Даян Фосі

Даян Фосі
Dian Fossey
Дата нараджэння	16 студзеня 1932(1932-01-16)
Месца нараджэння	Сан-Францыска, акруга Сан-Францыска[d], Каліфорнія, ЗША
Дата смерці	26 снежня 1985(1985-12-26)[…] (53 гады) ці 27 снежня 1985(1985-12-27) (53 гады)
Месца смерці	Karisoke Research Center[d], Руанда
Месца пахавання	Karisoke Research Center[d]
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	антраполаг, прыматолаг, этолаг, заолаг, біёлаг, навуковы работнік, пісьменніца, эколаг
Навуковая сфера	эталогія
Месца працы	Карнельскі ўніверсітэт
Навуковая ступень	доктарская ступень[d]
Альма-матар	Darwin College[d] Універсітэт штата ў Сан-Хасэ Каліфарнійскі ўніверсітэт у Дэйвісе College of Marin[d] Кембрыджскі ўніверсітэт Lowell High School[d]
Вядомая як	абаронца дзікай прыроды, змагар з браканьерствам, абаронца горных гарыл.
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Да́ян Фо́сі (англ.: Dian Fossey; 16 студзеня 1932, Сан-Францыска, Каліфорнія, ЗША — 26 снежня 1985, Руанда) — вядомы этолаг, папулярызатар аховы прыроды.

Біяграфія

Атрымала медыцынскую адукацыю. Пазней атрымала ступень доктара заалогіі (1974) у Кембрыджскім універсітэце. У 1963 годзе, падчас турыстычнай паездцы па Афрыцы, пазнаёмілася з вядомым заолагам і палеантолагам Луісам Лікі, які пазней прапанаваў ёй займацца вывучэннем паводзін горных гарыл у трапічных лясах горнага масіву Вірунга на сумежжы ДРК, Руанды і Уганды. Д. Фосі вывучала гарыл цярпліва і тонка, часта рызыкуючы жыццём, гадамі чакала, пакуль гарылы прымуць яе ў зграю, у выніку яна перамагла — яе прынялі. Такім чынам, у адзіночку даследчыца жыла сярод гэтых вельмі моцных, самых буйных у свеце малп, вывучаючы іх звычкі, навыкі і, у пэўным сэнсе, культуру. Д. Фосі вывучала паводзіны горных гарыл на працягу 18 гадоў і лічыла чалавека галоўнай небяспекай для іх. Да 1980 года на Зямлі заставалася агулам толькі 250 горных гарыл, таму даследчыца вяла безупынную барацьбу з браканьерамі на тэрыторыі нацыянальнага парку «Вірунга». Была актыўнейшай прыхільніцай аховы прыроды.

У студзені 1970 года фатаграфія Д. Фосі з'явілася на вокладцы National Geographic, даследчыца стала вядомай. У 1980 годзе Д. Фосі названа вядучым спецыялістам свету па фізіялогіі і паводзінах горных гарыл. У 1981—1983 гадах чытала ўласны курс лекцый у Карнельскім універсітэце. Тым жа часам напісала кнігу «Гарылы ў смузе» (англ.: Gorillas in the Mist), якая стала бестселерам і дагэтуль з'яўляецца самай прадаваемай кнігай свету пра гарыл.

Забойства

Д. Фосі была засечана ўласным мачэтэ для рубкі трыснягу 26 снежня 1985 года ў сваім бунгала ў лагеры паблізу Даследчага цэнтру «Карысак» у Руандзе. Забойства не раскрытае. Хутчэй за ўсё, даследчыцу забілі афрыканцы, нанятыя тымі, каму Д. Фосі замінала выкарыстоўваць гарыл у камерцыйных мэтах. Д. Фосі пахавалі побач з забітымі гарыламі на двары за бунгала. На надмагіллі высечана яе руандыйскае імя Нуармачабеле («Жанчына, якая жыве адна ў гарах») і эпітафія «Ніхто не любіў гарыл мацней. Спачывай з мірам, дарагая сяброўка, навечна абароненая ў гэтай святой зямлі, тваім доме, якому ты належыш».

У масавай культуры

• У 1975 годзе Д. Фосі стала гераіняй фільма «У пошуках гіганцкіх малп» знятага National Geographic Society.
• У 1983 годзе выйшла навукова-папулярная кніга Д. Фосі «Гарылы ў смузе» (англ.: Gorillas in the Mist). Пазней, у 1988 годзе, у асноўным па матывах кнігі, быў зняты аднайменны мастацкі фільм з Сігурні Уівер у галоўнай ролі.

Гл. таксама

• Джэйн Гудал