Okręty podwodne typu Sturgeon

Okręty podwodne typu Sturgeon
Rodzaj okrętu	SSN
Kraj budowy	Stany Zjednoczone
Projekt	SSN 637-664: SCB-188A; SSN 665-687: SCB-300.65
Stocznia	Electric Boat, Fore River, Ingalls, Portsmouth NSY, Mare Island Newport News, San Francisco NSY
Zbudowane	37
Użytkownicy	US Navy
Typ poprzedzający	Thresher
Typ następny	Los Angles
Służba w latach	1967-2004
	Uzbrojenie:
	23 jednostki broni:; • torpedy 533 mm; • Sub Harpoon / Subroc
Wyrzutnie torpedowe:; • dziobowe	; 4 x 533 mm
Sensory	radary: BPS-14; sonary: BQQ-5, antena holowana TB-16; EW: WLQ-4(V), WLR-4(V) bądź WLR-9
Załoga	99-109 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	4250 długich ton (ts)
• w zanurzeniu	4780 ts
Zanurzenie testowe	1300 stóp (400 m)
Długość	89 metrów
Szerokość	9,65 metrów
	Napęd:
	1 reaktor PWR S5W, 2 turbiny parowe (15000 KM), 1 śruba
Prędkość:; • na powierzchni; • w zanurzeniu	; 15 węzłów; 26-27 węzłów
	Multimedia w Wikimedia Commons

Okręty podwodne typu Sturgeon – amerykańskie wielozadaniowe okręty podwodne, stanowiące konstrukcyjne rozwinięcie jednostek typu Thresher/Permit. Podstawową widoczną różnicą było podwyższenie kiosku oraz możliwość prowadzenia operacji podlodowych. Te wielozadaniowe, lecz budowane w pierwszym rzędzie z myślą o prowadzeniu walki podwodnej z radzieckimi okrętami podwodnymi jednostki, zasilane były siłownią nuklearną z reaktorem S5W - podobną do siłowni wcześniejszych typów. Z powodu większych rozmiarów tych okrętów, przy zachowaniu siłowni o tej samej mocy, okręty typu Sturgeon były nieco wolniejsze od swoich poprzedników, jednak ich szybkość została konstrukcyjnie poświęcona na rzecz uzyskania większych możliwości bojowych. Znalazło to wyraz w lepszym wyciszeniu okrętów, większych zdolnościach obserwacji oraz silniejszym uzbrojeniu, a także w uzyskaniu możliwości prowadzenia działań operacyjnych w rejonach arktycznych. Okręty tego typu zostały wyposażone w przeciwpodwodne pociski balistyczne SUBROC z głowicą jądrową, pociski przeciwokrętowe Harpoon oraz pociski manewrujące Tomahawk w wersjach o różnym zastosowaniu. Ich uzbrojenie uzupełniały torpedy Mk. 48, a późnej Mk. 48 ADCAP.

37 okrętów tego typu tworzyło najdłuższą po jednostkach typu Los Angeles serię amerykańskich okrętów podwodnych z napędem jądrowym. Począwszy od 1967 roku, jednostki te prowadziły zimnowojenną działalność operacyjną aż do roku 2004, kiedy ostatnie okręty Sturgeon zostały wykreślone z rejestru US Navy.

Geneza

10 kwietnia 1963 roku zatonął okręt prototypowy typu Thresher - USS "Thresher" (SSN-593). Utrata tego okrętu miała dalekosiężne konsekwencje dla marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych. Z wejściem do użytku stali HY-80 wydawało się, że US Navy znalazła się na szybkiej ścieżce prowadzącej do stopniowego zwiększania możliwej głębokości operacyjnej okrętów. Katastrofa zachwiała podstawami tego optymizmu, powodując że marynarka amerykańska na dziesięciolecia zrezygnowała ze zwiększania głębokości operacyjnej swoich okrętów, przyjmując zachowawczą politykę w tym zakresie^[1]. W czasie, gdy kolejne typy radzieckich okrętów podwodnych biły rekordy głębokości zanurzenia, US Navy zachowawczo wprowadzała do służby nowe typy okrętów z głębokością testową niższą niż pozwalała na to charakterystyka wytrzymałościowa stali HY-80. O ile zanurzenie testowe jednostek Thresher wynosiło 400 metrów, o tyle aż do wprowadzenia do służby okrętów typu Seawolf głębokość zanurzenia testowego wszystkich następnych typów okrętów – zarówno wielozadaniowych, jak i strategicznych – w zasadzie nie przekraczała 300 metrów^[1], i to mimo że wyprodukowany z tej samej stali HY-80 okręt badawczy z napędem jądrowym Naval Research Vessel (NR-1) zdolny był do bezpiecznego zanurzenia na głębokość aż 915 metrów^[1]. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w 1997 roku, wraz z wprowadzeniem do służby zbudowanego z wytrzymalszej stali HY-100 USS "Seawolf" (SSN-21). Mimo głębokości testowej wynoszącej oficjalnie 243,84 metrów, rzeczywista maksymalna głębokość operacyjna wynosi w przypadku okrętów tego typu aż 610 metrów^[1]. Przez dziesięciolecia, podczas gdy okręty radzieckie udowadniały, że potrafią zanurzać się na nieosiągalne dla okrętów US Navy głębokości, marynarka amerykańska wychodziła z założenia, że bezpieczeństwo załóg jest sprawa priorytetową, a za pomocą torped (początkowo Mk. 45 Astor z głowicą nuklearną, a następnie Mk. 48 z głowicą konwencjonalną) jest w stanie zniszczyć sowieckie okręty bez względu na głębokość, na jaką realnie będą w stanie się zanurzyć^[1].

Spowodowany katastrofą "Threshera" konserwatyzm US Navy w konstruowaniu i budowie okrętów uwidocznił się również w przedłużeniu stosowania stali HY-80. Stal ta, po raz pierwszy zastosowana na okrętach typu Skipjack w 1959 roku, używana była w okrętach Polaris i aż po czasy okrętów typu Los Angeles. Skutkowało to nie tylko niezwiększaniem głębokości operacyjnej, ale wręcz jej zmniejszeniem dla 62 jednostek Los Angeles. Konsekwencja, z jaką US Navy pozostawała przy tej stali zamiast wytrzymalszej HY-100, podyktowana była problemami z obróbką tej ostatniej, a także kwestiami masy okrętów. W oczywisty sposób wpływało to nie tylko na dopuszczalną głębokość operacyjną, lecz także na wytrzymałość kadłubów, zmniejszenie liczby narażonych na działanie ciśnienia sekcji okrętów, zmniejszenie rezerwy wyporu hydrostatycznego i marginesu dopuszczalnych przyszłych modernizacji^[1]. Zachowawczość amerykańskiej marynarki uwidoczniła się także w rezygnacji przez admirała Rickovera z rewolucyjnej konstrukcji okrętu myśliwskiego opracowywanej w programie CONFORM. Z drugiej strony ostrożność US Navy prowadziła do konstrukcji reaktorów znacznie bezpieczniejszych niż radzieckie, ostrzejszych procedur bezpieczeństwa i lepszego wyszkolenia załóg^[1].

Bezpośrednim efektem katastrofy "Threshera" było podjęcie zakrojonego na szeroką skalę programu poprawy bezpieczeństwa okrętów podwodnych. Jak bowiem wynikało z przeprowadzonych po wypadku analiz, konstrukcja jednostek typu Thresher nie była wadliwa, wymagała jednak pewnych zmian w celu wykluczenia podobnych przypadków w przyszłości^[2]. Uruchomiony w tym celu specjalny program SUBSAFE (bezpieczny okręt podwodny) opóźnił dostawy nowych myśliwskich okrętów podwodnych o wiele lat, jednakże umożliwił wprowadzenie do okrętów wielu istotnych zmian poprawiających bezpieczeństwo pływania, w tym używania jednostek w sytuacjach awaryjnych^[2].

W momencie katastrofy "Threshera", trwał już program daleko idącej modyfikacji projektu jednostek typu Thresher, zmierzającej do pozbawienia konstrukcji pewnych słabości. Formalna decyzja o podjęciu prac podjęta została w grudniu 1961 roku, jednakże zastosowane m.in. na "Thresherze" efekty tych modyfikacji nie polepszyły zasadniczo okrętu - projektanci bowiem, zbyt wiele poświęcili dla ograniczenia oporów wody, kosztem utrudnień w innych sferach^[2]. Zmiany te nie zostały w dużej mierze zaakceptowane, z czasem jednak program ten doprowadził do powstania zmodyfikowanej konstrukcji okrętów typu Thresher, dłuższych od oryginalnych jednostek o 10 stóp (3,1 m), wyporności większej o 510 ton, kilka też węzłów wolniejszej^[3]. Zmiany te były na tyle istotnie, w październiku 1962 roku, wprowadzająca je konstrukcja została uznana za zupełnie nowy typ okrętu - Sturgeon^[2].

Konstrukcja

W projekcie nowego typu okrętów zaimplementowano komplet rozwiązań powstałych w programie SUBSAFE^[2]. Należały do nich:

przeprojektowanie wszystkich rurociągów prowadzących wodę morską w celu zapewnienia im zdolności wytrzymania pełnego ciśnienia wody morskiej;
wprowadzenie centralnych zaworów awaryjnych, tak aby jedna osoba mogła szybko zamknąć cały wewnętrzny obwód;
modyfikacja wysokociśnieniowego systemu przedmuchu zbiorników balastowych w taki sposób, aby przechodził bezpośrednio do głównych zbiorników, zamiast przez kolektory w pomieszczeniu sterowania. Rurociągi zostały też poszerzone celem przezwyciężenia problemu ochładzania adiabatycznego.
modyfikacji uległy też awaryjne procedury obsługi reaktora, tak aby całe ciepło pozostałe w reaktorze po jego zatrzymaniu mogło zostać szybko użyte do awaryjnego wynurzenia się okrętu;.

Nowy typ otrzymał kadłub lekki o długości 89 metrów (zamiast 84,9 metrów w projekcie Thresher) oraz znacząco większy kiosk. Obie zmiany powodowały większy opór przy opływie wody, były jednak konieczne z uwagi na wady rozwiązań w tym zakresie zastosowanych w oryginalnym projekcie Thersher^[2]. Dla przykładu, jednostki oryginalnego projektu miały jedynie jeden peryskop, na dodatek nieszczęśliwie umiejscowiony za urządzeniem spełniającym rolę chrap^[2]. Także mała wysokość kiosku powodowała, iż kadłub okrętu znajdującego się na głębokości peryskopowej był zbyt blisko powierzchni wody, a utrzymanie głębokości było trudne^[2].

Jedną z kwestii, na którą położono największy nacisk w pracach nad nowym okrętem, był zapoczątkowane przy opracowywaniu jednostek Thresher działania na rzecz możliwie największego wyciszenia okrętów^[2]. Konstruktorzy amerykańskiej marynarki sądzili że zrozumieli już źródła hałasu na okręcie. Oczekiwano iz Sturgeon będzie cichszy niż Thresher, tymczasem pierwszy okręt zbudowany w stoczni Mare Island USS "Gurnard" (SSN-662) był zaskakująco głośny^[2]. Nie stwierdzono żadnej konkretnej wady projektowej, zamiast tego stosunkowa hałaśliwość okrętu związana była z dużą liczbą drobnych niedociągnięć w wyposażeniu dostarczanym przez przedsiębiorstwa kooperujące w produkcji, niedostatecznie sprawdzonym przez stocznię^[2]. Wyciszenie jest bowiem wypadkową niezwykle starannego projektu i bardzo ścisłej - a przy tym drogiej - kontroli jakości u dostawców i na poziomie stoczni^[2].

Konstrukcja jednostek Sturgeon ewoluowała w trakcie produkcji kolejnych jednostek. Okręty ujęte w budżetach na lata 1963-63 (Mod. 1, 2 i 3) używały turbin de Lavala produkcji General Electric i Westinghouse, okręty których budowa została zatwierdzona od roku 1964 (Mod. 4) używały turbiny de Lavala ze zintegrowanym kondensatorem, jednostki roku budżetowego 1965 (Mod. 5) otrzymały nowy sonar AN/BQS-13, który zastąpił sonar ze sferyczną anteną AN/BQS-6, oraz sonar pod lodowy i detekcji min AN/BQS-14. Jednostki których budowę Kongres zatwierdził w roku 1966 (Mod. 6, 7 i 8) otrzymały nowy system klimatyzacji oraz nowe turbiny General Electric z kondensatorami de Lavala. W celu sprawdzenia funkcjonowania nowych aranżacji siłowni, zbudowano odpowiednią makietę^[2]. Wszystkie te okręty wyposażone zostały w istniejące już wcześniej urządzenia obserwacyjne - niektóre z nich używały anten wywodzących się jeszcze z czasów wojny koreańskiej^[2]. Program zmierzający do opracowania nowego zintegrowanego wyposażenia obserwacyjnego rozpoczęto dopiero w 1965 roku, w marcu 1966 roku natomiast Biuro Szefa Operacji Morskich zleciło studia nad określeniem przestrzeni i ciężaru niezbędnego do pomieszczenia nowego systemu obserwacji akustycznej (Acoustic Intelligence Gathering Systems - AIGS) Tuba II/III, zawierającego m.in. holowana antenę sonaru.

Budowa okrętu prototypowego typu Sturgeon - USS "Sturgeon" (SSN-637) rozpoczęła się 10 sierpnia 1963 w stoczni Electric Boat. Jednostkę wodowano 26 lutego 1966, wszedł do służby 3 marca 1967. W latach 1967–1975 do służby wprowadzono 37 okrętów, które były budowane w 6 różnych stoczniach. Koszt budowy jednego okrętu wynosił około 80 mln dolarów. Okręty zaczęto wycofywać ze służby w 1991, a proces ten zakończył się w 2004.

Wersje okrętów

Wersja krótki kadłub - pierwsza i podstawowa wersja okrętów typu Sturgeon. Zbudowano 28 okrętów tej wersji.
Wersja długi kadłub - zbudowano 9 okrętów, które miały kadłub przedłużony do 92 metrów. Dzięki temu okręt zabierał więcej wyposażenia, a załoga otrzymała większą przestrzeń bytową.

Okręty

Numer	Nazwa	Stocznia	Początek budowy	Wodowanie	Wejście do służby	Koniec służby
Projekt SCB-188A
SSN-637	"Sturgeon"	Electric Boat	30 listopada 1961	26 lutego 1966	3 marca 1967	1 sierpnia 1994
SSN-638	"Whale"	Quincy	30 listopada 1961	14 października 1966	12 października 1968	25 czerwca 1996
SSN-639	"Tautog"	Ingalls	27 stycznia 1964	15 kwietnia 1967	17 sierpnia 1968	31 marca 1997
SSN-646	"Grayling"	Portsmouth NSY	12 maja 1964	22 czerwca 1967	11 października 1969	18 lipca 1997
SSN-647	"Pogy"	Ingalls	5 maja 1964	3 czerwca 1967	15 maja 1971	4 stycznia 1999
SSN-648	"Aspro"	Ingalls	23 listopada 1964	29 listopada 1967	20 lutego 1969	31 marca 1995
SSN-649	"Sunfish"	Quincy	15 stycznia 1965	14 października 1966	15 marca 1969	31 marca 1997
SSN-650	"Pargo"	Electric Boat	3 czerwca 1964	17 września 1966	5 stycznia 1968	14 kwietnia 1995
SSN-651	"Queenfish"	Newport News	11 maja 1964	25 lutego 1966	6 grudnia 1966	14 kwietnia 1992
SSN-652	"Puffer"	Ingalls	8 lutego 1965	30 marca 1968	9 sierpnia 1969	12 lipca 1996
SSN-653	"Ray"	Newport News	4 stycznia 1965	21 czerwca 1966	12 kwietnia 1967	16 marca 1993
SSN-660	"Sand Lance"	Portsmouth NSY	15 stycznia 1965	11 listopada 1969	25 września 1971	7 sierpnia 1998
SSN-661	"Lapon"	Newport News	26 lipca 1965	16 grudnia 1966	14 grudnia 1967	8 czerwca 1992
SSN-662	"Gurnard"	San Francisco NSY	22 grudnia 1964	20 maja 1967	6 grudnia 1968	28 kwietnia 1995
SSN-663	"Hammerhead"	Newport News	29 listopada 1965	14 kwietnia 1967	28 czerwca 1968	5 kwietnia 1995
SSN-664	"Sea Devil"	Newport News	12 kwietnia 1966	5 października 1967	30 stycznia 1969	16 października 1991
Projekt SCB-300.65
SSN-665	"Guitarro"	San Francisco NSY	9 grudnia 1965	27 lipca 1968	9 września 1972	29 maja 1992
SSN-666	"Hawkbill"	San Francisco NSY	12 września 1966	12 kwietnia 1969	4 lutego 1971	1999
SSN-667	"Bergall"	Electric Boat	16 kwietnia 1966	17 lutego 1968	13 czerwca 1969	6 czerwca 1996
SSN-668	"Spadefish"	Newport News	21 grudnia 1966	15 maja 1968	14 sierpnia 1969	11 kwietnia 1997
SSN-669	"Seahorse"	Electric Boat	13 sierpnia 1966	15 czerwca 1968	19 września 1969	17 sierpnia 1995
SSN-670	"Finback"	Newport News	26 czerwca 1967	7 grudnia 1968	4 lutego 1970	28 marca 1997
SSN-672	"Pintado"	San Francisco NSY	27 października 1967	16 sierpnia 1969	11 września 1971	26 lutego 1998
SSN-673	"Flying Fish"	Electric Boat	30 czerwca 1967	17 maja 1969	29 kwietnia 1970	16 maja 1996
SSN-674	"Trepang"	Electric Boat	28 października 1967	27 września	14 sierpnia 1970	4 stycznia 1999
SSN-675	"Bluefish"	Electric Boat	13 marca 1968	10 stycznia 1970	8 stycznia 1971	31 maja 1996
SSN-676	"Billfish"	Electric Boat	20 września 1968	1 maja 1970	12 marca 1971	4 stycznia 1999
SSN-677	"Drum"	San Francisco NSY	20 sierpnia 1968	23 maja 1970	15 kwietnia 1972	30 października 1995
Okręty z przedłużonym kadłubem
SSN-678	"Archerfish"	Electric Boat	19 czerwca 1969	16 stycznia 1971	17 grudnia 1971	31 marca 1998
SSN-679	"Silversides"	Electric Boat	13 października 1969	4 czerwca 1971	5 maja 1972	21 lipca 1994
SSN-680	"William H. Bates"	Ingalls	4 sierpnia 1969	11 grudnia 1971	1 maja 1973	11 lutego 2000
SSN-681	"Batfish"	Electric Boat	9 lutego 1970	9 października 1971	1 września 1972	2 listopada 1998
SSN-682	"Tunny"	Ingalls	22 maja 1970	10 czerwca 1972	26 stycznia 1974	13 marca 1998
SSN-683	"Parche"	Ingalls	10 grudnia 1970	13 stycznia 1973	17 sierpnia 1974	2003
SSN-684	"Cavalla"	Electric Boat	4 czerwca 1970	19 lutego 1972	9 lutego 1973	30 marca 1998
SSN-686	"L. Mendel Rivers"	Newport News	26 czerwca 1971	2 czerwca 1973	1 lutego 1975	1 maja 2001
SSN-687	"Richard B. Russell"	Newport News	19 października 1971	12 stycznia 1974	16 sierpnia 1975	24 czerwca 1994

Wypadki

15 maja 1969 podczas prac wyposażeniowych na USS "Guitarro" z powodu braku koordynacji przy napełnianiu zbiorników balastowych okręt zatonął przy nabrzeżu stoczniowym. Okręt podniesiono i wyremontowano, straty z powodu wypadku oszacowano na około 20 milionów dolarów. W związku z wypadkiem wejście okrętu do służby przesunięto o ponad dwa lata.
W 1970 USS "Tautog" zderzył się z radzieckim okrętem z napędem atomowym typu Echo II "K-108". W kiosku "Tautoga" utkwiła część śruby radzieckiego okrętu. Przez wiele lat Amerykanie sądzili, że radziecki okręt w wyniku poważnych uszkodzeń zatonął, jednak w roku 2000 okazało się, że zdołał się wynurzyć i z pomocą holownika dotarł do portu.
20 marca 1993 USS "Grayling" zderzył się z rosyjskim okrętem podwodnym typu Delta IV "K-407". Obydwa okręty zostały poważnie uszkodzone, zdołały jednak o własnych siłach dotrzeć do swoich baz.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Norman Polmar: Cold War Submarines, The Design and Construction of U.S. and Soviet Submarines. K. J. More. Potomac Books, Inc, 2003, s. 307-315. ISBN 1-57488-530-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Norman Friedman, James L. Christley: U.S. Submarines Since 1945: An Illustrated Design History. Naval Institute Press, s. 143-150. ISBN 1-55750-260-9.
↑ Norman Polama, Cold War Submarines, str. 154-156

Bibliografia

Norman Friedman, James L. Christley: U.S. Submarines Since 1945: An Illustrated Design History. Naval Institute Press. ISBN 1-55750-260-9.
Norman Polmar: Cold War Submarines, The Design and Construction of U.S. and Soviet Submarines. K. J. More. Potomac Books, Inc, 2003. ISBN 1-57488-530-8.
SSN-637 Sturgeon class. Global Security. [dostęp 2010-01-20]. (ang.).
SSN-637 Sturgeon class: specyfikacja. Global Security. [dostęp 2010-01-20]. (ang.).
SSN-637 Sturgeon class: zestawienie okrętów. Global Security. [dostęp 2010-01-20]. (ang.).

[CWSgłębokość-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Norman Polmar: Cold War Submarines, The Design and Construction of U.S. and Soviet Submarines. K. J. More. Potomac Books, Inc, 2003, s. 307-315. ISBN 1-57488-530-8.

[USsubSince45-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Norman Friedman, James L. Christley: U.S. Submarines Since 1945: An Illustrated Design History. Naval Institute Press, s. 143-150. ISBN 1-55750-260-9.

[CWS_Sturgeon-3] Norman Polama, Cold War Submarines, str. 154-156

[1]

[2]

[3]