Челопек (Кумановско)
| Челопек | |
.jpg)
Панорамски поглед на селото Челопек | |
  Челопек Местоположба на Челопек во Македонија
Челопек на карта
| |
| Координати 42°13′37″N 21°49′35″E / 42.22694° СГШ; 21.82639° ИГД | |
| Регион |  Североисточен
|
| Општина |  Старо Нагоричане
|
| Област | Козјачија |
| Население | 165 жит. (поп. 2021)[1]
|
| Пошт. бр. | 1303 |
| Повик. бр. | 031 |
| Шифра на КО | 17106 |
| Надм. вис. | 398 м |
| Слава | Духовден |
|
Челопек на општинската карта  Атарот на Челопек во рамките на општината | |
 Челопек на Ризницата
| |
Челопек — село во Општина Старо Нагоричане, во областа Козјачија, во околината на градот Куманово.
Географија и местоположба
[уреди | уреди извор]
Населбата се наоѓа во областа Козјачија, во западниот дел на територијата на Општина Старо Нагоричане. Селото е ридско, на надморска височина од 450 метри.[2] Од градот Куманово селото е оддалечено 18 километри.[2]
Куќите на ова село се наоѓаат десно од долината на Пчиња. Околни села се: Старо Нагоричане, Алгуња и Никуљане.[3]
Атарот зафаќа површина од 15,6 км2. На него обработливото земјиште зафаќа површина од 754 хектари, а на пасиштата отпаѓаат 620 хектари.[2]
Челопек е село од разбиен тип. Најголеми маала се Вишинско и Горно Маало. Во најголем дел, во маалата живеат роднински поврзани домаќинства.[3]
Историја
[уреди | уреди извор]Во селото постојат многу остатоци од минатото. Местото е населено уште од праисторијата, за што сведочи наоѓалиштето Кула (Челопечка Кула) над селото, каде се остатоци на тврдина со замок и некропола од доцната антика.[4] Во денешното маало Селиште се наоѓаат остатоци на средновековна црква во рушевини. Долга 14 метри, широка 8, со ѕидови дебели и до 60 сантиметри. Селаните веруваат дека црквата била наречена „Св. Ѓорѓи“.[3]
Денешното село Челопек е основано од две домаќинства пред околу 170 години. Од нив потекнуваат родовите Јелинци и Ѓоревци. Предците на останатите родови се доселувани после нив, главно од Младо Нагоричане.[3]
Во XIX век, Челопек било христијанско село во рамките на Кумановската каза на Отоманското Царство.
До 1912 година, селото било подложно на напади на Арбанаси.[3]
По завршувањето на Првата светска војна, во селото била изградена костурница за загинатите српски четници (околу 30 души) во периодот од 1909 до 1912 година. Костурницата е сместена во близина на срушената црква.[3]
Стопанство
[уреди | уреди извор]Во основа, селото има полјоделско-сточарска функција.[2]
Жителите на селото се занимаваат со сточарство и садење жито.[3]
Население
[уреди | уреди извор]
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Челопек имало 525 жители.[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Челопек имало 600 жители.[6]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 350 Македонци и 50 други.[7]
Челопек во 1961 година имало 768 жители, од кои 751 биле Македонци, а 17 жители Срби, додека во 1994 година бројот се намалил на 252 жители, од кои 226 биле Македонци и 25 жители Срби.[2]
Според пописот од 2002 година, во селото Челопек имало 283 жители, од кои 277 Македонци и 6 Срби.[8]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 165 жители, од кои 141 Македонец, 1 Албанец, 8 Срби и 15 лица без податоци.[9]
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900 | 1905 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 525 | 600 | 809 | 810 | 768 | 555 | 461 | 319 | 252 | 283 | 165 |
- Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[13]
Родови
[уреди | уреди извор]Најстари родови и основачи на селото се: Јелинци (27 к.) и Ѓорѓевци (10 к.), слават Митровден.[3]
Останати родови се: Вишинци (35 к.), слават Свети Никола, доселени од Младо Нагоричане; Албанци (4 к.) и Таратунци (2 к.), слават Свети Никола, гранка на Вишинци; Пашинци (12 к.), слават Свети Ѓорѓи; Дошљаци (14 к.), слават Свети Архангел, доселени од негде; Љатинци (5 к.), слават Митровден, доселени од негде; Балабанци (3 к.), слават Петковден, доселени од Нерав; Марцанци (3 к.), слават Свети Архангел; Рајинци (2 к.), слават Свети Никола.[3]
Општествени установи
[уреди | уреди извор]
- Основно училиште
Самоуправа и политика
[уреди | уреди извор]Селото влегува во рамките на Општина Старо Нагоричане, една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Старо Нагоричане.
Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната општина Челопек, во која влегувале селата Алгуња, Гулиновац и Челопек.
Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Старо Нагоричане, во која покрај селото Челопек се наоѓале и селата Алгуња, Никуљане, Старо Нагоричане и Челопек.
Во периодот 1955-1965, селото се наоѓало во некогашната општина Старо Нагоричане.
Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Куманово.
Културни и природни знаменитости
[уреди | уреди извор]- Цркви[2]
- Црква „Св. Троица“ — црква од XVI - XVII век, денес во урнатини; прогласена за културно наследство на Македонија[14]
- Археолошки наоѓалишта[4]
- Добросељане — населба од римско време
- Кула — праисториска населба; кастел со некропола од доцноантичко време
- Пузалка — некропола од римско време
- Св. Богородица — некропола од средниот век
Редовни настани
[уреди | уреди извор]- Духовден — главна селска слава
Иселеништво
[уреди | уреди извор]Род Челопечани се иселил во кумановското село Стрновац.[3]
По војната, иселувањата главно биле кон градовите Куманово, Скопје, Ниш и Белград.[3]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 317. Посетено на 3 мај 2017.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Трифуноски, Јован (1974). Кумановска област. Скопје.
|access-date=бара|url=(help) - ↑ 4,0 4,1 Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 224. ISBN 9989-649-28-6.
- ↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 216.
- ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 128-129.
- ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
- ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 26 март 2017.
- ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
- ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
- ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
- ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
- ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
- ↑ Список на заштитени добра. Состојба до 31.12.2012. Скопје: Управа за заштита на културното наследство.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
Челопек (Кумановско) на Ризницата ?
| ||||||||||||
