Komisariat Straży Granicznej „Zakopane”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Zakopane” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Zakopane”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Sącz”[3].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Zakopane”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Zakopane” do Inspektoratu Granicznego nr 18 „Nowy Targ” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał jego granice[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[8]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku przeniesiono placówkę SG „Łapszanka” do Grochołowic[9] Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę II linii „Kościelisko” ze składu komisariatu „Czarny Dunajec” do komisariatu „Zakopane”. Tym samym rozkazem zniósł placówkę „Kuźnice”[10]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć placówkę I linii „Dolina Chochołowska”[10]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał wyłączyć placówkę I linii „Dolina Chochołowska” ze składu komisariatu „Zakopane” i włączyć w skład komisariatu „Czarny Dunajec”[11]. Rozkazem nr 2 z 29 kwietnia 1936 roku w sprawie etatu osobowego CSSG, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Hala Gąsienicowa” do Jaszczurówki[12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku, przydzielił placówki: „Grochołowice” i „Jurgów” do komisariatu „Łapsze Niżne”[13]. Utworzył placówkę I linii „Podspady”[14].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Sąsiednie komisariaty:
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| komisarz | Artur Bielecki[15][a] | 1 VII 1928 – 25 XI 1928 | |
| podkomisarz | Roman Bogdanowicz[b] | 18 II 1938[17] – | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Józef Zieliński | 1 V 1939[18] – | |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w maju 1928[5]:
- komenda − Zakopane
- placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jaszczurówka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jurgów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Targ”
- placówka Straży Granicznej II linii „Zakopane”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[7]:
- placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kuźnice”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łysa Polana”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jurgów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Zakopane”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Targ”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[8], w 1931, :
- 3/18 komenda − Zakopane
- placówka Straży Granicznej I linii „Kuźnice” → zniesiona w 1932
- placówka Straży Granicznej I linii „Hala Gąsienicowa”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łysa Polana”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jurgów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łapszanka” → w 1931 przeniesiona do Grochołowic
- placówka Straży Granicznej II linii „Zakopane”
Organizacja komisariatu w 1935[19]:
- komenda − Zakopane
- placówka Straży Granicznej I linii „Hala Gąsienicowa” → w 1936 przeniesiona do Jaszczurówki
- placówka Straży Granicznej I linii „Łysa Polana”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jurgów” → w 1938 przeniesiona do komisariatu „Łapsze Niżne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Grochołowce” → w 1938 wróciła do Łapszanki
- placówka Straży Granicznej II linii „Zakopane”
Organizacja komisariatu w grudniu 1938[14]:
- komenda − Zakopane
- placówka Straży Granicznej I linii „Bystre”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łysa Polana”
- placówka Straży Granicznej I linii „Podspady”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jurgów” ← w 1938 przeniesiona z komisariatu „Łapsze Niżne”
- placówka Straży Granicznej II linii „Zakopane”
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Artur Bielecki – od 1922 w Straży Celnej. Po ukończeniu Szkoły SC w Wieleniu mianowany kierownikiem komisariatu SC „Witów”. W 1928 był kierownikiem komisariatu SG „Zakopane”. W 1929 przeniesiony do sztabu MIOSG w Sanoku[15].
- ↑ Roman Bogdanowicz – w I wojnie światowej walczył w armii austro-węgierskiej na froncie włoskim. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, a w 1922 został przeniesiony do rezerwy. Od 1923 w Straży Celnej – służył w komisariacie „Komańcza”. W 1926 przeniesiony z Komańczy do komisariatu „Zakopane”, a w 1927 do komisariatu SC „Szczawnica”. Po reorganizacji formacji, w marcu 1928 wstąpił do Straży Granicznej. W 1928 był służył w komisariacie SG „Krościenko”. W 1935 został przeniesiony do ZMIO SG w Krakowie, a w 1937 wyznaczony na stanowisko kierownika komisariatu SG „Zakopane”. We wrześniu 1939 był oficerem Brygady Strzelców Podhalańskich. W jej składzie przekroczył granicę polsko-węgierski i został internowany. Na terenie Węgier przebywał do końca II wojny światowej. Do Polski powrócił w maju 1945[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 34.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 110.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 133.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 135.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 33.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 38.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/12.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 28/39.
- ↑ Promińska 2011 ↓, s. 5.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
