Біяграфія гарадзенскіх вуліц. Ад Фартоў да Каложы. Калектыў аўтараў: А. Вашкевіч, А. Госцеў, В. Саяпін і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012, 370 с., ISBN 978-93-61617-77-8
* Біяграфія гарадзенскіх вуліц. Ад Фартоў да Каложы. Калектыў аўтараў: А. Вашкевіч, А. Госцеў, В. Саяпін і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012, 370 с., ISBN 978-93-61617-77-8
*Гродназнаўства. Гісторыя еўрапейскага горада, Калектыў аўтараў: Карнялюк В., Швед В. і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012,(Гарадзенская бібліятэка). ISBN 978-83-61617-85-3
* Гродназнаўства. Гісторыя еўрапейскага горада, Калектыў аўтараў: Карнялюк В., Швед В. і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012,(Гарадзенская бібліятэка). ISBN 978-83-61617-85-3
{{Славутасці Гродна}}
{{Славутасці Гродна}}
{{Гродзенская школа дойлідства}}
{{Гродзенская школа дойлідства}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{DEFAULTSORT:Гродзенскі замак стары}}
{{DEFAULTSORT:Гродзенскі замак стары}}
[[Катэгорыя:Славутасці Гродна]]
[[Катэгорыя:Палацы Гродна]]

Актуальная версія на 01:25, 26 сакавіка 2023

Славутасць
Княжацкі церам
Княжацкі хорам на фота 1930-ых гг.
Княжацкі хорам на фота 1930-ых гг.
53°40′38″ пн. ш. 23°49′21″ у. д.HGЯO
Краіна
Месцазнаходжанне
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Княжацкі церам (хорам) — помнік архітэктуры старажытнарускага перыяду Гродзенскай школы дойлідства. Збудаваны хорам у другой палове XII ст.. Знаходзіўся на тэрыторыі Старога замку ў Гродне. Да нашага часу захаваліся рэшткі церама.

Адкрыцце

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікі будынак з плінфы знойдзены падчас раскопак Ю. Ядкоўскага. Хорам быў узведзены ў самай непрыступнай частцы замка. Як і Ніжняя царква, церам з вонкавага боку быў упрыгожаны паясамі шліфаваных камянёў. Паколькі будынак размяшчаўся ля сцяны над Нёманам, М. М. Варонін палічыў яго за абарончую вежу. Аднак новыя даследаванні, праведзеныя ў 1981 А. А. Трусавым і П. А. Рапапортам, высветлілі, што меў рацыю першы даследчык — Ю. Ядкоўскі: гэта рэшткі княскага палаца-церама.

Беларускія археолагі А. А. Трусаў, М. А. Ткачоў, А. К. Краўцэвіч у 1985—1987 прадоўжылі вывучэнне ўмацаванняў Старога замка. У 1985 удзел у даследаваннях прымаў ленінградскі археолаг Л. М. Балыпакаў.

Апісанне. Прызначэнне

[правіць | правіць зыходнік]
Дзвярныя праёмы ў сцяне
Фрагменты княжацкага церама. 1930-ыя гг.

Ад княжацкага палаца захавалася паўночная частка, вывучэнне якой дало падставу меркаваць, што палац быў 2-павярховы, з перакрыццем па драўляных бэльках. Падмурак будынка складзены з аднаго раду камянёў і бітай плінфы вышынёю 35 — 40 см і апушчаны ў культурны пласт 11 — 12 ст. Сцены зроблены ў тэхніцы роўнаслаёвай муроўкі з плінфы памерам 29,5—31х18—20х4—5 см. На тарцах плінфаў маюцца знакі. Звонку пакладзены рады слаба апрацаваных валуноў. Таўшчыня швоў — 1,5-2 см.

Падчас раскопак выяўлена паўночная сцяна даўжынёю 2,7 м з дзвярным праёмам па цэнтры шырынёю 1,6 м. Пры раскопках будынка знойдзены паліваныя пліткі падлогі XII ст. (у тым ліку і фігурныя), зліткі аплаўленага свінцу (відаць, ад лістоў пакрыцця даху) і шматлікія бытавыя рэчы XII ст.

Першы паверх княжацкага палаца складаўся з 2 памяшканняў — вялікага ў заходняй частцы будынка і малога, падзеленага прасценкам на 2 часткі. У заходняй сцяне вялікага памяшкання справа і злева ад увахода знаходзіліся нішы, перакрытыя аркамі. Таўшчыня муроў каля 1,1 м. Падлога 2-га паверха палаца была выслана паліванымі пліткамі, а дах накрыты свінцовымі лістамі. Да хорама ў канцы 14 — пачатку 15 ст. прыбудавалі з брусковай цэглы новы ганак. На думку П. А. Рапапорта і А. А. Трусава, церам мог выконваць і абарончую функцыю ў канцы 14 — пачатку 16 ст., уваходзячы ў комплекс мураванага замка. На карысць такой думкі сведчаць знаходкі ў памяшканнях палаца каменных гарматных ядзер.

Параўноўваючы княжацкі палац гродзенскага дзядзінца з аналагічнымі будынкамі ў Смаленску і Полацку, археолагі прыйшлі да высновы, што гродзенскі палац быў больш манументальны і багацей аздоблены ўнутры і звонку, меў прыгожую паліваную падлогу. Цяпер інтэрпрэтацыя помніка канчатковая — гэта колішні палац гарадзенскіх князёў.

Падчас перабудоў у XVI ст. церам разабралі, і да нашых дзён дайшлі толькі рэшткі паўночнай часткі, якія захаваліся на вышыню да 2 метраў.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
Ахоўны знак Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 411Г000003
  • А. А. Трусаў, В. Е. Собаль, Н. I. Здановіч. Стары замак у Гродне XI—XVIII стст.: Гіст.-археал. нарыс, Мінск: Навука і тэхніка, 1993, 152 с., ISBN 5-343-01429-1
  • Археалогія Беларусі: энцыклапедыя, Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш. У 2 т., Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009, Т. 1. А-К, 496 с., ISBN 978-985-11-0354-2
  • Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік, Рэдкал.: А. А, Воінаў і інш. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1993, 620 с., ISBN 5-85700-078-5
  • Біяграфія гарадзенскіх вуліц. Ад Фартоў да Каложы. Калектыў аўтараў: А. Вашкевіч, А. Госцеў, В. Саяпін і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012, 370 с., ISBN 978-93-61617-77-8
  • Гродназнаўства. Гісторыя еўрапейскага горада, Калектыў аўтараў: Карнялюк В., Швед В. і інш., Гродна-Вроцлаў: Вроцлаўская навуковая друкарня, 2012,(Гарадзенская бібліятэка). ISBN 978-83-61617-85-3
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Княжацкі_церам_(Гродна)&oldid=4430716"