Wieża starego kościoła w Nuenen

Wieża starego kościoła w Nuenen – seria obrazów i rysunków namalowanych w latach 1884–1885 przez Vincenta van Gogha, holenderskiego malarza, jednego z głównych przedstawicieli postimpresjonizmu. Tematem cyklu jest zrujnowana wieża XII-wiecznego, późnoromańskiego kościoła w Nuenen (Brabancja Północna, Holandia).

Okoliczności powstania cyklu

W roku 1882 ojciec Vincenta Van Gogha został pastorem w Nuenen i wraz z rodziną zamieszkał w tamtejszej plebanii. Po kilkumiesięcznym pobycie w Drenthe w grudniu 1883 przeniósł się do Nuenen i został tam do maja 1885 roku^[1]. Podczas tego pobytu Van Gogh w swoich rysunkowych i malarskich studiach jako główny podmiot wybrał życie miejscowych chłopów, a także widoki tej miejscowości. Malował także ludzi poznanych przez swojego ojca, w tym miejscowego ministra^[2].

Vincent van Gogh zmieniał swój malarski styl, malował częstokroć chłopów wewnątrz ciemnych pomieszczeń, a przykładem jest znany obraz Jedzący kartofle. Kartofle i polne warzywa były głównymi potrawami miejscowych chłopów (mięso i chleb były uważane za luksusowe potrawy). Szkocki filozof Thomas Carlyle określił chłopską biedotę mianem zjadaczy korzeni („root-eaters”)^[3]. Drugim głównym tematem jaki obrał Van Gogh podczas pobytu w Nuenen była sama miejscowość, zwłaszcza stare kościoły, obiekty parafialne, cmentarze. Tematyka ta ma ścisły związek z życiem rodzinnym Van Gogha. Urodził się jako drugie dziecko. Rok wcześniej w wyniku poronienia zmarło pierwsze dziecko, które miało otrzymać imię Vincent. Częstokroć malarz odwiedzał miejsce spoczynku niedoszłego brata, który spoczął w Zundert Groot^[4]^[5]. Innym źródłem inspiracji była twórczość francuskiego realisty Jeana-François Milleta, który namalował m.in. Kościół w Greville^[6].

Charakterystyka cyklu Wieża kościoła w Nuenen

Seria obrazów Wieża kościoła w Nuenen obrazuje ruiny niewielkiego późnoromańskiego kościoła, który był otoczony cmentarzem, z którego za czasów Vincenta ostały się pojedyncze nagrobki i drewniane krzyże. Podczas malowania kościoła Vincent był świadkiem jego podupadania w ruinę. Runął wówczas m.in. hełm wieży, a ostatnie obrazy tego kościoła Van Gogh namalował tuż przed rozbiórką ruin^[6].

Vincent van Gogh wykonał jedenaście obrazów i rysunków poświęconych kościołowi w Nuenen. Do jednego z rysunków o tym temacie dodano scenę pogrzebu^[7].

Wieża starego kościoła w Nuenen, (obraz znany także jako „Cmentarz chłopski”) (F84, Amsterdam, Muzeum van Gogha) został namalowany jako wyraz uznania dla chłopów i ich prostego, skromnego trybu życia, którzy „od wieków... spoczywają wiecznie pomiędzy polami, które były ich korzeniami i codziennością.” Zrujnowana wieża według Van Gogha symbolizowała przemijalność a także podupadanie roli wiary i religii w świadomości ówczesnego, miejscowego społeczeństwa^[8].

O tym obrazie Van Gogh powiedział następująco:

Pragnąłem (w tych obrazach) wyrazić, jak bardzo prosta jest śmierć i pogrzeb, niczym opadające liście jesienią – właśnie ktoś wykopał ziemię – postawił mały drewniany krzyż. Otaczające pola – oni kreślą ostateczną linię na horyzoncie, gdzie trawa na cmentarzu kończy się – niczym horyzont morza. I teraz ta ruina mówi mi, jak wiara i religia przeminęły i odeszły daleko, chociaż były mi tak dobrze znane – jednakże życie i śmierć chłopów jest i pozostanie takie same: zawsze kiełkuje i więdnie jak trawa i kwiaty, które rosną w tym cmentarzu^[6].

Stara wieża w Nuenen z wędrującymi ludźmi, 1884, kolekcja prywatna (F184)

Stara wieża w Nuenen z oraczem, 1884, Otterlo, Kröller-Müller Museum (F34)

Stara wieża pośród pól, 1884, kolekcja prywatna (F40)

Wieża starego kościoła i cmentarz w Nuenen zimą, 1885, Londyn, Tate (F87)

Wieża starego kościoła w Nuenen, (Cmentarz chłopski), 1885, Muzeum Vincenta van Gogha, Amsterdam (F84)

Stara wieża w Nuenen

Kościoły w innych dziełach Van Gogha

W swojej twórczości Van Gogh kilkakrotnie malował kościoły, lub krajobrazy w których świątynia występuje. W okresie haskim kilkakrotnie uwieczniał miejscowe stare miasto i kościoły, w tym Nieuve Kerk. Częstokroć rysował i malował niewielkie, prowincjonalne kościoły Holandii, w tym zachowany do dziś kościół reformowany, parafia ojca malarza, Theodora van Gogh. Przykładem jest obraz Wierni po nabożeństwie w kościele reformowanym w Nuenen z roku 1884. Podczas pobytu w Auvers-sur-Oise Van Gogh przed swoją śmiercią kilkakrotnie malował miejscowy gotycki kościół. Przykładem jest namalowany w 1890 roku Kościół w Auvers.

Stare kamienice i Neuve Kerk w Hadze, 1882, kolekcja prywatna (F204)
Widok Hagi z Nieuve Kerk, akwarela, 1882, Haga, Prywatna kolekcja Ivo Bouwmana (F1680)
Pasterz ze stadem owiec koło kościółka w Zweeloo, rysunek ołówkiem i piórkiem, 1883, kolekcja prywatna (F877)
Krajobraz z kościołem o zmierzchu, 1883, kolekcja prywatna (F188)
Krajobraz z kościołem, rysunek piórkiem i ołówkiem, 1883, Amsterdam, Muzeum Vincenta van Gogha (F1238)
Wierni po nabożeństwie w kościele reformowanym w Nuenen, 1884, Amsterdam, Muzeum Vincenta van Gogha (F25)
Kościół Świętego Marcina w Tongelre, rysunek ołówkiem i kredą, 1885, Amsterdam, Muzeum Vincenta van Gogha (F: None, JH: 640)
Widok na kościół w Saint-Paul-de-Mausole, 1889, kolekcja prywatna (F803)
Kościół w Auvers, 1890, Paryż, Musée d’Orsay (F789)
Widok na Auvers z kościołem, 1890, kolekcja prywatna (F800)

Przypisy

↑ The Vicarage at Nuenen, 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005–2011. [dostęp 2011-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-15)].
↑ Head of a Man, 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005-2011. [dostęp 2011-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-26)].
↑ Hansen, Nichols, Sund, Knudsen, Bremen: Van Gogh: Fields. Hatje Cantz Publishers for Toledo Museum of Art Exhibition, 2003, s. 46. ISBN 3-7757-1131-7.
↑ E. Lamothe: Of Mothers and Death: from Procreation to Creation. Pessac: Presses Universitairies de Bordeaux, 2008, s. 151. ISBN 978-2-86781-493-8.
↑ By Johanna Gesina van Gogh – Bonger, Vincent's sister in law: Memoir of Vincent van Gogh, page 2. [w:] Van Gogh Paintings [on-line]. Van Gogh Gallery, 2011. [dostęp 2011-05-17].
↑ ^a ^b ^c Hempton, D: Evangelical Disenchantment: Nine Portraits of Faith and Doubt. Grand Rapids: With the assistance of the Louis Stern Memorial Fund, 2008, s. 132–133. ISBN 978-0-300-14067-5.
↑ Lubin, A: Stranger on the Earth: A Psychological Biography of Vincent van Gogh.. New York: De Capo Press, 1996, s. 91. ISBN 0-306-80726-2.
↑ The Old Church Tower at Nuenen ('The Peasants' Churchyard'), 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005–2011. [dostęp 2011-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].

[1] The Vicarage at Nuenen, 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005–2011. [dostęp 2011-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-15)].

[2] Head of a Man, 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005-2011. [dostęp 2011-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-26)].

[Fields46-3] Hansen, Nichols, Sund, Knudsen, Bremen: Van Gogh: Fields. Hatje Cantz Publishers for Toledo Museum of Art Exhibition, 2003, s. 46. ISBN 3-7757-1131-7.

[4] E. Lamothe: Of Mothers and Death: from Procreation to Creation. Pessac: Presses Universitairies de Bordeaux, 2008, s. 151. ISBN 978-2-86781-493-8.

[Memoir2-5] By Johanna Gesina van Gogh – Bonger, Vincent's sister in law: Memoir of Vincent van Gogh, page 2. [w:] Van Gogh Paintings [on-line]. Van Gogh Gallery, 2011. [dostęp 2011-05-17].

[Hempton132-6] Hempton, D: Evangelical Disenchantment: Nine Portraits of Faith and Doubt. Grand Rapids: With the assistance of the Louis Stern Memorial Fund, 2008, s. 132–133. ISBN 978-0-300-14067-5.

[7] Lubin, A: Stranger on the Earth: A Psychological Biography of Vincent van Gogh.. New York: De Capo Press, 1996, s. 91. ISBN 0-306-80726-2.

[8] The Old Church Tower at Nuenen ('The Peasants' Churchyard'), 1885. [w:] Permanent Collection [on-line]. Van Gogh Museum, 2005–2011. [dostęp 2011-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Ogólne	Biografia Chronologia Listy Postimpresjonizm
Rodzina	brat Theo siostra Willemina szwagierka Johanna Andries Bonger reżyser Theo van Gogh
Przyjaciele	Anthon van Rappard Paul Gachet Paul Gauguin Émile Bernard John Peter Russell Eugène Boch Anna Boch Anton Mauve Albert Aurier
Znawcy twórczości	Jacob Baart de la Faille Jan Hulsker
Grupy obrazów	Autoportrety Dwa krzesła Japońszczyzna Słoneczniki Tkacz Wiejskie chaty Wieża starego kościoła w Nuenen
Obrazy	Agostina Segatori siedząca w kawiarni du Tambourin Alejka w Ogrodzie Luksemburskim Alyscamps Arlezjanka Arlezjanka (Pani Ginoux) Autoportret (F 345) Autoportret (F 626) Autoportret (F 627) Autoportret (dedykowany Paulowi Gauguinowi) Autoportret przed sztalugą Autoportret z zabandażowanym uchem Barki z węglem Biały dom w nocy Bzy Chaty kryte strzechą Chaty kryte strzechą pod wzgórzem Cyprysy Cyprysy z dwoma postaciami kobiet Czaszka z palącym się papierosem Czerwona winnica Ćma pawica Dobry Samarytanin Dolina z oraczem widzianym z góry Dom publiczny Dom Vincenta w Arles Domy w Auvers Droga w Auvers po deszczu Droga z cyprysem i gwiazdą Drzewa i poszycie Drzewa oliwne z Alpilles w tle Dwa ścięte słoneczniki Dziecko Marcelle Roulin Dziedziniec szpitala w Arles Dziecko z pomarańczą Fotel Paula Gauguina Gaj oliwny Głowa kobiety z rozpiętymi włosami Gwiaździsta noc Gwiaździsta noc nad Rodanem Irys Irysy Jedzący kartofle Kobieta siedząca przy kołysce Kościół w Auvers Krajobraz górski za szpitalem świętego Pawła Krzesło Vincenta z jego fajką Kwitnące różowe drzewo brzoskwiniowe Kwitnący migdałowiec Kwitnący ogród Kwitnący sad otoczony cyprysami Kwitnący sad z widokiem na Arles La Mousmé Le Moulin de la Galette Łąka w górach: Le Mas de Saint Paul Łodzie rybackie na plaży w Saintes-Maries-de-la-Mer Malarz w drodze do pracy Marguerite Gachet przy pianinie Marguerite Gachet w ogrodzie Martwa natura: deska kreślarska, fajka, cebule i wosk pieczątkarski Martwa natura: wazon z irysami Martwa natura: wazon z pięcioma słonecznikami Martwa natura: wazon ze słonecznikami Martwa natura: wazon z różami Martwa natura z Biblią Martwa natura z francuskimi powieściami i różą Martwa natura z niebieskim emaliowanym dzbankiem do kawy, ceramiką i owocami Matka Roulin ze swym dzieckiem Młyn wodny w Gennep Most Langlois w Arles Most nad Sekwaną w Asnières Naga kobieta leżąca na łóżku Naprawiający drogę Nocna kawiarnia Oddział w szpitalu w Arles Ogrodzone pole ze wschodzącym słońcem Ogród Daubigny’ego Ogród poetów Ogród Szpitala Świętego Pawła Para butów Para zakochanych Pejzaż Auvers w deszczu Pejzaż o zmierzchu Pejzaż wieczorny ze wschodzącym księżycem Pejzaż z przechadzającą się parą i półksiężycem Pejzaż ze śniegiem Piastunka (Augustine Roulin) Pierwsze kroki Pietà Pokój van Gogha w Arles Pole pszenicy przed burzą Pole pszenicy w deszczu Pole pszenicy z białym domem w Auvers Pole pszenicy z cyprysami Pole pszenicy z krukami Pole pszenicy ze skowronkiem Pole pszenicy ze żniwiarzem i słońcem Południe – Odpoczynek od pracy Portret Adeline Ravoux Portret doktora Félixa Reya Portret doktora Gacheta Portret Eugène’a Bocha Portret kobiety z czerwoną wstążką Portret listonosza Józefa Roulina Portret matki artysty Portret Millieta, podporucznika żuawów Portret „Ojca” Tanguy Ratusz w Auvers 14 lipca 1890 Restauracja de la Sirène w Asnières Sala taneczna w Arles Siewca Snopy pszenicy Sosny i mlecze w ogrodzie Szpitala Świętego Pawła Sosny z postacią w ogrodzie Szpitala Świętego Pawła Spacer więźniów Stara wieża pośród pól Stary człowiek w smutku Szachownice cesarskie w miedzianym wazonie Śnieżny krajobraz z Arles w tle Taras kawiarni w nocy Ulica w Saintes-Maries Wazon z cyniami i innymi kwiatami Wejście do parku publicznego w Arles Widok morza w Saintes-Maries Widok morza w Scheveningen Widok na Arles z irysami na pierwszym planie Widok na Vessenots nieopodal Auvers Widok Saintes-Maries Widzowie na arenie w Arles Wierzby o zachodzie słońca Włoszka Wskrzeszenie Łazarza Wspomnienie ogrodu w Etten Zachód słońca koło Montmajour Zachód słońca: pola pszenicy w pobliżu Arles Zielona winnica Zielone pole pszenicy z cyprysem Żniwa w La Crau z Montmajour w tle Żuaw
Akwarele	Dom Vincenta w Arles (Żółty Dom) Łodzie rybackie na plaży Most Langlois w Arles Nocna kawiarnia Żniwa w Prowansji, po lewej Montmajour Żuaw
Rysunki	Dziedziniec szpitala w Arles Gwiaździsta noc Jedzący kartofle Kobieta szyjąca, z dziewczynką La Mousmé Most Langlois w Arles Pole pszenicy z cyprysami Sien Smutek Ulica w Saintes-Maries Żuaw
Akwaforty	Portret doktora Gacheta: mężczyzna z fajką
Obrazy przypisywane van Goghowi	Martwa natura z kuflem piwa i owocami Autoportret z okaleczonym uchem
Kolekcje publiczne	Muzeum Vincenta van Gogha Kröller-Müller Museum Musée d’Orsay
Van Gogh w sztuce	filmy: Pasja życia (1956) Vincent. Życie i twórczość Vincenta van Gogha (1987) Vincent i Theo (1990) Sny (1990) Van Gogh (1991) Twój Vincent (2017) Van Gogh. U bram wieczności (2019)