Przejdź do zawartości

Olsztyn

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) o 06:39, 25 lip 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 25 lip 2018, była oparta na tej wersji.
Ten artykuł dotyczy miasta Olsztyn. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Szablon:POL miasto infobox

Olsztyn (niem. ⓘAllenstein, łac. Allenstenium[1], prus. Alnāsteini[potrzebny przypis]) – miasto na prawach powiatu, stolica województwa warmińsko-mazurskiego, siedziba władz ziemskiego powiatu olsztyńskiego, kurii archidiecezji warmińskiej i luterańskiej diecezji mazurskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i instytucji regionu, a także węzeł kolejowy i drogowy. Miasto centralne aglomeracji olsztyńskiej.

Według danych GUS na dzień 30.06.2016 populacja Olsztyna wynosiła 173 599 mieszkańców.

Olsztyn leży na Warmii.

Położenie

Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego, które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego i jest podprowincją Pojezierzy Wschodniobałtyckich. Od południowej strony miasto sąsiaduje z Puszczą Napiwodzko-Ramucką.

Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity, Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd oraz Jonkowo. Jedynym powiatem, z którym graniczy Olsztyn, jest powiat olsztyński (ziemski).

Olsztyn leży 87 km od granicy z Rosją, 131 km od Kaliningradu i 408 km od stolicy Litwy – Wilna.

Według Google Maps odległości drogowe do stolic sąsiednich województw wynoszą:

Podział administracyjny

Osiedle Kościuszki – aleja Niepodległości
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Olsztyna.

Olsztyn podzielony jest na 23 osiedla – jednostki pomocnicze gminy[2]. Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym.

W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nieposiadających rad osiedli. Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców. Jest to 17 osiedli bez rad osiedli: Jakubowo, Karolin, Kolonia Jaroty, Kortowo II, Łupstych, Mleczna, Niedźwiedź, Piękna Góra, Podlesie, Pozorty, Skarbówka Poszmanówka, Słoneczny Stok, Stare Kieźliny, Stare Miasto, Stare Zalbki, Stary Dwór, Track, Zacisze, Tęczowy Las.

Zmiana granic miasta

Pierwsza powojenna zmiana granicy Olsztyna odbyła się w 1965 r. na podstawie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1965 r[3]. Rozporządzenie zawiera m.in. szczegółowy opis przebiegu granicy.

Kolejna zmian granicy odbyła w 1977 r. na podstawie Rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 6 lipca 1977 r[4]. Szczegółowy opis przebiegu granicy znajduje się w Zarządzeniu Nr 31 Wojewody Olsztyńskiego z dnia 13 września 1977 r[5]. W ramach zmiany włączono do miasta obszar o powierzchni 16,48 km² (1648 ha) gruntu.

Kolejna zmiana granicy odbyła się w 1987 r. na podstawie Uchwały Nr XXII/147/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie 9 października 1987 r[6]. Szczegółowy opis przebiegu granicy znajduje się w Zarządzeniu Nr 55 Wojewody Olsztyńskiego z dnia 14 listopada 1987 r[7]. W ramach zmiany włączono do miasta obszar o powierzchni 12,96 km² (1295,57 ha) gruntu.

Obecna granica miasta funkcjonuje od 1 stycznia 1988 r. i obejmuje obszar o powierzchni 88,33 km².

Rok Obszar włączany do miast Powierzchnia obszaru
1966 Gromada Bartąg obszar Rolniczego Zespołu Doświadczalnego Pozorty b.d.
1966 Gromada Dajtki obszar wsi Dajtki b.d.
1966 Gromada Dajtki części obszaru wsi Łupstych b.d.
1966 Gromada Dajtki części obszaru lasów państwowych Nadleśnictwa Kudypy b.d.
1966 Gromada Dywity część obszaru wsi Dywity b.d.
1966 Gromada Dywity część obszaru wsi Wadąg b.d.
1966 Gromada Dywity część obszaru wsi Kieźliny b.d.
1966 Gromada Dywity część obszaru wsi Zalbki b.d.
1966 Gromada Dywity część obszaru państwowego gospodarstwa rolnego Track b.d.
1966 Gromada Gutkowo części obszarów wsi Gutkowo b.d.
1966 Gromada Gutkowo części obszarów wsi Likusy b.d.
1966 Gromada Klebark Wielki części obszarów wsi Ostrzeszewo b.d.
1966 Gromada Klebark Wielki części obszarów wsi Szczęsne b.d.
1977 Gmina Barczewo część obszaru sołectwa Nikielkowo 287 ha
1977 Gmina Dywity część obszaru sołectwa Kieźliny 86 ha
1977 Gmina Dywity część obszaru sołectwa Zalbki 139 ha
1977 Gmina Jonkowo część obszaru sołectwa Gutkowo 181 ha
1977 Gmina Purda część obszaru sołectwa Ostrzeszewo 146 ha
1977 Gmina Purda część obszaru sołectwa Szczęsne 96 ha
1977 Gmina Stawiguda część obszaru sołectwa Jaroty 713 ha
1988 Gmina Dywity część obszaru wsi Dywity 25,80 ha
1988 Gmina Dywity część obszaru wsi Kieźliny 83,14 ha
1988 Gmina Dywity część obszaru wsi Redykajny 319,16 ha
1988 Gmina Gietrzwałd część obszaru wsi Łupstych 21,43 ha
1988 Gmina Jonkowo część obszaru wsi Gutkowo 291,73 ha
1988 Gmina Jonkowo część obszaru wsi Likusy 321,93 ha
1988 Gmina Stawiguda część obszaru wsi Jaroty 232,38 ha

Warunki naturalne

Struktura użytkowania gruntów (2007)[8]
Rodzaj Powierzchnia %
tereny rolne 22,7 km² 25,8%
tereny leśne i zadrzewione 20,2 km² 23,0%
tereny osiedlowe 20,4 km² 23,0%
tereny przemysłowo-składowe 5,5 km² 6,3%
tereny parków i zieleni 1,7 km² 2,0%
tereny usług ogólnomiejskich (w tym PKP) 8,0 km² 9,2%
tereny pod wodami 9,4 km² 10,7%
Powierzchnia miasta (Σ) 88,0 km² 100,0%

Ukształtowanie terenu

Miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m., natomiast najniższy na 88 m n.p.m.[8]

Klimat

Olsztyn leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy środowiska (rzeźba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne opady, wynoszące ok. 600 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. +7,2 °C z maksimum w lipcu ok. +17,3 °C i minimum w styczniu ok. –3,0 °C. Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez ok. 160 dni, liczba dni z przymrozkami wynosi 140, natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni[8]. W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno-zachodnich.

Stosunki wodne

 Osobny artykuł: Jeziora w Olsztynie.
Koryto Łyny na os. Brzeziny
Most kładkowy w Lesie Miejskim w Olsztynie
Kortówka w Kortowie, z lewej wiosenne rozlewiska
Jezioro Ukiel
Jezioro Kortowskie o zachodzie słońca
Jezioro Żbik
Przystań na jeziorze Kortowskim

Przez miasto Olsztyn przepływają 4 rzeki: Łyna, Wadąg , Kortówka i Skanda. W granicach administracyjnych miasta obecnie leży 15 jezior, w tym 13 o powierzchni powyżej 1 ha.

Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 720 ha (8,15% powierzchni miasta). Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie jeziorność wynosi 40% (w części wschodniej 8%)[9].

W przeszłości na obszarze miasta znajdowało się więcej jezior, które po przejęciu przez prywatnych inwestorów w drugiej połowie XIX wieku poddane zostały osuszeniu. W wyniku osuszenia z powierzchni Olsztyna zniknęły liczne stawy oraz jeziora: Motka, Małe Klebarskie, Płocidugi czy Pelnogi (Połnogi) oraz jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku ówczesny Zarząd Miejski otworzył kąpielisko.

Obecnie, na obszarze miasta funkcjonuje 5 oficjalnych kąpielisk[10]:

  1. Kąpielisko Nr 1 Plaża Miejska w Olsztynie przy ul. Kapitańskiej (akwen Jeziora Ukiel)
  2. Kąpielisko Nr 2 Plaża Miejska w Olsztynie przy ul. Kapitańskiej (akwen Jeziora Ukiel)
  3. Kąpielisko Nr 3 Plaża Miejska w Olsztynie przy ul. Kapitańskiej (akwen Jeziora Ukiel)
  4. Kąpielisko Słoneczna Polana w Olsztynie przy ul. Sielskiej 38 (akwen Jeziora Ukiel)
  5. Kąpielisko Skanda w Olsztynie przy ul. Plażowej (akwen Jeziora Skanda)

Przyroda

Olsztyńskie lasy zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz turystyczno-krajoznawczych[11].

Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta)[12]. Urządzona jest w postaci licznych parków (m.in. Park Kusocińskiego, Park Zamkowy), zieleńców, skwerów oraz trzech ponad stuletnich cmentarzy.

Na terenie Olsztyna znajdują się obecnie dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej[11]:

  • Mszar – typ: torfowiskowy, przedmiot ochrony: torfowisko śródleśne porośnięte borem sosnowym, powierzchnia: 4,45 ha, ustanowiony w 1953 r.[13][14]
  • Redykajny – typ: torfowiskowy, przedmiot ochrony: śródleśne torfowisko w lesie miejskim Olsztyna, powierzchnia: 10,38 ha, ustanowiony w 1948 r.[14][15]

W przeszłości na obecnym terenie miasta znajdował się rezerwat przyrody:

Doliny rzek Łyny i Wadąg są objęte „Obszarem Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny” („OChK Doliny Środkowej Łyny”). Obszar posiada łączną powierzchnię 15.307,8 ha, położony jest na terenie powiatu olsztyńskiego, w gminach Świątki, Dobre Miasto, w miastach Dobre Miasto, Dywity, Jonkowo, Barczewo, Gierzwałd i w mieście Olsztyn[18].

W mieście znajdują się 34 pomniki przyrody ożywionej i 1 nieożywionej[19].

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Olsztynie.

Demografia

 Osobny artykuł: Ludność Olsztyna.

W 2000 Olsztyn przekroczył liczbę 172 tys. mieszkańców. Szacuje się, że wówczas na każdego olsztynianina przypadło średnio 139 m² lasu miejskiego, 3,5 m² parku, 43,5 m² powierzchni wód znajdujących się w granicach miasta[20].

Tab. Liczba ludności Olsztyna od 1770 roku[21][22]

Według danych GUS z 31 grudnia 2014 roku, Olsztyn ma 173 831[22] mieszkańców, powierzchnię 88,33 km²[23] i gęstość zaludnienia 1968 os./km².

Zgodnie z danymi GUS z 30 czerwca 2010, proporcja liczby kobiet do liczby mężczyzn w Olsztynie wyniosła 94 545 kobiet na 81 977 mężczyzn, co daje stosunek 115 kobiet na 100 mężczyzn[24]. W roku 2006 udzielono 903 ślubów, na świat przyszło 1619 dzieci, zmarło 1257 osób, w tym 8 niemowląt. Przyrost naturalny w Olsztynie wyniósł 362 (2,15 na 1000 mieszkańców)[25]. Saldo migracji wyniosło 273 osoby[26], podczas gdy stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 6,8%[27]. W marcu 2008 stopa bezrobocia (liczona do aktywnych zawodowo) spadła do 4,4%[28].

Struktura demograficzna mieszkańców miasta Olsztyn według danych z 31 grudnia 2007[29]

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 175 710 100 94 205 53,61 81 505 46,39
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 30 193 17,18 14 853 8,45 15 340 8,73
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 119 642 68,09 61 557 35,03 58 085 33,06
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 25 875 14,73 17 795 10,13 8080 4,6

Piramida wieku mieszkańców Olsztyna w 2014 roku[30].

Nazwa

Niemiecka nazwa miejscowości „Allenstein” (pol. „Kamień nad Łyną”) pochodzi od staropruskiej nazwy „Alna” oznaczającej samicę jelenia „łanię”, która z kolei stała się później nazwą rzeki Łyny. Polacy nazywali miejscowość Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj – Olsztyn.

Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku, którego autorem jest J.E. Muller notuje obecnie używaną, polską nazwę miejscowości Olsztyn oraz niemiecką Allenstein[31].

Historia

 Osobny artykuł: Kalendarium historii Olsztyna.

Średniowiecze

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie
Wysoka Brama (dawn. Brama Górna) na Starym Mieście w Olsztynie
Pieczęć mniejsza kapituły warmińskiej, pierwsza pieczęć Olsztyna. W środku zawiera herb kapituły, który był jednocześnie pierwszym herbem Olsztyna: półkrzyż i fromborska brama miejska z trzema wieżami
Pieczęć administratora dóbr kapituły warmińskiej (XV/XVI w)
Chorągiew miasta Olsztyna (i całej kapituły warmińskiej) w bitwie pod Grunwaldem

Pierwsza wzmianka o późniejszym Olsztynie pochodzi z 1334, kiedy to wójt warmiński Henryk von Luter w zakolu górnego biegu rzeki Łyny, na terenie niemal wyludnionej pruskiej ziemi Bertingen założył drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, która miała chronić nowe osadnictwo przed najazdami Litwinów. Być może już wtedy nadano tej strażnicy nazwę Allenstein.

W roku 1346 w obrębie państwa krzyżackiego ustalono południowy zasięg Warmii i podzielono ją na komornictwa. Ziemie Bertingen i Gudekus przypadły kapitule warmińskiej jako komornictwo olsztyńskie (oprócz niego kapituła posiadała jeszcze dwa komornictwa: fromborskie i pieniężnieńskie, pozostałe siedem komornictw podlegało biskupom warmińskim). Kapituła dalej organizowała osadnictwo (lokacje wsi) oraz prowadziła poszukiwania pod miejsce na siedzibę nowego komornictwa. Podczas narady, która w maju 1348 roku odbyła się w zameczku Bartążek trzej najwyżsi dostojnicy kapituły: prepozyt Hartmut, dziekan Jan Franck (późniejszy biskup warmiński) oraz kustosz Jan Stryprock (późniejszy kolejny biskup) podjęli decyzję o wyznaczeniu miejsca pod budowę nowego miasta w pobliżu puszczańskiej strażnicy nad Łyną.

W związku z decyzją o budowie stolicy komornictwa kapituła warmińska rozpoczęła budowę murowanego zamku na miejscu drewnianej strażnicy. Na miasto wyznaczono teren na południe od zamku, w zakolu Łyny, która na więcej niż połowie obwodu zapewniała miastu naturalną ochronę. Jeszcze tego samego roku rozpoczęto jego budowę. Miasto powstało na surowym korzeniu. Zasadźcą miasta został Jan z Łajs (Johannes von Leysen), pierwszy sołtys Olsztyna.

31 października 1353 kapituła warmińska we Fromborku (w składzie: prepozyt Hartmut, dziekan Hermann[32], kustosz Jan Stryprock oraz kantor Tylo) nadała miastu przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim oraz nazwę „Allenstein” (dosł. kamień nad Łyną), która była synonimem „grodu nad Łyną” (bardziej odpowiednia nazwa „Allenburg” była już zajęta przez założony wcześniej zamek nad dolną Łyną, późniejsze miasto Alembork). Dziedzicznym sołtysem ustanowiono Jana z Łajs. Miasto otrzymało łącznie 178 łanów gruntu (2990,4 ha). Władzę zwierzchnią nad miastem sprawowała bezpośrednio kapituła warmińska (aż do 1772 roku).

Szybki rozwój młodego miasta skłonił kapitułę do wydania drugiego przywileju z 4 maja 1378 r. Powiększono obszar Olsztyna w kierunku wschodnim i nadano dodatkowy „las miejski” nad jezioro Kielarskim z leśniczówką Binduga (niem Wienduga). Olsztyn stał się wówczas trzecim - po Braniewie i Ornecie - największym miastem na Warmii.

Od swojego założenia miasto zarządzane było przez dziedzicznego sołtysa (Jana z Łajs i jego następców), w którego gestii znajdowało się też niższe sądownictwo. Źródłem utrzymania sołtysa była wieś Różnowo i część dochodów z czynszów miejskich. Co najmniej od XV wieku istniała już rada miejska (pierwsza wzmianka pochodzi z 1404 roku), jednak nie miała ona pełnej samodzielności. W roku 1500 lub nieco wcześniej rada miejska wykupiła dziedziczny urząd sołtysa i od tamtej pory mogła wybierać burmistrza. Dnia 22 lutego 1500 roku administrator kapitulny zatwierdził na to stanowisko Piotra Rotenburga. Rada uzyskała też wówczas niższe prawa sądownicze. W związku usamorządowieniem miasta krótko po roku 1500 na Rynku, na miejscu ław i bud handlowych, wybudowano późnogotycki ratusz miejski, a naprzeciw niego tzw. „dom burmistrza” (Rynek nr 11), pierwszy murowany dom w mieście[33].

Duży obszar komornictwa, dobre położenie na szlaku handlowym oraz zapewnienie bezpieczeństwa przyczyniły się do szybkiego rozwoju gospodarczego Olsztyna. Miasto i zamek połączono murami i otoczono szeroką fosą, połączoną z rzeką. Wyznaczono rynek oraz podzielono miasto na kwartały i parcele. Obywatele Olsztyna mogli korzystać z dwóch lasów miejskich, przywileju połowu ryb w jeziorach i młynów nad rzeką Łyną. Kapituła dbała również o spławność rzeki. W drugiej połowie XIV wieku (lata 1370–1380) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła, który uchodzi za jeden z najwybitniejszych przykładów gotyku ceglanego w Polsce (ostatecznie ukończono go w 1569). Do dziś przetrwała wytyczona w XIV wieku sieć ulic i część fortyfikacji, a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty. Aż do połowy XIX wieku teren Olsztyna nie wychodził poza obszar wyznaczony w XIV wieku.

Miasto Olsztyn, jak cała Warmia, był wbudowany w krzyżacki system obronny. W bitwie pod Grunwaldem w 1410 Olsztyn wystawił chorągiew (wraz z Pieniężnem, prawdopodobnie więc była to chorągiew całej kapituły warmińskiej[34]), co opisał Jan Długosz w dziele Banderia Prutenorum, samo zaś miasto po klęsce grunwaldzkiej poddało się królowi Władysławowi Jagielle. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska Jagiełły w trakcie kolejnej wojny tzw. wojny głodowej. W 1454 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego – konfederacji szlachty i miast pruskich skierowanej przeciw Krzyżakom. Mieszczanie opanowali zamek, uznając zwierzchnictwo króla polskiego, jednak rok później miasto ponownie zajął zakon krzyżacki. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 19 października 1466 w Toruniu, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski.

Historia nowożytna

Ławeczka – pomnik Mikołaja Kopernika (jeden z dwóch w Olsztynie) przed zamkiem

Kolejna wojna, wywołana w latach 1519–1521 przez zakon krzyżacki, spustoszyła południową Warmię. Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik. Przygotował on skutecznie olsztyński zamek do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków (1521). Ponadto Kopernik podjął wielką akcję zasiedlania rejonu, sprowadzając mówiących po polsku osadników z Mazowsza.

Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec – Warszawa. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709–1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie. Dzięki wsparciu kapituły Olsztyn w ciągu XVIII wieku zdołał poprawić swe położenie. W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus. Miasto i zamek stały się własnością króla pruskiego.

Historia współczesna

W czasie wojen napoleońskich miasto zostało po raz kolejny obrabowane. 3 lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Francuzów – Napoleon Bonaparte. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny, a w 1818 roku powstał powiat olsztyński.

Wiadukty kolejowe (XIX w.)

Po 1818 zabudowa miejska opuściła mury Starego Miasta. Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego (Sakrzewskiego), a następnie Oskara Beliana. W 1867 – powstał nowoczesny jak na owe czasy szpital, w latach 1872–1873 przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową, łączącą Toruń z Królewcem, w 1877 powstało gimnazjum (obecnie w jego budynku mieści się I Liceum Ogólnokształcące). Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w 1846, poprzez 6 tys. w 1875 do 25 tys. w 1895. W 1900 przeszło 35% mieszkańców Olsztyna stanowili Polacy[35]. W tym samym okresie Olsztyn stał się jednym z ośrodków polskiego ruchu narodowego na Warmii. W kwietniu 1886 ukazał się pierwszy numer „Gazety Olsztyńskiej”, polskiego pisma wydawanego bez przerwy do 1939 roku przez rodziny Liszewskich i Pieniężnych. W 1891 powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe „Zgoda”. Dzięki pomocy działaczy z Wielkopolski i Pomorza polscy Warmiacy w wyborach do sejmu pruskiego zaczęli wysuwać swoich kandydatów.

Budynek Rejencji,
obecnie Urząd Marszałkowski oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny
Widok Olsztyna z Nowego Ratusza w kierunku południowo-zachodnim

Pod koniec XIX wieku do Olsztyna doprowadzono kolej. Miasto zaczęło rozwijać się w kierunku dworca, położonego wówczas na obrzeżach. W ostatnich latach XIX i na początku XX wieku wzniesiono nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz w stylu holenderskiego renesansu, neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa i neoromański św. Józefa, siedzibę rejencji, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W 1890 położono instalację gazową, a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon, sześć lat później doszedł nowoczesny wodociąg i kanalizację, a w 1907 – elektryczność. Na ulicach pojawiły się tramwaje, a niewiele później otwarto lotnisko.

Budynek dawnego Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej (plac Konsulatu Polskiego 5)

W 1914 miasto zostało na krótko zajęte przez wojska rosyjskie, które wycofały się z miasta po klęsce w bitwie pod Tannenbergiem. Po I wojnie światowej o przyszłej przynależności państwowej południowej części Prus Wschodnich zadecydował plebiscyt z 11 lipca 1920. 97,8% głosujących w Olsztynie opowiedziało się za pozostaniem miasta przy Niemczech. 1 stycznia 1923 ukonstytuowała się w Olsztynie 4. dzielnica Związku Polaków w Niemczech. Reprezentowała interesy Polaków z Warmii, Mazury i Powiśla. W latach 1921–1932 na skutek ruchu budowlanego, obszar zwartej zabudowy w Olsztynie wydatnie się rozszerzył. W owych latach zabudowę chaotyczną i nieuporządkowaną poddano znacznym zmianom zgodnie z założeniami urbanistycznymi ustalanymi w pracowniach architektów miejskich. Ruch budowlany wzrósł gwałtownie po 1933. Budowano wtedy tak dużo, że liczby oddawanych corocznie do użytku mieszkań stanowiły rekord w dotychczasowych dziejach Olsztyna. W tym czasie zostały zabudowane ulice w centrum i na Zatorzu m.in. obecne ulice Kościuszki, Wojska Polskiego, Okrzei, Wyspiańskiego, Głowackiego, czy Emilii Plater. Pod rządami Hitlera wokół miasta powstał krąg osiedli powiązanych ze śródmieściem terenami zielonymi. W 1939 mieszkało tu ponad 50 tys. osób.

22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona. Zajęcie umocnionego miasta było efektem improwizowanej akcji kawaleryjskiego korpusu dowodzonego przez generała Nikołaja Oslikowskiego działającego z rozkazu dowódcy 2 Frontu Białoruskiego marszałka Konstantego Rokossowskiego. Korpus przemierzył 60 kilometrów lasami w zimową zadymkę by całkowicie zaskoczyć oddziały niemieckie, które poddały się bez większych walk[36]. Po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy.

21 marca 1945 o godz. 12.00 Jakub Prawin jako Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski przejął administrację Warmii i Mazur. Pozostała w Olsztynie ludność niemieckojęzyczna uległa wysiedleniu, na jej miejsce stopniowo napływali m.in. polscy osadnicy. W 1946 miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w 1950 – 45 tys. Po 1945 Olsztyn jako stolica województwa znacznie się rozwinął. Tu przeniesiona została z Fromborka siedziba kurii biskupiej (diecezjalnej, a od 1992 archidiecezjalnej). Zlokalizowano zakłady przemysłu gumowego – Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (1967), spożywczego, drzewnego, maszynowego, materiałów budowlanych i inne. Pod koniec lat 60. Olsztyn osiągnął 70 tys. mieszkańców. W tym czasie miasto dysponowało podobną liczbą zabudowy, co przed wojną. Na początku lat 70. ludność miasta przekracza liczbę 100 tys. mieszkańców. Szybko postępujący rozwój miasta, stworzył szereg problemów natury gospodarczej i technicznej. Nowe osiedla Olsztyna powstały na wschód i południowy wschód od dawnej, przedwojennej granicy zwartej zabudowy miasta. Spowodowane to było głównie tym, że miasto od północy ogranicza zwarty kompleks lasów, a stronę zachodnią zamykają trzy jeziora: Krzywe, Długie i Kortowskie. Komunikacja utrzymująca łączność centrum z peryferyjnymi dzielnicami absolutnie nie wystarczała. W 1965 zlikwidowano tramwaje, a sześć lat później również trolejbusy, wprowadzając w całym mieście jednolitą komunikację autobusową. 27 maja 1971 roku I sekretarz KC PZPR składa, razem z Mieczysławem Moczarem, wizytę w Olsztyńskich Zakładach Gumowych[37]. Przełom w życiu politycznym oznaczało powstanie NSZZ „Solidarność”. W 1980 roku w mieście wybuchła tzw. „sprawa Wojnowskiego” - był on sekretarzem miejskim PZPR. Miejscowa „Solidarność” zarzuciła mu malwersacje przy budowie domu letniskowego w Pluskach. W jego obronie stanął dziennikarz Tadeusz Samitowski, który wyemitował reportaż broniący Wojnowskiego w, którym m.in. zestawił skromny dom Wojnowskiego z dużo bogatszym domem przywódcy miejskiej „Solidarności”. Sprawa zakończyła się odejściem z funkcji zarówno Wojnowskiego jak i dziennikarza[38]. W okresie stanu wojennego w mieście czynnie działała opozycja.

Po 1989 odtworzony został samorząd terytorialny, wybrano pierwszą demokratyczną radę i zarząd miasta. W 1990 Olsztyn przekroczył 163 tys. mieszkańców. W 1999 z połączenia trzech szkół wyższych powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Obecnie widoczny jest dalszy rozwój miasta – szybka rozbudowa południowych osiedli mieszkaniowych (Jaroty, Pieczewo, Generałów) oraz dzielnicy przemysłowej (m.in. poprzez rozwój fabryki Michelin). Olsztyn jest jednym z niewielu miast posiadających dodatni współczynnik przyrostu naturalnego, jak też dodatnie saldo migracji.

Polityka i administracja

Nowy Ratusz, siedziba władz miasta

Miasto jest członkiem Federacji Miast Kopernikowskich oraz Nowej Hanzy.

Mieszkańcy Olsztyna wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 35, senatora z okręgu nr 86, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 3.

Rada miasta

W dawnym Olsztynie rada miejska organizowała życie w mieście m.in. poprzez ustanawianie przepisów porządkowych zwanych wilkierzami. Pierwszy wilkierz olsztyński datowany jest na 1568. Samorząd Olsztyna kontrolowała kapituła, a właściwie jej przedstawiciel kanonik administrator komornictwa olsztyńskiego. Jego rezydencją był zamek.

Po rozbiorach, w ramach wielkich reform państwa pruskiego w latach 1806–1807, wprowadzono w życie nową ordynację miejską. Władza ustawodawcza należała do rady miejskiej, wybieranej przez obywateli w bezpośrednim głosowaniu. W Olsztynie wybierano wówczas 24 członków rady. Władza wykonawcza należała do magistratu, wybieranego przez radę miejską, a zatwierdzanego przez rejencyjną władzę państwową.

Obecnie Rada Miasta Olsztyna jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta, w skład którego wchodzi 25 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję.

Burmistrzowie i prezydenci miasta

 Osobny artykuł: Prezydenci Olsztyna.

Prezydent Miasta Olsztyn jest organem wykonawczym gminy, wybieranym na 4-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich. Obecnym prezydentem Olsztyna jest Piotr Grzymowicz, zaprzysiężony na tym stanowisku 9 marca 2009[39]. Został on wybrany w przedterminowych wyborach prezydenta miasta, zarządzonych w wyniku odwołania poprzedniego prezydenta Czesława Małkowskiego w referendum gminnym[40]. Prezydenta Grzymowicza wspomagają wiceprezydenci Jerzy Szmit i Halina Zaborowska-Boruch.

Gospodarka

Olsztyn nocą
Fabryka opon Michelin

Do XIX wieku Olsztyn był miastem niewyróżniającym się pod względem rozwoju gospodarczego spośród innych miast Warmii[41]. Sytuacja zmieniła się w 2. połowie XIX w. W ciągu 30 lat liczba mieszkańców powiększyła się ponad czterokrotnie. Zlokalizowano tu garnizon wojskowy, Olsztyn stał się węzłem kolejowym i drogowym, utworzono rejencję oraz przyznano mu status miasta wydzielonego na prawach powiatu.

W końcu grudnia 2010 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Olsztynie obejmowała ok. 5863 mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,9% do aktywnych zawodowo[42].

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Olsztyn[43].

Przemysł

W końcu XIX w. miasto wyróżniało się dzięki dwóm fabrykom maszyn: Karla Roenscha (przy dzisiejszej ul. Partyzantów) oraz spółki Beyer i Thiel (przy dzisiejszej al. Niepodległości), a także fabryce zapałek Juliusza Landedorfa (przy obecnej al. Piłsudskiego). W 1914 funkcjonowało już ok. 60 zakładów przemysłowych, m.in.: 2 zakłady mleczarskie, 2 młyny, 3 drukarnie, fabryka musztardy, 4 browary, 7 tartaków, 9 fabryczek mebli, 7 cegielni, 2 kaflarnie, 3 fabryki wozów, wytwórnia batów, fabryka rękawiczek, fabryka koszów, 2 fabryki grzebieni, 7 pralni chemicznych i farbiarni.

Szybki wzrost gospodarczy Olsztyn przeżył również po II wojnie światowej, kiedy miasto stało się ośrodkiem administracyjnym Warmii i Mazur. Zlokalizowano tu przemysł dotąd nieistniejący na Warmii jak Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (otwarte 1967), znacznie rozbudowano zakłady oparte na przetwórstwie płodów rolnych oraz przemysł drzewny.

Obecnie Olsztyn, obok Dębicy, jest głównym ośrodkiem przemysłu oponiarskiego (fabryka opon Michelin), drzewnego i meblarskiego – Mazur Comfort, Mebelplast, Mazurskie Meble Trading Sp. z o.o., spożywczego (mięsny, mleczarski, młynarski, browar) – Grupa Indykpol, Grupa Polmlek, Browar Kormoran, Chłodnia Olsztyn, odzieżowego – Wardom, Yakan, środków transportu, materiałów budowlanych, poligraficznego – Olsztyńskie Zakłady Graficzne, Olsztyńskie Kopalnie Surowców Mineralnych.

Centra handlowe

Śródmieście – aleja Piłsudskiego

Transport

Olsztyński tramwaj Solaris Tramino
 Osobny artykuł: Transport w Olsztynie.

Komunikacja miejska

 Osobny artykuł: Historia komunikacji miejskiej w Olsztynie.
 Osobne artykuły: Tramwaje w Olsztynie, Trolejbusy w Olsztynie i Autobusy miejskie w Olsztynie.

System komunikacji miejskiej w Olsztynie istnieje od 1907. W latach 1907–1965 w jego skład wchodziły linie tramwajowe, a w latach 1939–1971 również trolejbusowe.

Obecnie podstawą transportu publicznego w mieście jest 35 linii autobusowych (w tym 22 linie normalne, 5 linii dowozowych do tramwaju, 6 linii okresowych oraz 2 linie nocne). Drugim środkiem komunikacji miejskiej jest nowo przywrócona trakcja tramwajowa funkcjonująca od 19 grudnia 2015 r. (3 linie normalne). W Strategii Rozwoju Miasta Olsztyn pojawiły się plany dalszego rozwoju trakcji tramwajowej do 2020.

Wszystkie linie koordynowane są przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Olsztynie. Głównym przewoźnikiem na terenie miasta jest MPK Olsztyn, na stanie którego znajduje się 163 autobusów oraz 15 tramwajów (stan na dzień 21-04-2017 r.)[44]. Od 2016 r. oprócz zwykłych biletów papierowych do przejazdów środkami komunikacji miejskiej stosowana jest Olsztyńska Karta Miejska.

Transport drogowy

Plac Jana Pawła II
 Osobny artykuł: mosty w Olsztynie.
 Z tym tematem związana jest kategoria: ulice i place w Olsztynie.

Według stanu na 31 grudnia 2006, w Olsztynie jest 13 km powiatowych dróg publicznych o twardej nawierzchni ulepszonej i 170 km dróg publicznych o twardej nawierzchni, w tym 164 km posiadają nawierzchnie ulepszoną[45].

Drogi przechodzące przez Olsztyn
Droga Trasa
Droga krajowa 16 Grudziądz – Olsztyn – Ogrodniki
Droga krajowa nr 51 Olsztynek – Olsztyn – Bezledy
Droga krajowa nr 53 Olsztyn – Szczytno – Ostrołęka
Droga wojewódzka nr 527 Olsztyn – Pasłęk – Dzierzgoń
Droga wojewódzka nr 598 Olsztyn – Zgniłocha
Śródmieście – Kwadratowe rondo z szaletem pośrodku

Olsztyn nie posiada obwodnicy, a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Planowana obwodnica Olsztyna podzielona została na odcinki. Stan realizacji poszczególnych odcinków obwodnicy jest na etapie:

  • cz. obwodnicy południowej (10 km) w ciągu drogi krajowej nr 16 – w budowie
  • cz. obwodnicy południowej (14,7 km) w ciągu drogi ekspresowej S51 – w przetargu
  • cz. obwodnicy północno-wschodniej (11,1 km) w ciągu drogi krajowej nr 51 – w planowaniu
 Osobny artykuł: obwodnica Olsztyna.

Jednocześnie trwają prace lobbingowe na rzecz modernizacji dróg krajowych w regionie oraz nt. budowy na ich podłożu dróg ekspresowych. W zamierzeniu podejmowane są tematy budowy drogi ekspresowej S16, drogi ekspresowej S51 oraz drogi ekspresowej S53[potrzebny przypis].

Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie, na środku którego umiejscowiony jest parking, przystanek autobusowy i toaleta miejska[potrzebny przypis], a samo rondo ma kształt prostokąta.

Transport kolejowy

Dawny budynek dworca głównego
Obecny kompleks budynków dworcowych: kolejowego (po lewej) i autobusowego (w centrum)

Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Olsztyn otwarta została w 1872. Wkrótce Olsztyn stał się węzłem kolejowym regionu.

Linie kolejowe przechodzące przez Olsztyn
Linia Trasa
Linia 216 Działdowo – Olsztyn Główny
Linia 219 Olsztyn Główny – Ełk
Linia 220 Olsztyn Główny – Bogaczewo
Linia 353 Poznań Wschód – Skandawa

Miasto posiada pięć stacji kolejowych, w tym trzy kolejowe przystanki osobowe z funkcjonującymi dworcami:

Transport lotniczy

Port lotniczy Olsztyn-Mazury
 Osobny artykuł: Lotnisko Olsztyn-Dajtki.

W granicach administracyjnych Olsztyna funkcjonuje:

W styczniu 2016 roku, został otwarty port lotniczy Olsztyn-Mazury, oddalony o około 55 km. od centrum miasta. Do lotniska można dojechać z Olsztyna m.in. szynobusem.

Bezpieczeństwo publiczne

W Olsztynie znajduje się centrum powiadamiania ratunkowego, które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[46].

Szpitale publiczne

Szpitale niepubliczne

W Olsztynie funkcjonuje Miejski Portal Bezpieczeństwa – Bezpieczny Olsztyn.

Oświata i nauka

I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza
 Osobny artykuł: Edukacja w Olsztynie.

Olsztyn jest największym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego. W obszarze miasta obecnie funkcjonują[47]:

  • 43 przedszkola (w tym 14 niepublicznych)
  • 30 szkół podstawowych (w tym 3 niepubliczne)
  • 25 gimnazjów (w tym 1 niepubliczne)
  • 28 liceów ogólnokształcących (w tym 14 niepublicznych)
  • 1 liceum plastyczne
  • 11 techników (w tym 1 niepubliczne)
  • 8 branżowych szkół I stopnia (w tym 1 niepubliczna)
  • 47 szkoły policealne (w tym 37 niepublicznych)
  • 2 szkoły muzyczne (I i II stopnia)
  • 8 ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego (w tym 7 niepublicznych)
  • 1 niepubliczne kolegium języków obcych
  • 6 ośrodków doskonalenia nauczycieli (w tym 4 niepubliczne)
  • 6 centrów kształcenia ustawicznego (w tym 4 niepubliczne)
  • 18 niepublicznych placówek kształcenia ustawicznego
  • 1 szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
  • 1 niepubliczny ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy
  • 3 niepubliczne placówki oświatowo-wychowawcze
  • 2 specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci
  • 5 poradni psychologiczno-pedagogicznych (w tym 1 niepubliczna)
  • 18 zespołów szkół i placówek

Uczelnie

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Nowa Biblioteka Główna UWM

Pierwszą uczelnią w mieście była utworzona 31 maja 1950 Wyższa Szkoła Rolnicza. 1 października 1969 WSR przemianowana została na Akademię Rolniczo-Techniczną. 1 września 1999 roku w wyniku połączenia Akademii Rolniczo-Technicznej, Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Warmińskiego Instytutu Teologicznego powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, który kształci ponad 35 tys. studentów na 16 wydziałach i 49 kierunkach oraz jest największą szkołą wyższą w regionie.

W Olsztynie jest 7 szkół wyższych:

W Olsztynie funkcjonują również Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Trzeciego Wieku, Akademia Trzeciego Wieku przy Miejskim Ośrodku Kultury oraz Jarocka Akademia III Wieku.

Jednostki naukowo-badawcze

Oprócz szkół wyższych, działalność badawczo-naukową w Olsztynie prowadzą instytuty:

W przeszłości w mieście funkcjonowały również:

Kultura i sztuka

Muzea

Za czasów Prus Wschodnich muzealnictwo w Olsztynie nie miało warunków rozwoju. Pierwsze muzeum państwowe w Olsztynie powstało w 1921 w salach olsztyńskiego zamku, a zawarte w nim eksponaty głosiły zwycięstwa niemieckiego w plebiscycie z 1920[48]. Szablon:CytatD

Zamek Kapituły Warmińskiej obecnie Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie

Największą obecnie olsztyńską placówką muzealną jest Muzeum Warmii i Mazur, którego siedziba mieści się w Zamku Kapituły Warmińskiej. W jego zbiorach znajdują się m.in. pamiątki, dokumenty, ikonografie, obrazy i rzeźby rodem z tutejszego regionu. W Muzeum zlokalizowana jest stała wystawa kopernikowska, której eksponatem jest astronomiczna tablica doświadczalna wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika w 1517.

Dom Gazety Olsztyńskiej – dawna siedziba redakcji „Gazety Olsztyńskiej” (1886-1939)

Do muzeów w Olsztynie zalicza się także Dom „Gazety Olsztyńskiej”, którego siedzibą jest budynek, będący w czasach dwudziestolecia międzywojennego redakcją „Gazety Olsztyńskiej”, jedynej polskiej gazety na Warmii, ukazującej się od 1886. W stolicy województwa warmińsko-mazurskiego znajduje się także Muzeum Przyrody (w secesyjnym pałacyku przy ul. Metalowej) oraz muzeum zoologiczne UWM im. Janiny Wengris w dzielnicy akademickiej Kortowo. W hali widowiskowo-sportowej Urania znajdują się Muzeum Sportu im. Mariana Rapackiego oraz oddział wspomnianego muzeum przyrody.

Galerie

W Olsztynie funkcjonuje ok. 10 galerii sztuki. Jedną z nich jest Biuro Wystaw Artystycznych z siedzibą w olsztyńskim planetarium. Jest to największa, państwowa galeria sztuki w mieście. Powstała w 1958, początkowo jej siedzibą był olsztyński zamek, w 1973 przeniesiono ją w obecne miejsce. Wśród innych olsztyńskich galerii znajdują się m.in. Galeria Rynek (w starym ratuszu), Galeria Spichlerz MOK czy Art Deco.

Kina

Pierwszym kinem wędrownym, które zawitało do miasta było najprawdopodobniej Welt – Biographie (niem.), inż. Heinrich Schnellhase. Anons reklamowy umieszczony 26 listopada 1909 w Allensteiner Volksblatt, przytacza dwunastoletnią tradycję pokazów kinowych w mieście. Na jego podstawie przyjąć można, że pierwsza projekcja kinowa w Olsztynie odbyła się najprawdopodobniej w 1897[49]. 30 września i 1 października 1909, w sali hotelu Deutsches Haus gościł Edison-Welt-Theater Windorfa z Berlina-Weißensee[49].

Pierwsze kina stacjonarne w Olsztynie powstawały jeszcze przed I wojną światową[49][50]:

  • Teatr obrazów świetlnych (niem. Lichtbild-Theater) – pierwszy stały teatr kinematografii w Olsztynie, utworzony w 1909, co upamiętnia anons w Allensteiner Volksblatt z dnia 16 listopada 1909;
  • Kino Luizy (niem. Luisen-Theater) przy Rynku nr 23 – obecnie w jego miejscu funkcjonuje kino „Awangarda”;
  • Metropol Theater (niem.) przy ul. Podgórnej (obecna ul. Staromiejska) – kino zniszczone podczas działań wojennych w 1945;
  • Lichtspielpalast (niem.) przy ul. Pieniężnego nr 12 – kino przemianowane w 1918 na Central-Theater (niem.), zlikwidowane po II wojnie światowej.

Kolejne obiekty kinowe w mieście powstały w okresie międzywojennym[50]:

  • kino Capitol przy ul. Klebarskiej (obecna al. Piłsudskiego) – kino utworzone w 1929, po zakończeniu II wojny światowej kino zastąpione nieistniejącym już kinem Odrodzenie;
  • kino utworzone w 1936 nakładem inwestycyjnym berlińskiej firmy UT-Lichtspiele przy ul. Pieniężnego 16 – działające do 2005 jako kino Polonia.

W połowie lat 90. XX wieku zamknięto kino Grunwald przy al. Wojska Polskiego. Kolejne zamknięcia placówek kinowych w Olsztynie odbyły się w 2005 i dotyczyły kina Kopernik przy ul. 1 maja oraz kina Polonia przy ul. Pieniężnego. Oba kina zamknięto w związku z budowanym multipleksem centrum filmowego „Helios” w „Alfa Centrum” przy al. Piłsudskiego[51].

Obecnie w mieście funkcjonują trzy kina: Helios, Awangarda 2 oraz Multikino. Ponadto istnieje również Dyskusyjny Klub Filmowy „ZA”, działający przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych[52].

Teatry

Teatr im. St. Jaracza
Teatr Lalek
Amfiteatr im. Czesława Niemena
Planetarium
Obserwatorium Astronomiczne

Największym olsztyńskim teatrem jest dramatyczny Teatr im. Stefana Jaracza, założony w 1925 jako Treudank, symbol wdzięczności mieszkańcom za głosowanie za pozostaniem w granicach Niemiec podczas plebiscytu w 1920. Placówka posiada obecnie trzy sceny, w tym jedną dużą na 480 miejsc. W Teatrze im. Stefana Jaracza odbywają się Olsztyńskie Spotkania Teatralne oraz Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Demoludy”. Aktualnie teatr posiada status narodowej instytucji kultury[53]. Od 1998 działa w nim publiczne Studium Aktorskie. W Olsztynie mieści się także Olsztyński Teatr Lalek. Za datę jego powstania uznaje się 1953. Trzecim olsztyńskim teatrem jest założona w 1957 przez Tadeusza Ostaszkiewicza Pantomima Olsztyńska – teatr głuchych, zaliczany w latach 1971–1990 do grona renomowanych scen w kraju i Europie (od 1959 do 1989 prowadził ją Bohdan Głuszczak). W latach 90. Pantomima Olsztyńska straciła na znaczeniu, zaś od początku XXI wieku jej status ogranicza się do roli teatralnego koła zainteresowań przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych (d. WDK) w Olsztynie. 30 listopada 2009, po pokazie nieukończonego spektaklu „Nazwać chwilowe na zawsze” w reżyserii Ryszarda Piesaka, oficjalnie kończąc działalność przestała istnieć.

Muzyka

Edukacja muzyczna w Olsztynie odbywa się na bazie Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina, a także prywatnej Szkoły Muzycznej Yamaha.

W Olsztynie mieści się Warmińsko-Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego. Początki działalności Filharmonii związane są z małą orkiestrą symfoniczną, powstałą w połowie lat 40. XX w. W 1972 zespół Orkiestry Symfonicznej otrzymał stałą siedzibę w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, wtedy też nadano jej status Państwowej Filharmonii im. F. Nowowiejskiego.

Olsztyn utożsamiany jest również jako ośrodek chóralistyki w północno-wschodniej Polsce.

 Osobny artykuł: Chóry w Olsztynie
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Z Olsztyna wywodzi się kilka znanych zespołów muzycznych i wykonawców różnych nurtów i gatunków, m.in.: Afromental, Vader, Big Day, Czerwony Tulipan, Pro Musica Antiqua, Pro Musica, Pro forma, Olsztyński Chór Kameralny Collegium Musicum, Norbi, Kuśka Brothers, Kangaros, Mietek Folk, Harlem, Drop Shot, K.O.M.P, Kaczki z Nowej Paczki, Shannon, Horpyna, Tuhaj Bej, Dies Irae, Berkut, Enej, Transsexdisco, Romantycy Lekkich Obyczajów Los Vaticaneros, Medium, LIDO, Kookaburra, Skyscream, Wierni, Łydka Grubasa, The Ukrainian Folk, Akademicki Chór Bel Canto WSIiE TWP czy Chór Lekarzy: „Medici Pro Musica”.

Imprezy i festiwale

  • Kortowiada – olsztyńsko-polskie juwenalia. Jedna z niepowtarzalnych imprez odbywających się na kampusie UWM. Festiwal ma miejsce na przełomie maja. Słynie z tego, że studenci przez kilka najbliższych dni przejmują władze w mieście. Jedne z wielu darmowych juwenaliów w Polsce, podczas których odbywają się koncerty gwiazd na światowym poziomie.
  • Olsztyńskie Lato Artystyczne – to trzymiesięczny cykl imprez odbywających się w trakcie wakacji. Główną ich sceną jest olsztyński amfiteatr. Wśród imprez organizowanych w ramach Olsztyńskiego Lata Artystycznego są m.in. Dni Olsztyna, Olsztyńskie Koncerty Organowe, Staromiejskie Spotkania z Szantą, Olsztyński Festiwal Jazzowy.
  • Olsztyńskie Noce Bluesowe
  • Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe „Śpiewajmy Poezję” – spotkania Zamkowe odbywają się w mieście od 1974. Głównym punktem festiwalu jest konkurs młodych artystów poezji śpiewanej.
  • Olsztyn Green Festival – to nowy, zielony punkt na festiwalowej mapie Polski. Jest to pierwszy w Polsce festiwal muzyki i „zielonego” stylu życia. Odbywać się będzie na terenie zmodernizowanej plaży miejskiej nad jeziorem Krzywym.Festiwal odbywa się w połowie sierpnia i trwa dwa dni.
  • Grand Slam Olsztyn – elitarny turniej GRAND SLAM z cyklu World Tour.
  • Olsztyńskie Dni Nauki.

Planetarium i obserwatorium

Olsztyńskie Planetarium Astronomiczne otwarto 19 lutego 1973 – w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – przy dzisiejszej Alei Piłsudskiego. Jest to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium jest siedzibą Federacji Miast Kopernikowskich.

Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie otwarto 13 października 1979. Zlokalizowane zostało w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 na wzgórzu św. Andrzeja, najwyższym (143 m n.p.m.) wzniesieniu dawnego Olsztyna[54].

Przy bezchmurnej pogodzie obserwatorium prowadzi pokazy astronomiczne. Ponadto z tarasu budynku widoczna jest panorama miasta.

Inne organizacje i placówki kulturalne

Siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury

Media

Maszt radiowo-telewizyjny w Olsztynie o zachodzie słońca

Radio i telewizja

W 1969 uruchomiono Olsztyński Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy w Pieczewie. Wybudowano tam maszt radiowo-telewizyjny 53°45′13″N 20°30′57″E/53,753611 20,515833 o wysokość 360 m (po podwyższaniach ok. 380 m), który jest najwyższym istniejącym obiektem budowlanym w Polsce. Uruchomiono wówczas także studio telewizyjne oraz przekaźnik, dzięki któremu jakość audycji uległa poprawie, ale zasięg w dalszym ciągu pozostawał niewystarczający (zaledwie do 70 km). Nie było w tym czasie jeszcze lokalnego programu telewizyjnego.

 Osobny artykuł: TVP3 Olsztyn.

Od lutego 1993 do września 1994 w Olsztynie funkcjonowała telewizja „Copernicus”, retransmitująca program satelitarny „Polonia 1”. Program nadawano ze studia przy ul. Cichej. Ze względu na brak koncesji telewizja została zamknięta.

W roku 2000 uruchomiono przy ul. Radiowej olsztyńskie studio telewizyjne (Redakcja Terenowa Telewizji Polskiej). W roku 2002 przekształcono w Warmińsko-Mazurski Ośrodek TVP (TVP3). Od stycznia 2005 regionalny ośrodek stał się samodzielnym Oddziałem Telewizji Polskiej SA.

Stacje radiowe funkcjonujące na obszarze miasta:

Ośrodki telewizyjne nadające z Olsztyna:

Prasa

 Osobne artykuły: Lista gazet i czasopism Olsztyna i Prasa akademicka w Olsztynie.
Siedziba redakcji dzisiejszej „Gazety Olsztyńskiej”

Gazeta On-Line Olsztyn24 (www.olsztyn24.com) - internetowy dziennik o Olsztynie i powiecie olsztyńskim wydawany od 23 września 2017 roku przez ARI Olsztyn24

Religia

Wieże Kościoła NSPJ o zachodzie słońca
Katedra ewangelicka pw. Chrystusa Zbawiciela

Katolicyzm

Prawosławie

Protestantyzm

Inne chrześcijańskie

Buddyzm

Turystyka

Szlaki turystyczne

 Osobny artykuł: szlaki turystyczne Olsztyna i okolic.
Ulica Staromiejska – w głębi Brama Wysoka

Olsztyn jest ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego[59], polskiej części Drogi św. Jakuba, Szlaku Zamków Gotyckich, szlak turystyczny czerwony Szlaku Grunwaldzkim czy Szlaku Kopernikowskim[60][61][62]

Turystyka kajakowa

W sezonie letnim po Łynie odbywają się spływy kajakowe „Łyną przez Olsztyn”. Spływy rozpoczynają się pod zamkiem olsztyńskim. Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki – Łyna i Wadąg.

Zabytki

Bazylika konkatedralna św. Jakuba
Stary Ratusz
Bet Tahara (Dom Oczyszczenia) – zbudowany w 1913 roku według projektu architekta Ericha Mendelsohna

Do walorów rekreacyjno-turystycznych należy zaliczyć zabytki architektoniczne miasta[63]:

Do 10 listopada 1938 w mieście znajdowała się mauretańska synagoga z 1877. Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście ze względu na swoją unikalną, orientalną architekturę.

 Osobny artykuł: Pomniki Olsztyna.

Sport

Hala Urania
 Osobny artykuł: Sport w Olsztynie.

Oprócz typowych walorów rekreacyjno-turystycznych, miasto jest prężnie działającym ośrodkiem sportowym. W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Najbardziej utytułowanymi i powszechnie rozpoznawanymi klubami na arenie ogólnokrajowej są Stomil Olsztyn (piłka nożna), AZS Olsztyn (piłka siatkowa), Traveland Olsztyn (piłka ręczna) oraz KKS Olsztyn (piłka koszykowa).

Olsztyn był również etapowym miastem kolarskiego wyścigu Tour de Pologne.

Dzięki posiadanej infrastrukturze sportowej, unikalnej lokalizacji wśród lasów i jezior oraz rozwiniętej bazie hotelowej, Olsztyn jest miejscem zgrupowań wielu kadr i reprezentacji sportowych.

Honorowi obywatele miasta

 Osobny artykuł: Honorowi obywatele Olsztyna.

Honorowe obywatelstwo Olsztyna nadawane jest na podstawie uchwały osobom szczególnie zasłużonym dla Olsztyna, a także wybitnym osobistościom, jako wyraz najwyższego wyróżnienia i uznania Rady Miasta Olsztyn. Osoba wyróżniona otrzymuje Akt Nadania i Odznakę Honorowego Obywatelstwa Olsztyna.

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
  Bielsko-Biała  Polska 2005[64]
  Calpe  Hiszpania marzec 1989[65]
  Chateauroux  Francja 23 lutego 1991
  Gelsenkirchen  Niemcy grudzień 1992[66]
  Kaliningrad  Rosja 5 marca 1993[67]
  Łuck  Ukraina 19 grudnia 1997[68]
  Offenburg  Niemcy 19 marca 1999[69]
  Osnabrück  Niemcy 2009
 Plik:Flag of Richmond, Virginia.svgRichmond  Stany Zjednoczone 1995[70]
  Rovaniemi  Finlandia 1976[71]

Miasta współpracujące

Miasta partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
 Sønderborg  Dania 1994[72]
  Halmstad  Szwecja listopad 2003[73]
  Perugia  Włochy grudzień 2004[74]

Zobacz też

Szablon:Portal

Przypisy

  1. ↑ Por. np. Prawo Kanoniczne, nr 3-4/2010 wyd. UKSW, s. 9.
  2. ↑ Uchwała Nr XII/128/07 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 czerwca 2007 r. zmieniająca uchwałę w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Olsztyn (Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr 111, poz. 1563).
  3. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1965 r. w sprawie zmiany granic miasta Kielc w województwie kieleckim oraz miasta Olsztyna w województwie olsztyńskim. (Dz.U. z 1965 r. nr 54, poz. 333).
  4. ↑ Rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 6 lipca 1977 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: stołecznym warszawskim, bydgoskim, ciechanowskim, gorzowskim, jeleniogórskim, leszczyńskim, nowosądeckim, olsztyńskim, ostrołęckim, poznańskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, toruńskim i wałbrzyskim. (Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103).
  5. ↑ Zarządzenie Nr 31 Wojewody Olsztyńskiego z dnia 13 września 1977 r. w sprawie szczegółowego określenia przebiegu granic niektórych miast w województwie olsztyńskim (Bartoszyce, Iława, Kętrzyn, Nidzica, Olsztyn Ostróda)(Dz. Urz. WRN w Olsztynie z 1977 r. Nr 7, poz. 42).
  6. ↑ Uchwała nr XXII/147/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 9 października 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Olsztyna. (M.P. z 1987 r. nr 33, poz. 290).
  7. ↑ Zarządzenie Nr 55 Wojewody Olsztyńskiego z dnia 14 listopada 1987 r. w sprawie szczególnego określenia przebiegu granic miasta Olsztyna (Dz. Urz. Woj. Olsztyńskiego z 1987 r. Nr 13, poz. 185).
  8. ↑ a b c Położenie, układ miasta i warunki naturalne. Urząd Miasta Olsztyn, 2007-11-06. [dostęp 27 maja 2008]. (pol.).
  9. ↑ Zasoby wodne. Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008]. (pol.).
  10. ↑ Uchwała NR XXII/318/16 Rady Miasta z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie Wykazu Kąpielisk na terenie Gminy Olsztyn. bip.olsztyn.eu. [dostęp 2016-05-08].
  11. ↑ a b OLSZTYŃSKA ZIELEŃ. Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008]. (pol.).
  12. ↑ Drzewo za drzewo. Urząd Miasta Olsztyn, 2008-03-18. [dostęp 27 maja 2008]. (pol.).
  13. ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa z dnia 8 grudnia 1953 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. (M.P. z 1953 r. nr 116, poz. 1511).
  14. ↑ a b Obwieszczenie Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 3 kwietnia 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dzi. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego z 2001 r. Nr 28, poz. 375).
  15. ↑ Zarządzenie Wojewody Olsztyńskiego z dnia 22 grudnia 1948 r. (Dz. Urz. Woj. olsztyńskiego, z 1948 r. (rok V), Nr 2 (58), poz. 3).
  16. ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. (M.P. z 1957 r. nr 41, poz. 267).
  17. ↑ Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 23 grudnia 1986 r. w sprawie zniesienia ochrony obszarów uznanych za rezerwaty przyrody. (M.P. z 1987 r. nr 2, poz. 14).
  18. ↑ Rozporządzenie Nr 21 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 14 kwietnia 2003 r. w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. (Dzi. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego z 2003 r. Nr 52, poz. 725, ze zm.).
  19. ↑ Wykaz pomników przyrody Urzędu Wojewódzkiego z 2007 roku. [dostęp 2012-06-21].
  20. ↑ Jerzy Sikorski: Galopem przez stulecia: Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 210. ISBN 83-919110-0-4.
  21. ↑ Urząd Miasta Olsztyn, RAPORT O STANIE MIASTA. Olsztyn 2005, s. 17. pdf (pl) [dostęp 11 maja 2008].
  22. ↑ a b Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), GUS, czerwiec 2011.
  23. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Powierzchnia_Ludnosc_Polski
    BŁĄD PRZYPISÓW
  24. ↑ GUS. Powierzchnia i ludność w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (pol.).
  25. ↑ GUS. Ruch naturalny ludności w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (pol.).
  26. ↑ GUS. Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (pol.).
  27. ↑ GUS. Podstawowe informacje o bezrobotnych zarejestrowanych w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Praca, dochody ludności – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (pol.).
  28. ↑ Publiczna Służba Zatrudnienia. Liczba bezrobotnych oraz stopa bezrobocia. (stan na koniec marca 2008), Statystyki strukturalne. marzec 2008 rozmiar: 561 kB.. [dostęp: 28 października 2016] (pol.).
  29. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  30. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Olsztyn, w oparciu o dane GUS.
  31. ↑ J.E. Muller 1835 ↓, s. 33.
  32. ↑ Zastąpił na stanowisku dziekana Jana Francka wybranego w 1350 roku biskupem warmińskim
  33. ↑ Andrzej Rzempołuch Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004, str. 27-31
  34. ↑ Hugo Bonk Historia Olsztyna 1353-1772, Wyd. Pruthenia, Olsztyn 2016, str. 88.
  35. ↑ Aleksander Czechowski, Opis ziem zamieszkanych przez Polaków, Warszawa 1904.
  36. ↑ Wiesław Białkowski „Rokossowski - na ile Polak?”, Wydawnictwo Alfa 1999 r., ISBN 83-7001-755-X, str. 122-123
  37. ↑ Franciszek Szlachcic „Gorzki smak władzy” Wydawnictwo Fakt 1990 r., s. 85
  38. ↑ Kazimierz Barcikowski „U szczytów władzy” Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, str. 219
  39. ↑ Mamy nowego prezydenta. [dostęp 9 marca 2009].
  40. ↑ I stało się... [dostęp 20 listopada 2008].
  41. ↑ Olsztyn - Encyklopedia Warmii i Mazur, „Encyklopedia Warmii i Mazur”, 4.4 [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  42. ↑ Stopa bezrobocia rejestrowanego. [dostęp 2011-10-20].
  43. ↑ M.P. z 1982 r. nr 25, poz. 234
  44. ↑ Tabor. mpkolsztyn.pl, 1 grudnia 2011.
  45. ↑ GUS. Drogi publiczne w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Inwestycje, środki trwałe, transport – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (pol.).
  46. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  47. ↑ Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Adresy szkół. [dostęp 11 maja 2008].
  48. ↑ Andrzej Wakar: Olsztyn: dzieje miasta. Olsztyn: Radio Wa-Ma, 1997, s. 168–169. ISBN 83-905634-0-1. (pol.).
  49. ↑ a b c Rafał Bętkowski. Dziesiąta Muza w Olsztynie (cz. 1): Przegląd historii kin olsztyńskich. „Debata”. 9 (24), s. 38–44, wrzesień 2009. Olsztyn: Bogdan Bachmura, Wydawnictwo BAFF. [dostęp 6 października 2009]. 
  50. ↑ a b Andrzej Wakar: Olsztyn: dzieje miasta. Olsztyn: Radio Wa-Ma, 1997, s. 169. ISBN 83-905634-0-1. (pol.).
  51. ↑ KS: Jaka przyszłość kin w Olsztynie?. Stopklatka.pl, 6 maja 2005. [dostęp 7 czerwca 2008]. (pol.).
  52. ↑ Historia DKF „Za”. www.ceik.eu. [dostęp 6 października 2009].
  53. ↑ PAP: Olsztyn. Umowa ministra z Jaraczem podpisana. e-teatr.pl, 2005-09-09. [dostęp 24 maja 2008].
  54. ↑ Obserwatorium. Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, aktualizacja 5 maja 2008. [dostęp 7 czerwca 2008]. (pol.).
  55. ↑ „Golgota” w Olsztynie.
  56. ↑ Centrum Chrześcijańskie „Droga”.
  57. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 2 stycznia 2015.
  58. ↑ Oficjalna strona Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu.
  59. ↑ Szlak Kopernikowski cz. 3. European Route of Brick Gothic. [dostęp 28 maja 2008]. (pol.).
  60. ↑ Marian Jurak: Szlak Kopernikowski cz. 1. jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008]. (pol.).
  61. ↑ PTTK Elbląg: Szlak Kopernikowski cz. 2. jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008]. (pol.).
  62. ↑ PTTK Elbląg: Szlak Kopernikowski cz. 3. jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008]. (pol.).
  63. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 119–133 [dostęp 2015-09-17].
  64. ↑ Miasta i regiony partnerskie: Olsztyn, Polska. Serwis internetowy Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. [dostęp 8 listopada 2009].
  65. ↑ W praktyce współpraca nie została podjęta[potrzebny przypis].
  66. ↑ Współpraca wspierana przez Stowarzyszenie Byłych Mieszkańców Olsztyna „Allenstein”[potrzebny przypis].
  67. ↑ Jako przedłużenie umowy podpisanej jeszcze w latach 70. Umowa podpisywana na piec lat, przedłużana kolejno w latach 1998 i 2003 na okres bezterminowy[potrzebny przypis].
  68. ↑ Współpraca wspierana przez Stowarzyszenie Kultury Polskiej na Wołyniu, Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia oraz Związek Ukraińców w Polsce[potrzebny przypis].
  69. ↑ Początki współpracy sięgają 1981 – od akcji Polenhilfe. W ramach akcji Rada Miejska Offenburga przy współpracy m.in. Georga Dietricha przygotowała pomoc humanitarną dla Olsztyna. Kolejna pomoc Olsztynowi i Kaliningradowi udzialana była w ramach tzw. Mostów Bożonarodzeniowych organizowanych przez Niemiecko-Polsko-Rosyjskie Koło Przyjaciół oraz Fundację Marii i Georga Dietrichów[potrzebny przypis].
  70. ↑ Od kilku lat nie ma wymiernej współpracy pomiędzy miastami[potrzebny przypis].
  71. ↑ Współpraca odnowiona w 1994[potrzebny przypis].
  72. ↑ Umowa w zakresie ochrony środowiska[potrzebny przypis].
  73. ↑ Umowa podpisana na trzy lata[potrzebny przypis].
  74. ↑ Współpraca nawiązana z inicjatywy olsztyńskiego starostwa i Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich w 2000[potrzebny przypis].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Wiadomości w Wikinews
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Szablon:Osiedla Olsztyna

Województwo warmińsko-mazurskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Podział administracyjny Polski
Województwa
Siedziby wojewodów
i sejmików
Podziały administracyjne
województw
Herby województw
Flagi województw
Województwa proponowane
Inne jednostki podziału

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Powiat olsztyński (1945–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Olsztyn&oldid=54018273”