Komisariat Straży Granicznej „Łasin”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
Komisariat SC „Lipinki” |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Łasin” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[3]. Komisariat Straży Celnej „Lipinki” i Komisariat Straży Celnej „Plesewo”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Grudziądz”[4].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Łasin”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Łasin” do Inspektoratu Granicznego nr 3 „Brodnica” i określił jego strukturę organizacyjną[8]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 8 z 18 lipca 1928, komisariat SG „Łasin” powstał na bazie komisariatu „Plesewo” i komisariatu „Dusocin”. Komisariat „Dusocin” przemianowano na podkomisariat „Dusocin” z placówkami I linii Gardeja i Wielki Wełcz oraz II linii Dusocin i Grudziądz, a komisariat Plesewo został zlikwidowany, a cały inwentarz przekazał nowo powstałemu komisariatowi[9]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[10]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach […] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki I linii „Sumin” do m. Lipinki[11]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[12]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Brodnica”. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych […], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił z komisariatu „Łasin” placówkę I linii „Lipinki” i przydzielił do komisariatu „Krotoszyny”[13][14].
20 lipca 1939 odbyło się uroczyste pożegnanie odchodzącego plutonu wzmocnienia[15].
We wrześniu 1939 został podporządkowany dowódcy odcinka „Gruta” płk. dypl. Zygmuntowi Bohuszowi-Szyszko (dowódca piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty) i w jego składzie bronił się na prawym brzegu Wisły w bitwie o Pomorze[16].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]W 1936 komisariat ochraniał granicę państwową na długości 33 kilometrów od kamienia granicznego III/070 do III/224. Placówka Sumin ochraniała odcinek długości 7 km, placówka Wielka Tymawa 11 km, placówka Zawada 8 km, a placówka Nogat 7 km. Placówka II linii Łasin wystawiała posterunek w Plesewie[17].
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Rakowiec” – 1928
- komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Świerkocin” – październik 1929
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| podkomisarz | Adam Koraszewski[17] | ||
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| przodownik | Alojzy Kotewicz | – 30 IV 1939[18] | |
| starszy strażnik podchorąży | Roman Iwasyk | 1 V 1939[19] – | |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja komisariatu w marcu 1928[6]:
- komenda – Łasin
- podkomisariat Straży Granicznej „Dusocin”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zawda”
- placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”
- placówka Straży Granicznej I linii „Gardeja”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wełcz Wielki”
- placówka Straży Granicznej II linii „Grudziądz”
- placówka Straży Granicznej II linii „Łasin”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dusocin”
Organizacja komisariatu w październiku 1929[20]:
- 4/3 komenda – Łasin
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zawda”
- placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”
- placówka Straży Granicznej II linii „Łasin”
Organizacja komisariatu w 1933[21]:
- komenda – Łasin
- placówka Straży Granicznej I linii „Fitowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łasin”
- placówka Straży Granicznej I linii „Sumin”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
Organizacja komisariatu w 1934[21]:
- komenda – Łasin
- placówka Straży Granicznej I linii „Fitowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Sumin”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zawda”
- placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”
- placówka Straży Granicznej II linii „Łasin”
Organizacja komisariatu w 1937[21]:
- komenda – Łasin
- placówka Straży Granicznej I linii „Szwarcenowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Fitowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Sumin” → w 1937 przeniesiono do Lipinek → w 1939 do komisariatu „Krotoszyn”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
- placówka Straży Granicznej II linii „Łasin”
Organizacja komisariatu w 1939[22]:
- komenda – Łasin
- placówka Straży Granicznej I linii „Wielka Tymawa”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zawda”
- placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”
- placówka Straży Granicznej II linii „Łasin”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 29.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 14.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 13.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 117.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120–122.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 158.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 71.
- ↑ Kronika Inspektoratu „Brodnica” ↓, s. 508.
- ↑ Ciechanowski 1982 ↓, s. 81.
- ↑ a b Kronika Inspektoratu „Brodnica” ↓, s. 1.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 57.
- ↑ a b c Polak 1998 ↓, s. 65.
- ↑ Sobczak 2014 ↓, s. 11.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06793-7.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918–1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
- Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
- Odpisy z kronik Inspektoratu Granicznego „Brodnica” i z kronik podległych komisariatów w latach 1936–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/1.)
- Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
