Afuad crymbigog

Afuad crymbigog; Lunularia cruciata
Statws cadwraeth
	; Pryder lleiaf (IUCN 3.1)
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Plantae
Rhaniad:	Marchantiophyta
Dosbarth:	Marchantiopsida
Urdd:	Lunulariales
Teulu:	Lunulariaceae
Genws:	Lunularia
Rhywogaeth:	L. cruciata
Enw deuenwol
	Lunularia cruciata; (Linnaeus 1753) Dumortier 1822 ex Lindberg 1868
Cyfystyron
	Selenia Hill 1773 non Nutt. 1825; Staurophora Willdenow 1809; Dichominum Neck. ex Trevisan 1877; Marsilia Kuntze 1891 non Linnaeus 1753; Sedgwickia Bowdich 1835 non Wall. & Griff. 1836;

Math o blanhigyn, di-flodau, ac un o lysiau'r afu yw llysiau'r afu palmwyddog (enw gwyddonol: Lunularia cruciata). O ran tacson, mae'n perthyn i urdd y Lunulariales, o fewn y dosbarth Marchantiopsida. Dim ond y rhywogaeth hon a geir yn y genws Lunularia.^[1]^[2]

Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yng Nghymru.

Mae Lunularia cruciata yn gyffredin yng ngorllewin Ewrop, lle mae'n frodorol i'r ardal o gwmpas Môr y Canoldir. Mae hefyd yn gyffredin yng Nghaliffornia (UDA), lle mae bellach yn tyfu'n wyllt, ac fe'i gelwir yn chwyn mewn gerddi a thai gwydr yn Awstralia.^[3] Cred y gwyddonydd Ella Orr Campbell fod yr Afuad crymbigog wedi'i chyflwyno i Seland Newydd rywbryd ar ôl 1867.^[4]

Llysiau'r afu

Prif: Llysiau'r afu

Planhigion anflodeuol bach o'r rhaniad Marchantiophyta yw llysiau'r afu. Defnyddir y term "lysiau'r afu" am un planhigyn, neu lawer. Erbyn 2019 roedd tua 6,000 o rywogaethau wedi cael eu hadnabod gan naturiaethwyr.^[5] Fe'u ceir ledled y byd, mewn lleoedd llaith gan amlaf. Mae gan lawer ohonynt goesyn a dail ac maent yn debyg i fwsoglau o ran golwg.

Mae rhai rhywogaethau i'w cael yng Nghymru; gweler y categori yma.

Safonwyd yr enw Afuad crymbigog gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.

Cyfeiriadau

↑ Söderström (2016). "World checklist of hornworts and liverworts". Phytokeys 59: 1–826. doi:10.3897/phytokeys.59.6261. PMC 4758082. PMID 26929706. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4758082.
↑ Part 2- Plantae (starting with Chlorophycota). http://mave.tweakdsl.nl/tn/genera2.html. Adalwyd 30 Mehefin 2016.
↑ Schuster, Rudolf M. The Hepaticae and Anthocerotae of North America, volume VI, pages 80-91. (Chicago: Field Museum of Natural History, 1992). ISBN 0-914868-21-7.
↑ Campbell, Ella O. (1965). "Lunularia in New Zealand". Tuatara 13 (1): 31–41. http://nzetc.victoria.ac.nz/tm/scholarly/tei-Bio13Tuat01-t1-body-d4.html. Adalwyd 27 Mai 2016.
↑ Raven, Peter H.; Ray F. Evert & Susan E. Eichhorn (1999) Biology of Plants, W. H. Freeman, Efrog Newydd.

[1] Söderström (2016). "World checklist of hornworts and liverworts". Phytokeys 59: 1–826. doi:10.3897/phytokeys.59.6261. PMC 4758082. PMID 26929706. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4758082.

[2] Part 2- Plantae (starting with Chlorophycota). http://mave.tweakdsl.nl/tn/genera2.html. Adalwyd 30 Mehefin 2016.

[Schuster_VI-3] Schuster, Rudolf M. The Hepaticae and Anthocerotae of North America, volume VI, pages 80-91. (Chicago: Field Museum of Natural History, 1992). ISBN 0-914868-21-7.

[EOCampbell1965-4] Campbell, Ella O. (1965). "Lunularia in New Zealand". Tuatara 13 (1): 31–41. http://nzetc.victoria.ac.nz/tm/scholarly/tei-Bio13Tuat01-t1-body-d4.html. Adalwyd 27 Mai 2016.

[5] Raven, Peter H.; Ray F. Evert & Susan E. Eichhorn (1999) Biology of Plants, W. H. Freeman, Efrog Newydd.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]