Στέβαν Μοκράνιατς

Στέβαν Στογιάνοβιτς Μοκράνιατς
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Стеван Мокрањац (Σερβικά)
Γέννηση	9  Ιανουαρίου 1856 Νέγκοτιν
Θάνατος	28  Σεπτεμβρίου 1914 Σκόπια
Τόπος ταφής	Νέο Κοιμητήριο Βελιγραδίου
Χώρα πολιτογράφησης	Σερβία
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, Πανεπιστήμιο της Λειψίας (1885, 1887), Πανεπιστήμιο του Μονάχου (1879) και Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα Ρώμης (1884)
Ιδιότητα	συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, μουσικολόγος και εθνομουσικολόγος
Όργανα	βιολί
Είδος τέχνης	θρησκευτική μουσική
Σχετικά πολυμέσα

O Στέβαν Στογιάνοβιτς (σερβικά: Stevan Stojanović/Стеван Стојановић, 9 Ιανουαρίου 1856 - 28 Σεπτεμβρίου 1914), γνωστός ως Στέβαν Μοκράνιατς (Mokranjac/Мокрањац) είναι Σέρβος συνθέτης και μουσικός δάσκαλος. Γεννήθηκε στο Νεγκοτίν το 1856, ο Μοκράνιατς σπούδασε μουσική στο Βελιγράδι, το Μόναχο, τη Ρώμη και τη Λειψία. Αργότερα έγινε μουσικοσυνθέτης στη Χορωδία του Βελιγραδίου και ιδρυτής του Σερβικού Μουσικού Σχολείου και του πρώτου σερβικού κουαρτέτου εγχόρδων, στο οποίο έπαιζε τσέλο. Έφυγε από το Βελιγράδι στις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετακόμισε στα Σκόπια όπου και πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1914.

Συχνά αποκαλείται «πατέρας της Σερβικής μουσικής» και «η πιο σημαντική μορφή του σερβικού μουσικού ρομαντισμού». Μετά τον θάνατό του, το Σερβικό Μουσικό Σχολείο μετονομάστηκε σε Μουσικό Σχολείο Μοκράνιατς προς τιμή του. Απεικονίζεται σε χαρτονομίσματα της Σερβίας και την Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Το 1964, το οικογενειακό σπίτι του Μοκράνιατς στο Νεγκοτίν αποκαταστάθηκε και έγινε μουσείο και μουσικό κέντρο. Εορτασμοί για τη ζωή του Μοκράνιατς, γνωστοί και ως «Ημέρες Μοκράνιατς», λαμβάνουν χώρα ετησίως στην πόλη από το 1965. Το 1981, ένα μεγάλο άγαλμα του Μοκράνιατς κατασκευάστηκε στην αυλή της οικογενειακής οικίας για να εορταστεί η 125η επέτειος από την γέννησή του.

Βιογραφία

Ο Στέβαν Στογιάνοβιτς γεννήθηκε τις 9 Ιανουαρίου 1856 στην πόλη Νεγκοτίν, στο πριγκιπάτο της Σερβίας. Κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, το Νεγκοτίν ήταν μια μικρή πόλη με μόλις 3.000 κατοίκους την εποχή της γέννησής του. Ο Στογιάνοβιτς κέρδισε το όνομα «Μοκράνιατς» από το χωριό Μοκράνιε, από όπου κατάγονταν οι πρόγονοί του. Ο πατέρας του Μοκράνιατς, ένας εστιάτορας ο οποίος το 1850 έχτισε το σπίτι στο οποίο ζούσε η οικογένεια Στογιάνοβιτς, πέθανε δύο μέρες πριν τη γέννηση του γιου του. Μεγάλωσε με τη μητέρα του και τα τρία αδέλφια του και απέκτησε το πρώτου του βιολί σε ηλικία 10 ετών. Πέρασε τα περισσότερα χρόνια της νεότητάς του στο Νεγκοτίν, το Ζάγετσαρ και το Βελιγράδι.

Έλαβε συντηρητική μουσική παιδεία και πρώτα σπούδασε στο Βελιγράδι. Στη συνέχεια σπούδασε στο Μόναχο με τον Γιόζεφ Ράινμπέργκερ από το 1880 μέχρι το 1883, και στη Ρώμη με τον Αλεσσάντρο Παρισότι το 1884-1885. Στη συνέχεια σπούδασε για δύο χρόνια στη Λειψία, με τον Σάλομον Γιάντασον και Καρλ Ράινεκε.

Το 1878, ο Μοκράνιατς οργάνωσε μια συναυλία για να εορτάσει τα 25α γενέθλια της Χορωδίας του Βελιγραδιού, με τίτλο «Η Ιστορία του Σερβικού Τραγουδιού» (σερβικά: Istorija srpske pesme). Αυτός και η οικογένειά του έζησαν στο Νεγκοτίν μέχρι το 1883. Το 1887, ο Μοκράνιατς μετακόμισε μόνιμα στο Βελιγράδι, όπου έγινε μαέστρος της Χορωδίας, μια θέση την οποία κατείχε μέχρι τον θάνατό του. Η χορωδία ήταν επιτυχημένη τόσο στη Σερβία όσο και στο εξωτερικό και υπό την ηγεσία του, έγινε αξιοσέβαστη και πολύ γνωστή στην Κεντρική Ευρώπη και στη Ρωσία, εξαιτίας των πολύ καλών παραστάσεών της και του ρεπερτορίου της, το οποίο αποτελούνταν κυρίως από πολλά σερβικά δημοτικά τραγούδια, καθώς και τραγούδια γραμμένα από τον ίδιο τον Μοκράνιατς. Έκανε περιοδείες στη Βουλγαρία, στην Κροατία, στο Μαυροβούνιο, την Οθωμανική Τουρκία και τη Ρωσία. Το 1889, η χορωδία περιόδευσε στο Βερολίνο, τη Δρέσδη και τη Λειψία. Κατά τη διάρκεια αυτή της περιόδου, ο Μοκράνιατς παντρεύτηκε τη Μαρίγια, ένας μέλος της χορωδίας το οποίο ήταν 20 χρόνια νεότερό του. Το ζευγάρι απέκτησε ένα γιο, τον Μομτσίλο.

Ο Μοκράνιατς ίδρυσε το Σερβικό Σχολείο Μουσικής το 1899, καθώς και το πρώτο σερβικό κουαρτέτο έγχορδων οργάνων, στο οποίο έπαιζε τσέλο. Αν και τα πιο διάσημα έργα του χρονολογούνται από το τέλος του 19ου αιώνα, ο Μοκράνιατς συνέχισε να συνθέτει και στον 20ό αιώνα. Στα μέσα του 1914, έφυγε από το Βελιγράδι για να γλυτώσει από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εγκαταστάθηκε στα Σκόπια, όπου και πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1914.

Συνθέσεις

Στην αρχή της σταδιοδρομίας του, ο Μοκράνιατς κατέγραφε σερβικά ορθόδοξα εκκλησιαστικά άσματα σε πεντάγραμμο. Ένας ταλαντούχος συνθέτης, δημοσίευσε ένα βιβλίο με εκκλησιαστικές μελωδίες το 1908, με τίτλο Οκτάηχος (σερβικά: Osmoglasnik). Εκδόθηκε στο Βελιγράδι και έγινε το βασικό εγχειρίδιο για τους φοιτητές στα σερβικά ορθόδοξα σεμινάρια μετά τον Α΄ Παγκόσμιο. Τα άσματα του Μοκράνιατς ήταν μοναδικά επειδή αφαίρεσε τα διακοσμητικά και μικροτονικά στοιχεία και τα εναρμόνισε, καθιστώντας τα πιο διακριτά από τα άσματα των άλλων ανατολικών ορθόδοξων εκκλησιών. Ως αποτέλεσμα τα άσματα του Μοκράνιατς χρησιμοποιούνταν περισσότερα από αυτά άλλων συνθετών. Παλαιότερες εκδοχές των ασμάτων ξεχάστηκαν.

Μεθύστερες μελωδίες, παρμένες από την προφορική παράδοση, δημοσιεύθηκαν μετά τον θάνατό του. Ο Μοκράνιατς συνέθεσε επίσης πολλά κομμάτια ιερής μουσικής σε πολυφωνική μορφή παρόμοια με αυτή του Ιταλού αναγεννησιακού συνθέτη Τζοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα. Ταξίδευε συχνά στο Λέβατς και το Κόσοβο και συνέλεγε και κατέγραφε παραδοσιακές μελωδίες και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προώθηση της μουσικής από αγροτικές περιοχές της Σερβίας. Είχε αφιερωθεί στην χορωδιακή μουσική και το κατάφερε αυτό εν μέρει χάρις στην σύνθεσή του δεκαπέντε χορωδιακών σουιτών στην οποία έδωσε το όνομα «Γιρλάντες» (σερβικά: Rukoveti), αποτελούμενη συνολικά από 82 τραγούδια, συντεθειμένα από το 1883 μέχρι το 1913.

Ο Μοκράνιατς συνέθεσε «Τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου» και τη «Σλάβα του Ίβκο» το 1901. Το 1906, δημιούργησε μια μικτή χορωδιακή εκδοχή της Αποθέωσης του Αγίου Σάβου, η οποία αρχικά συντέθηκε για αντρική χορωδία το 1893. Το 1913, ο Μοκράνιατς συνέθεσε το 82ο και τελευταίο κομμάτι του έργου «Γιρλάντες» με τίτλο «Χειμερινές Ημέρες» (σερβικά: Zimski dani). Συνέθεσε επίσης πολυάριθμα τραγούδια για παιδικές χορωδίες.

Κληρονομιά

O Μοκράνιατς στο χαρτονόμισμα των 50 σερβικών δηναρίων

Θεωρείται ο «πατέρας της σερβικής μουσικής» και η «σημαντικότερη μορφή του σερβικού μουσικού ρομαντισμού». Τα έργα του θεωρούνται ακρογωνιαίοι λίθοι του σερβικού μουσικού θεάτρου. Τα σερβικά ορθόδοξα άσματα που κατέγραψε ο Μοκράνιατς και άλλοι συνθέτες αποτελούν τη βάση του σύγχρονου σερβικού εκκλησιαστικού τραγουδιού.

Μετά τον θάνατό του, το Σερβικό Μουσικό Σχολείο μετονομάστηκε σε Μουσικό Σχολείο Μοκράνιατς προς τιμή του. Απεικονίζεται σε χαρτονομίσματα της Σερβίας και την Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Το 1964, το οικογενειακό σπίτι του Μοκράνιατς στο Νεγκοτίν αποκαταστάθηκε και έγινε μουσείο και μουσικό κέντρο. Εορτασμοί για τη ζωή του Μοκράνιατς, γνωστοί και ως «Ημέρες Μοκράνιατς», λαμβάνουν χώρα ετησίως στην πόλη από το 1965. Το 1981, ένα μεγάλο άγαλμα του Μοκράνιατς κατασκευάστηκε στην αυλή της οικογενειακής οικίας για να εορταστεί η 125η επέτειος από την γέννησή του.

Συμπεριλαμβάνεται στους 100 πιο επιφανείς Σέρβους.

Βιβλιογραφία

Βιβλία

• Blume, Friedrich (1961). Die Musik in Geschichte und Gegenwart: allgemeine Enzyklopädie der Musik, Volume 9 [The Music in Past and Present: General Encyclopedia of Music, Volume 9] (στα German). Κάσσελ, Γερμανία: Bärenreiter. 
• Kuburić-Borović, Marija (2011). «Church and Religious Music in the Eastern Orthodox Tradition». Στο: Blagojević, Mirko· Todorović, Dragan. Orthodoxy From An Empirical Perspective. Βελιγράδι: Yugoslav Society for the Scientific Study of Religion. ISBN 978-86-82417-29-3. 
• Chase, Robert (2003). Dies Irae: A Guide To Requiem Music. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-4664-7. 
• Cuhaj, George S. (2010). Standard Catalog of World Paper Money – Modern Issues: 1961–Present. Iola, Wisconsin: Krause Publications. ISBN 978-1-4402-1512-4. 
• Milojković-Đurić, Jelena (1984). Tradition and Avante-Garde: The Arts in Serbian Culture Between the Two World Wars, Volume 2. Νέα Υόρκη: Eastern European Monographs. ISBN 978-0-88033-052-7. 
• Moody, Ivan (2012). «Music in the Orthodox Church». Στο: Casiday, Augustine. The Orthodox Christian World. Λονδίνο: Routledge. ISBN 978-1-136-31484-1. 
• Klemenčič, Matjaž· Žagar, Mitja (2004). The Former Yugoslavia's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. Σάντα Μπάρμπαρα (Καλιφόρνια): ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-294-3. 
• Norris, David A. (2009). Belgrade: A Cultural History. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-970452-1. 
• Randel, Don Michael (2003). The Harvard Dictionary of Music. Κέιμπριτζ (Μασαχουσέτη): Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01163-2. 
• Sadie, Julie Anne· Sadie, Stanley (2005). Calling on the Composer: A Guide to European Composer Houses and Museums. Νιου Χάβεν: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10750-0. 
• Samson, Jim (2010). «Little Stories from the Balkans». Στο: Levi, Erik· Scheding, Florian. Music and Displacement: Diasporas, Mobilities, and Dislocations in Europe and Beyond. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-7295-0. 
• Samson, Jim (2013). Music in the Balkans. Λέιντεν: Brill. ISBN 978-90-04-25038-3. 
• Sieber, Arlyn (2009). World Coins & Currency, Warman's Companion. Iola, Wisconsin: Krause Publications. ISBN 978-1-4402-1931-3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2017. 
• Strimple, Nick (2005). Choral Music in the Twentieth Century. Μιλγουόκι, Ουισκόνσιν: Hal Leonard Corporation. ISBN 978-1-57467-122-3. 
• Tomašević, Katarina (2009). «Musical Life in Serbia in the First Half of the Twentieth Century: Institutions and Repertoire». Στο: Rōmanou, Katy. Serbian and Greek Art Music: A Patch to Western Music History. Σικάγο: Intellect Books. ISBN 978-1-84150-278-6. 

Ιστοσελίδες

• Janković, Zorica (29 December 2008). «Imena i dodaci: S nadimkom jači» (στα Serbian). Vreme. http://www.vreme.com/cms/view.php?id=786737&print=yes. 
• «Memorial house of Stevan Stojanović Mokranjac». Voice of Serbia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2017.