Dzwonnica św. Marka w Wenecji
45°26′03″N 12°20′21″E/45,434167 12,339167 Dzwonnica św. Marka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Campanile di San Marco |
| Typ budynku |
dzwonnica |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita |
98,6 m |
| Rozpoczęcie budowy |
1903 (obecna dzwonnica) |
| Ukończenie budowy |
1912 |
Położenie na mapie Wenecji  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej  | |
| 45°26′03″N 12°20′21″E/45,434167 12,339167
| |
| Strona internetowa | |
Dzwonnica św. Marka (wł. Campanile di San Marco) – najwyższa budowla Wenecji, wysoka na 98,6 metrów[1][a]. Wolno stojąca kampanila, będąca dzwonnicą bazyliki św. Marka, jest symbolem miasta. Zbudowana została między IX a XII wiekiem. Wielokrotnie przebudowywana, między innymi na skutek pożarów, wywołanych przez uderzenia piorunów. Katastrofalne i brzemienne w skutki okazało się zwłaszcza uderzenie pioruna w 1745 roku. Podjęte wówczas działania okazały się niewystarczające, a budowla popadała stopniowo w ruinę. 14 lipca 1902 roku zawaliła się. W latach 1903–1912 została wiernie odbudowana z zewnątrz, jednak jej konstrukcja i struktura przestrzenna powstały z wykorzystaniem nowoczesnych wówczas rozwiązań. Nazywana familiarnie przez Wenecjan „el paron de casa”, czyli „pan domu” w języku weneckim[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotna dzwonnica
[edytuj | edytuj kod],_12.jpg)
Budowa wieży została rozpoczęta w IX wieku za panowania doży Pietra Tribuna, a ukończona w XII stuleciu przez dożę Vitale II Michiela. Między XII a XIV wiekiem dzwonnica była kilkakrotnie przebudowywana[1]. Powodem do interwencji budowlanych były głównie pożary, niszczące jej drewniany szczyt, które wywoływały zwłaszcza pioruny, uderzające w latach 1383, 1388, 1401, 1403 i 1489. W 1500 roku miasto nawiedziło trzęsienie ziemi[3]. Znaczące prace restauracyjne i modernizacyjne miały miejsce w roku 1511 i 1514. W XVI wieku do wieży dobudowano komorę dzwonną, zwieńczoną urządzeniem przypominającym ruchomą platformę, z posągiem archanioła Gabriela, służącym jako wiatrowskaz. W latach 1537–1549 Jacopo Sansovino dobudował do dzwonnicy Loggettę[1]. W czasach Republiki Weneckiej dzwonnica pełniła rolę latarni morskiej; w nocy na jej wierzchołku rozpalano ogień. W 1609 roku Galileusz w loggi dzwonnicy zademonstrował doży i Signorii wynalezioną przez siebie lunetę. Po uderzeniu pioruna w 1745 roku wzdłuż całej wysokości dzwonnicy powstała rozległa rysa[2]. Uszkodzenia były głębokie, a konstrukcja budowli została poważnie naruszona. W wyniku decyzji Senatu dzwonnicę obłożono cegłami wysokiej jakości, łącząc je wytrzymałą zaprawą cementową i tworząc w ten sposób murarski egzoszkielet, zdolny do podtrzymania pierwotnego muru, który zaczął się pochylać. Aby wzmocnić połączenie nowego muru ze starym, zastosowano zworniki z kamienia z Istrii. Działania te nie powstrzymały jednak procesu degradacji technicznej budowli. Pod koniec XIX wieku Pietro Saccardo, proto[b] bazyliki św. Marka zaczął wysyłać do rządu niepokojące raporty na temat stanu technicznego dzwonnicy. Raporty te jednak zignorowano[3].
Katastrofa i odbudowa
[edytuj | edytuj kod]
14 lipca 1902 roku dzwonnica zawaliła się. Pozostał po niej stos gruzu, nad którym unosiła się ogromna chmura pyłu. Okazało się, że mur dzwonnicy był zbudowany z dużych, nierównych cegieł, pozyskiwanych w wyniku niszczenia antycznych zabytków. Widoczne powierzchnie ścian zostały wykonane z cegieł układanych niemal równo, ale wewnątrz cegły były rozmieszczone nieregularnie i łączone gorszymi jakościowo zaprawami[3]. W wyniku zawalenia się dzwonnicy zasypana została Loggetta oraz bok Biblioteki Marciana, natomiast bazylika pozostała nietknięta. Ocalał tylko jeden dzwon, Trottiera[2][c]. Wiadomość o katastrofie szybko rozeszła się po świecie. Administracja miejska podjęła decyzję o odbudowie dzwonnicy dokładnie w takim kształcie, jak przed zawaleniem się[1]. Plan odbudowy sporządzili architekci Luca Beltrami i Gaetano Moretti[2]. 25 kwietnia 1903 roku położono kamień węgielny pod odbudowę, a w 1912 roku, w święto patrona bazyliki, gotową dzwonnicę oddano do użytku[1]. Z wykorzystaniem odnalezionych fragmentów starannie zrekonstruowano również Loggettę. Nowe dzwony ufundował papież Pius X, wcześniej patriarcha Wenecji[2].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wieża jest zbudowana z cegły, w stylu romańskim, na planie kwadratu o boku 12 metrów. Jest wysoka na 49,5 metra i ozdobiona lizenami[1]. Nad nią wznosi się górna loggia, zbudowana w stylu renesansowym z białego kamienia istriańskiego, mieszcząca dzwony[2]. Nad nią znajduje się ceglana baza hełmu, udekorowana lwami św. Marka i symbolem sprawiedliwości. Hełm w kształcie piramidy zwieńczony został pozłacanym posągiem archanioła Gabriela[1]. Na szczycie dzwonnicy, na który można wejść pieszo lub wjechać windą, znajduje się punkt widokowy na miasto, lagunę i otwarte morze[2].
Forma wieży była kopiowana w innych miejscach[1].
Dzwony
[edytuj | edytuj kod]Na dzwonnicy znajduje się 5 dzwonów, z których każdy swoim dźwiękiem zwiastował jakieś wydarzenie[4]:
- La Marangona (lub Campanon) – największy dzwon, jego dźwięk oznaczał początek dnia roboczego cieśli w Arsenale, zwanych marangoni. Oznaczał poza tym pierwsze wezwanie na posiedzenie członków Maggior Consiglio (Wielkiej Rady, głównego organu zarządzającego miastem). Ma tonację a[4].
- Nona (lub Mezzana) – dzwoniący, tak w przeszłości jak i obecnie, w południe. Ma tonację h[4].
- Trottiera – wzywający na posiedzenie Maggior Consiglio patrycjuszy weneckich jadących konno, kłusem (wł. trotto). Ma tonację c[4].
- Pregadi (lub Mezza terza) – wzywający senatorów (zwanych pregadi) na posiedzenia, a wiernych na uroczystości religijne. Ma tonację d[4].
- Renghiera (lub campana del Maleficio albo dei Giustiziati) – najmniejszy z dzwonów, oznaczający rozpoczęcie egzekucji. Ma tonację e[4].
Do 1722 roku istniał jeszcze szósty dzwon (który wówczas spadł i rozbił się) zwany campanone di Candia, który bił razem z innymi dzwonami[4].
Z okazji wielkich wydarzeń wszystkie dzwony dzwonią razem[4].
-
Marangona -
Nona -
Trottiera -
Pregadi
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według Emporis 97,94 m.
- ↑ W nomenklaturze weneckiej główny architekt.
- ↑ Wiadomość tę potwierdzają inne włoskie źródła, w tym Viaggi Spirituali, natomiast według informacji na stronie Bazyliki wszystkie dzwony uległy zniszczeniu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Basilica di San Marco: The Campanile. basilicasanmarco.it. [dostęp 2017-07-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Stefańska 1980 ↓, s. 77.
- ↑ a b c Umberto Sartori w: VeneziaDoc.net: Storia di Venezia: Il crollo del Campanile di San Marco a Venezia nel racconto di Pietro Saccardo, Proto di San Marco. www.veneziadoc.net. [dostęp 2017-08-03]. (wł.).
- ↑ a b c d e f g h CSI MultiMedia: Le campane di San Marco. www.csi-multimedia.it. [dostęp 2017-08-02]. (wł.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Danuta Stefańska: Wenecja i okolice. Przewodnik turystyczny. Wyd. I. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
