Галт саламандр

Галт Саламандр
	;
Ховордолтын зэрэглэл
	; Ховордоогүй
Биологийн ангилал
Аймаг:	Амьтан;
Хүрээ:	Хөвчтөн;
Анги:	Хоёр нутагтан;
Баг:	Саламандр;
Овог:	Саламандрынхан;
Төрөл:	Саламандр;
Зүйл:	Галт Саламандр;
Латин нэр
	Salamandra salamandra; Карл Линней, 1758

Галт саламандр (Латин: Salamandra salamandra) нь Европ тивд тархсан хоёр нутагтан юм.

Биеийн урт 15-25см, хааяа 30см хүрэх тохиолдол бий. Өнгө нь шар, улаан судалтай (заримдаа улбар шар) хар.

Урт нарийн бие, богино бүдүүн хөл, хуруутай. Нурууг нь дагасан 2 эгнээ хорны шугам бий. Эрэгчин нь эмэгчнээсээ биеэр жижиг байдаг.

Хор

Саламандрын багт багтдаг амьтад ихэнх нь дайснуудаас биеэ хамгаалахын тулд арьсныхаа гадуур хортой нялцгай бүрхүүлтэй байдаг. Галт саламандр нь самандарин (C₁₉H₃₁NO₂), самандаридин (C₂₁H₃₁NO), самандерон (C₂₂H₃₁NO₂) гэгдэх алкалоидын төрлийн нейротоксин буюу мэдрэл саармагжуулагч хорыг агуулна. Энэ нь хөвчтөний хүрээний бүх амьтанд үйлчлэх бөгөөд амьсгаадуулж, даралт ихэсгэнэ.

Хорны суваг нь толгойн арын хэсэгт орших чихний суваг болон нурууны гол шугамын дагуу байрласан байдаг. Сүүн цагаан өнгөтэй хорт шингэнийг 300 см/секундын хурдтай цацах чадвартай.

Дэд зүйлүүд

Дараах дэд зүйлс бий.

Salamandra salamandra alfredschmidti　
Salamandra salamandra almanzoris　Испаний галт саламандр
Salamandra salamandra bejarae　
Salamandra salamandra bernardezi　Иберийн галт саламандр
Salamandra salamandra beschkovi
Salamandra salamandra crespoi　
Salamandra salamandra fastuosa　
Salamandra salamandra galliaca　Португалын галт саламандр
Salamandra salamandra gigliolii　Италийн галт саламандр
Salamandra salamandra longirostris　
Salamandra salamandra morenica　Мореникагийн галт саламандр
Salamandra salamandra salamandra　
Salamandra salamandra terrestris　Францын галт саламандр

Амьдрах орчин

Харанхуй, чийглэг орчинд дуртай. Усанд ойр навчит ой, холимог ойн модны ёроолд амьдрах бөгөөд ихэнх цагаа чулуу, унасан модны доор, модны үндэсний завсар, бусад амьтны ухсан нүх зэрэгт нуугдаж өнгөрөөнө.

Голцуу шөнийн цагаар идэш тэжээл хайн ангуучлах боловч заримдаа борооны дараа, өдөр ч гэсэн гарч ирэх нь бий.

Идэш тэжээлээ наалдамхай хэлээ сунгаж барьж авах юм уу шууд хазаж бариад тэр чигээр нь залгидаг. Аалз, шавьж, шавьжны авгалдай, жижиг хоёр нутагтнууд гэх мэт жижиг амьтдыг барьж иддэг.

Биеийн температур нь орчноо дагаж өөрчлөгддөг тул хэт халуун, эсвэл хэт хүйтэнд бараг хөдөлдөггүй.

Дайснууд

Дайсан ойртоход галт саламандр тэр зүг рүү чихний сувгаа чиглүүлж, хамгаалалтын байдалд орж зогсдог. Хортой амьтдад элбэг байдаг хурц тод өнгөтэй тул дурлаж довтолдог дайсан бараг байхгүй. Галт саламандрын биеэ хамгаалах эцсийн арга нь хор цацах явдал бөгөөд аргагүй байдалд ороогүй цагт хороо цацдаггүй. Хорноос нь болоод арьсанд нь паразит хорхойнууд амьдардаггүй боловч элэг, гэдэс, амны хөндийд нь туузан хорхой паразитлан амьдрах тохиолдол бий.

Нас бие гүйцээгүй галт саламандр нь махчин цохны довтолгоонд өртөх нь бий.

Тархалт

Галт саламандр нь өмнөд, төв, Зүүн Европт тархсан байдаг. Хойд хязгаар нь Герман, Польшийн нутаг юм. Зүүн хязгаар нь Карпатын нуруу. Далайн түвшнээс дээш 400-1000м өргөгдсөн газруудад амьдарна.

Хүн ба галт саламандр

Галт саламандр нь эртний Европт гал дотор амьдардаг, мөн биеийн температур нь маш хүйтэн тул галыг ойртуулдаггүй, эсвэл унтраадаг гэж итгэдэг байв.

Мөн галыг өрддөг чанартай гэж зороастрианизмд үздэг байсан тул ариун галыг өрдөхийн тулд галт саламандрыг өргөдөг байв.

Галт саламандр нь саад бэрхшээлд сөхрөлгүй даван туулж чадах итгэл, ариун галыг өрдөж, бузар галыг унтраахын бэлгэдэл болдог.

Гавр хотын сүлд
Мэн-э-Луар мужийн Генн хотын сүлд
Дордонье мужийн Сарла-ла-Канеда хотын сүлд

Чулуун хөвөнгөөр хийгдсэн бөс даавуу дорно зүгээр нэвтрэхэд европчууд түүнийг саламандрын арьсаар хийгдсэн гэж бодож байсан гэдэг.

Ном зүй

William E. Duellman, Linda Trueb "Biology of Amphibians" (Johns Hopkins Univ Pr) ISBN 0-8018-4780-X
Richard A. Griffiths "Newts and Salamanders of Europe" (Princeton Universal Press) ISBN 0-12-303955-X

Гадаад холбоос

Commons: Галт саламандр – Викимедиа дуу дүрсний сан

Kuzmin, S. et al. 2004. Salamandra salamandra. In: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species.