Kontent qismiga oʻtish

Polsha-Ukraina munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Polsha–Ukraina munosabatlari

Polsha
Ukraina

Polsha-Ukraina munosabatlari xalqaro munosabatlar sifatida 1990-yillarning boshida Ukraina Sovet Ittifoqidan mustaqillikka erishgandan soʻng tez orada boshlandi. Polsha-Ukraina munosabatlarida ularning umumiy tarixidagi turli qarama-qarshi vaziyatlar qayta paydo boʻladi, ammo ular Polsha va Ukrainaning ikki tomonlama munosabatlariga katta taʼsir koʻrsatmadi.

Tavsifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ukraina va Polsha mos ravishda Rossiyadan keyin ikkinchi va uchinchi yirik slavyan mamlakatlaridir. Ikki davlat taxminan 529 km chegaradosh. Polshaning Shengen kelishuvini qoʻshilgani Ukraina chegarasidagi transportda muammolarni keltirib chiqardi. 2009-yil 1-iyulda ikki davlat oʻrtasida mahalliy chegarada transport toʻgʻrisidagi kelishuv kuchga kirdi, bu esa chegaradosh hududlarda yashovchi Ukraina fuqarolariga liberallashtirilgan tartib asosida Polsha chegarasini kesib oʻtish imkonini beradi.[1] Ukraina 2009-yilda Polsha tashabbusi bilan boshlangan Yevropa Ittifoqining Sharqiy hamkorlik loyihasi aʼzosi boʻlib, u Yevropa Ittifoqi va uning Sharqiy Yevropadagi qoʻshnilari oʻrtasida savdo-iqtisodiy strategiya, sayohat kelishuvlari va boshqa masalalarni muhokama qilish uchun yoʻl ochishga moʻljallangan.[2] Ukraina eng koʻp Polsha konsulliklariga ega mamlakatdir. Ikki mamlakat uzoq umumiy tarixga ega, gʻarbiy Ukrainaning ayrim qismlari (masalan, Lvov) bir necha asrlar davomida Polsha davlatining bir qismi boʻlgan.[3]

Polsha Polsha Ukraina Ukraina
Gerbi Poland Ukraine
Aholisi 38,383,000 41,660,982
Hududi 312,696 km2 603,628 km2
Aholi zichligi 123/km2 73.8/km2
Poytaxti Varshava Kiyev
Katta shahri Varshava — 1,790,658[4][5] Kiyev — 3,703,100[6][7]
Hukumat Unitar, Prezident boshqaruvidagi konstitutsion respublika Unitar, Prezident boshqaruvidagi konstitutsion respublika
Rasmiy tili Polyak tili Ukrain tili
Hozirgi rahbari Prezident Anjey Duda
Bosh vazir Mateuz Moravskiy 		Prezident Volodimir Zelenskiy
Bosh vazir Denis Shmigal
Diniy mansublik 92.9 % Xritian, 3.1 % Ateist (dinsiz), 1.3 % boshqa dinlar, 2.7 % nomaʼlum 87.3 % Xritian, 11 % Ateist (dinsiz), 0.8 % boshqa dinlar, 0.9 % nomaʼlum
Etnik guruh 98 % polyaklar, 2 % boshqalar[8][9] 77.8 % ukrainlar, 17.3 % ruslar, 4.9 % boshqalar
YaIM $1.353 trillion, $35,651 $429.947 mlrd, $10,310
Aholi jon boshiga YaIM $607 mlrd, $15,988 $161 mlrd $3,881
Chet eldagi aholi 144,000 polyak Ukraina shaharlarida yashaydi (2001) 3,400,000 ukrainlar Polsha shaharlarida yashaydi (2022)
Harbiy xarajatlar $13.7 mlrd $12.9 mlrd[10][11]

Aloqalar tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX asrdagi munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIII—XIV asrlarda ham Polsha Qirolligi va Ruteniya qirolligi oʻrtasida yaqin aloqalar mavjud boʻlgan. Hozirgi munosabatlar biroz notinchligicha qolmoqda. Keyingi bosqich 1918—1920-yillardagi munosabatlar boʻlib, Birinchi jahon urushidan keyin ham Polsha-Ukraina urushi va Polsha-Ukraina ittifoqi boʻlgan. Ikkinchi Jahon urushi paytida va undan keyin etnik ziddiyatlar kuchaydi. (Ularning eng mash’umi Voliniyadagi polyaklar qirgʻinlari va Vistula operatsiyasi). 1937-1938-yillardagi sovet polshalik genotsid operatsiyasi va 1940-yildagi Katin qirgʻinining bir qismi Ukraina Sovet Sotsialistik Respublikasida NKVD tomonidan amalga oshirildi. Bu XX asr oʻrtalarida Polsha-Ukraina munosabatlarini nisbatan yomon ahvolda qoldirdi. Bu vaqtda Polsha Xalq Respublikasi (Polsha) va Ukraina Sovet Sotsialistik Respublikasi (Ukraina) oʻrtasida diplomatiya va aloqalar kam edi. Kommunizmning qulashi bilan vaziyat sezilarli darajada oʻzgardi. Polsha ham, Ukraina ham toʻliq mustaqil boʻlib, oʻzlarining tashqi siyosati haqida qaror qabul qilishlari mumkin edi.

1989—2004-yillardagi munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1989-yil sentabr oyida Varshavada „Birdamlik“ boshchiligidagi demokratik kuchlar hokimiyatga kelganidan koʻp oʻtmay, bir guruh polshalik parlament aʼzolari Kiyevga Ukraina Xalq Harakatining taʼsis qurultoyiga kelishdi. Ular Ukraina milliy demokratik kuchlarining intilishlarini qoʻllab-quvvatladilar. Aynan oʻsha paytda Polsha-Ukraina munosabatlarining yangi modelining poydevori qoʻyildi. Polsha-Ukraina munosabatlaridagi taraqqiyot Polsha Senatining 1990-yil 27-iyuldagi Ukrainani 1990-yil 16-iyulda Davlat suvereniteti toʻgʻrisidagi deklaratsiyani eʼlon qilish toʻgʻrisidagi qarori bilan tasdiqlandi. Ushbu hujjatda, xususan, shunday deyilgan: „Vatan ozodligi va mustaqilligini oʻzining asosiy qadriyati deb biladigan polyaklar Ukraina tarixidagi oʻzlari bilan teng va yaqin xalqlar sifatida yashashni istagan qoʻshni — Ukraina bilan hamma narsada hamkorlikni rivojlantirishni yoʻlga qoʻydilar.“ 1990]-yil 3-avgustda Polsha Respublikasi Senati maxsus bayonot qabul qildi, unda Vistula harakatlariga siyosiy va maʼnaviy baho berildi. Bayonotda aytilishicha, „kommunistik hokimiyat Ukraina qoʻzgʻolonchilar armiyasi boʻlinmalarini yoʻq qilishga kirishar ekan, bir vaqtning oʻzida asosan ukrain millatiga mansub shaxslarni majburan koʻchirib yubordi. Uch oy ichida 150 mingga yaqin kishi oʻz mulkidan, uy-joyidan, ziyoratgohidan mahrum boʻlgan turli joylardan quvib chiqarildi. Koʻp yillar davomida ularga qaytishga ruxsat berilmagan, keyin esa qaytishlari qiyin boʻlgan. Polsha Respublikasi Senati totalitar tuzumlarga xos boʻlgan „Vistula“ harakatini qoralaydi va undan kelib chiqadigan haqoratlarning oʻrnini qoplashga harakat qiladi“. 1990-yil 13-oktabrda Polsha va Ukraina „Polsha-Ukraina munosabatlarini rivojlantirishning asoslari va umumiy yoʻnalishlari toʻgʻrisida“gi deklaratsiyaga kelishib oldilar. Ushbu deklaratsiyaning 3-moddasida aytilishicha, hech bir davlat bir-biriga nisbatan hududiy daʼvoga ega emas va kelajakda hech qanday daʼvo qilmaydi. Har ikki davlat oʻz hududlaridagi milliy ozchiliklarning huquqlarini hurmat qilishga va oʻz mamlakatlaridagi ozchiliklarning ahvolini yaxshilashga vaʼda berdi. 1991-yil 2-dekabrda Polsha Respublikasi Ukrainaning davlat mustaqilligini birinchi xorijiy davlat sifatida tan oldi. Ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1992-yil 8-yanvarda oʻrnatilgan.

1992-yil 18-19-may kunlari Ukraina Prezidenti Leonid Kravchukning Polsha Respublikasiga birinchi rasmiy tashrifi boʻlib oʻtdi, uning davomida yaxshi qoʻshnichilik, doʻstlik munosabatlari va hamkorlik toʻgʻrisidagi davlatlararo shartnoma imzolandi, unda aytilishicha, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik boʻyicha konferensiyaning „Yangi Yevropa uchun Parij Xartiyasi“ ga asoslangan mamlakatlar tuzilmalari „umumiy merosning ijobiy anʼanalarini saqlash va rivojlantirishga, shuningdek, notoʻgʻri qarashlar va salbiy fikrlarni bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlarni koʻradi va qoʻllab-quvvatlaydi“ degan yakuniy hujjati imzolandi.

Ukraina prezidenti Viktor Yushchenko va Polsha prezidenti Aleksandr Kvashnevskiy

1993-yil 24-25-may kunlari Polsha Prezidenti Lex Valensa Ukrainaga rasmiy tashrif bilan boʻldi, uning asosiy natijalaridan biri Ukraina va Polsha Respublikasi Prezidentlarining Maslahat qoʻmitasining tashkil etilishi boʻldi. Oʻsha yilning fevral oyida Ukraina Mudofaa vazirligi va Polsha Milliy Mudofaa vazirligi oʻrtasida harbiy hamkorlik toʻgʻrisidagi shartnoma imzolandi, u keyingi yillarda bir qator protokollar bilan toʻldirildi. 1994-yil mart oyida Ukraina va Polsha tashqi ishlar vazirlarining Ukraina-Polsha hamkorligi tamoyillari toʻgʻrisidagi deklaratsiyasi imzolandi, unda tashqi ishlar vazirlari davlatlararo darajada birinchi marta Ukraina-Polshaning strategik ahamiyatini eʼlon qildilar. Kelgusida munosabatlarini rivojlantirishga vaʼda berdilar.

Polsha prezidenti Lex Kachinskiyning Kiyevga tashrifi. 2007-yil

Polsha Ukrainaning Gʻarbiy Yevropa tashkilotlariga, birinchi navbatda, NATO va YeIga integratsiyalashuviga yordam berishga rozi boʻldi. 1996-yil boshida Polsha Respublikasining Ukrainadagi birinchi elchisi Yeji Kozakevich taʼkidlaganidek, „Polsha tashqi siyosatining eng muhim vazifalaridan biri Ukraina bilan ikki tomonlama munosabatlarimizda uning yoʻlini osonlashtiradigan turli ikki tomonlama hujjatlarni imzolash va mustahkamlashdir. Ukraina Tashqi ishlar vazirligi vakili majoziy maʼnoda gʻarb hukmron doiralariga Polsha bilan hamkorlikning asosiy yoʻnalishini belgilab berdi: „Ukraina uchun Moskva orqali yoʻl Sibirga, Varshava orqali esa Parijga olib boradi“.

Ikki tomonlama muloqot uchun tashkiliy infratuzilmani yaratish yoʻlidagi yana bir muhim qadam „Ukraina Hukumati va Polsha Respublikasi Hukumati oʻrtasida Ikkinchi jahon urushi davrida yoʻqolgan va noqonuniy koʻchirilgan madaniy boyliklarni muhofaza qilish va qaytarish boʻyicha hamkorlik toʻgʻrisida“gi davlatlararo shartnoma boʻldi. 1996-yil 25-iyunda tomonlar oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikning mazmuni va koʻlamini belgilab berdi Xususan, Bitimning 2-moddasida shunday deyiladi: „Tomonlarning madaniyati va tarixi bilan bogʻliq boʻlgan, yoʻqolgan yoki boshqa tomon hududiga noqonuniy olib kirilgan deb eʼtirof etilgan madaniy boyliklarni muhofaza qilish, saqlash, qidirish va qaytarish maqsadida, tomonlar [Ikkinchi jahon urushi davrida yoʻqolgan va noqonuniy koʻchirilgan madaniy boyliklarni muhofaza qilish va qaytarish boʻyicha] hukumatlararo Ukraina-Polsha komissiyasini tuzadilar.“[12]

1996-yil 25-27-iyun kunlari Leonid Kuchmaning Varshavaga va 1997-yil 20-22-may kunlari Polshaning yangi saylangan prezidenti Aleksandr Kvashnevskiyning Kiyevga tashriflaridan soʻng Ukraina-Polsha munosabatlari strategik sheriklik darajasiga koʻtarildi. 21-may kuni ikki davlat rahbarlari qoʻshma norasmiy totuvlik va birlik deklaratsiyasini imzoladilar. Polsha-Ukraina siyosiy hamkorligining maqsadli rivojlanishi Ukrainaga AQSh va Yevropaning yetakchi davlatlari bilan birinchi muloqotni oʻrnatishda Polshani qoʻllab-quvvatlashga imkon berdi. Polshaning Milliy xavfsizlik strategiyasi Varshavaning Ukrainaning Yevroatlantika va NATOga „ochiq eshiklar“ siyosatini davom ettirishning bir qismi sifatida qoʻllab-quvvatlashini eʼlon qiladi. Bundan tashqari, Polsha-Ukraina hamkorligi Ukrainaning Yevropa xavfsizlik siyosatidagi muhim rolini mustahkamlashga yordam berishi taʼkidlangan. 1998-yil 15-16-sentabr kunlari Tashqi ishlar vaziri Bronislav Geremekning Ukrainaga rasmiy tashrifi chogʻida tomonlar Yevropa Ittifoqi kengayishining yuzaga kelishi mumkin boʻlgan salbiy oqibatlarini bartaraf etish maqsadida birgalikdagi harakatlarni faollashtirishga kelishib oldilar.[13] Bronislav Geremek, shuningdek, uning mamlakati Ukrainaning integratsiyaga intilishlarini, xususan, YeIning assotsiatsiyalangan aʼzosi maqomini olishda davom etishini qoʻllab-quvvatlashini taʼkidladi. 1999-yil mart oyining oxirida Varshavada Yevropa integratsiyasi boʻyicha Ukraina-Polsha konferensiyasining birinchi yigʻilishi boʻlib oʻtdi.

Garchi baʼzi ukrainalik rasmiylar, olimlar va siyosatshunoslar Polsha NATOga aʼzo boʻlganidan keyin Varshava Ukrainadan yuz oʻgirishidan xavotir olishsa-da, ammo maʼlum boʻlishicha, Polsha davlatining „Ukraina siyosati“ning oʻziga xos xususiyati uni qoʻllab-quvvatlash boʻlgan va shunday boʻlib qoladi. Ukrainaning NATO bilan hamkorligi va yaqinlashuviva Polsha davlati muhim rol oʻynagan.

Ukraina prezidenti Petro Poroshenko Polsha seymida. 2014-yil

[14]

Shunga oʻxshash sabablar Polshaning Ukrainaning Yevropa integratsiyasini qoʻllab-quvvatlashini belgilaydi. Mustaqil va kuchli, Polsha uchun doʻstona Ukraina Rossiya Federatsiyasining taʼsiri va ambitsiyalariga sezilarli darajada qarshi turadi. Polsha Sharqiy Yevropa siyosatining muhim vositasidir. 1998-yil 5-martda Polsha Respublikasi Seymida soʻzga chiqqan B.Geremek „Mustaqil Ukraina Polsha uchun ham, uning xavfsizligi uchun ham, butun mintaqada barqarorlik uchun ham asosiy strategik ahamiyatga ega. Imtiyozli munosabatlarni saqlab qolish“ deyishga barcha asoslar bor edi. Ukraina bilan Yevropa xavfsizligini mustahkamlashga hissa qoʻshadi.“

2004—2014-yillarda munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ukraina suverenitetini qoʻllab-quvvatlash Polsha tashqi siyosatining muhim tarkibiy qismiga aylandi. Polsha 2004-yilda Ukrainadagi toʻq sariq inqilobni tinch va demokratik yoʻl bilan hal qilishni qatʼiy qoʻllab-quvvatladi hamda NATO-Ukraina hamkorligini (masalan, Litva-Polsha-Ukraina brigadasi) hamda Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilish saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatladi.[15]

Polshaning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi Ukraina uchun yangi voqelikni yuzaga keltirdi: uning aʼzolari orasida birinchi marta Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga, shuningdek, NATOga aʼzo boʻlish yoʻnalishini qoʻllab-quvvatlagan davlat paydo boʻldi. Shu bilan birga, sariq inqilobdan keyingi rivojlanish sharoitida Ukraina va Polsha oʻrtasidagi siyosiy muloqot strukturasini sezilarli darajada modernizatsiya qilish va toʻldirish zarurati paydo boʻldi. Masalan, Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlishning Kopengagen mezonlaridan birinchisiga („siyosiy“ mezon): demokratik institutlar barqarorligini taʼminlash, inson huquqlari va qonun ustuvorligini taʼminlashga erishishga qaratilgan hamkorlik muhim ahamiyat kasb etadi. 2005-yil Polsha Respublikasida Ukraina yili deb eʼlon qilindi va 2005-yil aprel oyida Varshavada Ukraina Prezidenti Viktor Yushchenko ishtirokida ochildi. Ukraina va Polsha oʻrtasida taʼlim va ilmiy darajalar haqidagi hujjatlarni akademik tan olish hamda axborotlashtirish sohasida hamkorlik toʻgʻrisida bitimlar imzolandi. Ukraina va Polsha oʻrtasidagi savdo-iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy aloqalar kengaydi. Polsha Respublikasi Ukrainaning Markaziy Yevropadagi eng muhim iqtisodiy hamkoriga aylandi. Ukraina Polsha mahsulotlarni eksport qiladigan ikkinchi yirik davlatdir. 2008-yil holatiga koʻra, fan va texnologiya sohasidagi Ukraina-Polsha qoʻshma hamkorlik dasturi 150 dan ortiq qoʻshma tadqiqot loyihalarini oʻz ichiga oladi. Transchegaraviy hamkorlik 1990-yillarning oʻrtalarida tashkil etilgan Karpati va Bug Yevroregionlari doirasida rivojlandi. Shu bilan birga, ikki tomonlama munosabatlarning deyarli barcha sohalari 2007-yil oxiridan boshlab Polshaning Shengen hududiga kirishi bilan bogʻliq muammolarga duch keldi. Bu Ukraina-Polsha chegarasini kesib oʻtishning yangi tartiblari va qoidalariga olib keldi va shunga mos ravishda munosabatlarni rivojlantirish uchun qoʻshimcha qiyinchiliklarni keltirib chiqardi.[16] Polshaning Yevropa Ittifoqi siyosatida Sharqiy vektorni faollashtirish tashabbusi ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishning muhim yoʻnalishi boʻldi. Yevropa qoʻshnichilik siyosatining (ENP) sharqiy vektorini mustahkamlash gʻoyasi 2008-yilda Polsha tashqi siyosatining ustuvor yoʻnalishlaridan biriga aylandi va u oʻzini bu yoʻnalishda yetakchi sifatida koʻrsatdi. Polsha tashqi ishlar vaziri Radoslav Sikorski 2008-yil 7-may kuni Seymda mamlakatning 2008-yilga moʻljallangan tashqi siyosatini taqdim etar ekan, „Polsha Sharqqa nisbatan umumiy tashqi siyosatni ishlab chiqishga ixtisoslashishda davom etishi kerak“ degan gʻoyani eʼlon qildi. Shu bilan birga, Polsha Yevropa Ittifoqidagi oʻz mavqeyini, birinchi navbatda, Sharqiy Yevropada oʻz rolini kuchaytirishga intilmoqda. Varshava universiteti Sharqiy Yevropa tadqiqotlari markazi direktori Yan Kalichki Polsha radiosiga bergan intervyusida bu fikrni tasdiqladi: „Men Polshaning Yevropa Ittifoqidagi mavqeining mustahkamligi sharqdan boʻlgan qoʻllab-quvvatlash va kuchga bogʻliqligini taʼkidlamoqchiman“. Polsha tashqi ishlar vaziri mamlakati oʻzining hamkorlari — Chexiya, Slovakiya, Vengriya, Estoniya, Litva, Latviya, Ruminiya va Bolgariya, shuningdek, Shvetsiya bilan ham sharqda ENPni amalga oshirish niyatida ekanligini taʼkidladi. 2008-yil mart oyida boʻlib oʻtgan Yevropa Kengashida Polsha Oʻrta yer dengizi ittifoqini yaratish taklifini qoʻllab-quvvatladi va shu bilan ENPning sharqiy yoʻnalishini ajratish uchun Yevropa Ittifoqining yordamiga ishondi.[17] Polshaning bu niyatlari amalga oshirildi va 2008-yil 23-maydagi „Sharqiy sheriklik“ qoʻshma Polsha-Shved taklifida oʻz aksini topdi. 2008-yil 26-mayda Yevropa Ittifoqi Bosh siyosat kengashi va Tashqi aloqalar boʻyicha kengash yigʻilishida taqdim etildi va maʼqullandi. Bryusselda va butun Yevropa Ittifoqining asosiy tashabbusiga aylandi. 2008-yil 26-mayda Bryusselda boʻlib oʻtgan Yevropa Ittifoqi tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvi chogʻida Polsha va Shvetsiya Yevropa Ittifoqining Sharqiy siyosatini chuqurlashtirish boʻyicha qoʻshma taklifni taqdim etdi, bu Yevropa Ittifoqining Sharqiy hamkorligi (YI) deb nomlanadi. QK tashabbusi oltita davlatga qaratilgan: toʻgʻridan-toʻgʻri qabul qiluvchilar — Ukraina, Moldova, Gruziya, Ozarbayjon va Armanistonedi. QK — bu YIga aʼzo boʻlish istiqbolini kafolatlamaydigan maxsus vositalar toʻplami. Shunday qilib, Polsha Yevropa Ittifoqiga qoʻshilganidan soʻng munosabatlar yangi mazmun bilan toʻldirilib, uning Ukrainaning Yevropa integratsiyasi va Yevro-Atlantika uchun yetakchi sifatidagi roli mustahkamlandi. Bu, bir tomondan, Ukraina gʻoyalarini qoʻllab-quvvatlashda, ikkinchi tomondan, Sharqiy Yevropa bilan Yevropa Ittifoqining hamkorligining aniq dasturini ishlab chiqish va amalga oshirishda namoyon boʻldi.[18] Polsha va Ukraina UEFA Yevro-2012 mezbon davlatlari edi. Polsha Yevromaydon va 2014-yil Qrim inqirozi paytida Ukrainani ashaddiy qoʻllab-quvvatlagan. Polsha hukumati Yevropa Ittifoqida Ukraina uchun kompaniya olib bordi va Ukrainadagi harakatlari uchun Rossiyaga qarshi sanksiyalar tarafdori ekanini namoyon qildi. Polsha Qrimning Rossiya tomonidan anneksiya qilinishini hech qachon tan olmasligini maʼlum qildi. 2014-yilda Polshaning sobiq tashqi ishlar vaziri Radoslav Sikorski 2008-yilda Rossiya prezidenti Vladimir Putin Polshaning oʻsha paytdagi bosh vaziri Donald Tuskga Ukrainani Polsha va Rossiya oʻrtasida boʻlish masalasini taklif qilganini daʼvo qilgan edi. Keyinchalik Sikorski baʼzi soʻzlar haddan tashqari talqin qilinganligini va Polsha anneksiyalarda ishtirok etmaganini aytdi. Bu davrda Polsha koʻp sonli ukrainalik qochqinlarni qabul qildi. Ikkinchi jahon urushi davrida polyaklar va ukrainlar bilan bogʻliq achchiq voqealarni turlicha talqin qilish 2015-yildan buyon xalqlar oʻrtasidagi munosabatlarning keskin yomonlashishiga olib keldi.

Ukraina qoʻzgʻolonchilar armiyasi (UPA) va ularning Voliniya va Sharqiy Galitsiyadagi polyaklarga qarshi qirgʻinlari bilan bogʻliq tarixiy masalalar bahsli mavzu boʻlib qolmoqda. 2015-yilda qabul qilingan Ukraina xotira qonunlari UPAga tegishli tashkilotlar va uning aʼzolarini hurmat qiluvchi (Ukrainaning dekommunizatsiya qonunlari) Polshada tanqid qilindi. Oʻz navbatida, 2016-yil iyul oyida Polsha Seymi „Qonun va adolat“ partiyasi mualliflik qilgan rezolyutsiyani qabul qilib, 11-iyulni Genotsid qurbonlarini xotirlash milliy kuni deb belgilab, UPA tomonidan uyushtirilgan hujum paytida 100 mingdan ortiq Polsha fuqarolari qirgʻin qilinganini taʼkidladi. Ukraina prezidenti Pyotr Poroshenko bu qarordan afsusda ekanini aytib, bu siyosiy voqeaga olib kelishi mumkinligini aytdi. Bunga javoban Ukraina deputati Oleksiy Musiy 24-martni „1919—1951-yillarda ukrainaliklarga qarshi Polsha davlati genotsidi qurbonlarini xotirlash kuni“ deb eʼlon qilish toʻgʻrisidagi rezolyutsiya loyihasini ishlab chiqdi. Polsha Senatining marshali Stanislaw Karchewski bu taklifni qoraladi.[19]

Polsha prezidenti Andrey Duda va Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy 2019-yil

2017-yil aprel oyida Ukraina Milliy Xotira Instituti 1943-yilda Polshaning Voliniya va Sharqiy Galitsiyadagi qirgʻinlari qurbonlarini eksgumatsiya qilishni taqiqlagan edi.[20] Polsha prezidenti Anjey Duda Polshaga qarshi millatchilik qarashlarini bildiruvchi odamlarning Ukraina yuqori idoralariga tayinlanishidan xavotir bildirdi. Ukraina tashqi ishlar vazirligi Ukrainada Polshaga qarshi umumiy kayfiyat yoʻqligini taʼkidladi. 2018-yilda „Milliy xotira instituti toʻgʻrisida“gi Polsha qonunining 2a-moddasi yangilangan boʻlib, unda „Ukraina millatchilari va Uchinchi Germaniya Reyxi bilan hamkorlik qilgan Ukraina tashkilotlari aʼzolarining jinoyatlari“ muhokama qilinib, yana Ukraina tomonining tanqidiga sabab boʻldi. 2019-yil avgust oyida Prezident Volodimir Zelenskiy oldingi Ukraina hukumati Polsha tomoniga UPA tomonidan sodir etilgan Volin qirgʻinida polshalik qurbon boʻlgan har qanday eksgumatsiyani oʻtkazishni taqiqlaganidan keyin Ukrainadagi polshalik ommaviy qabrlarni eksgumatsiya qilishga qoʻyilgan moratoriyni olib tashlashga vaʼda bergan edi.[21][22] 2020-yil 28-iyulda Polsha, Ukraina va Litva „Lublin uchburchagi“ deb nomlanuvchi yangi xalqaro hamkorlik formatiga kirishdi.[23] Uni Polshaning Lublin shahrida Polsha, Ukraina va Litva tashqi ishlar vazirlari: mos ravishda Yatsek Chaputovich, Dmitri Kuleba va Linas Linkyavichius imzoladilar. Ukraina tashqi ishlar vazirining taʼkidlashicha, yangi format „Markaziy Yevropani rivojlantirish va mustahkamlashda, shuningdek, Ukrainani Yevropa va Yevroatlantika oilasining toʻlaqonli aʼzosi sifatida mustahkamlashda muhim element boʻladi“. Hamkorlik nafaqat mudofaa, balki uch mamlakat oʻrtasidagi iqtisodiy hamkorlik, savdo va turizmni rivojlantirishni ham oʻz ichiga oladi. Lublin uchburgini yaratish boʻyicha qoʻshma deklaratsiya Yevropa Ittifoqi, NATO va Sharqiy sheriklik oʻrtasidagi hamkorlikni kuchaytirish va uchta dengiz tashabbusini rivojlantirishga alohida eʼtibor qaratganligini taʼkidladi.[24][25] 2021-yil avgustda karantin paytida Polsha Ukrainani 129 tonnadan ortiq tibbiy asbob-uskunalar, shu jumladan kislorod kontsentratlari, ventilyator va himoya uskunalari bilan taʼminladi. 2021-yil dekabr oyida Polsha Ukrainaga yana 300 000 ta COVID-19 vaksinasini hadya qildi.[26][27] 2022-yil 31-yanvarda Rossiyaning Ukraina yaqinida qoʻshinlari toʻplanishiga javoban Polsha Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi xavfini hisobga olib, Ukrainaga qurol-yarogʻ, oʻq-dorilar hamda insonparvarlik yordami yetkazib berish toʻgʻrisida qaror qabul qilganini eʼlon qildi.[30] 2022-yil 17-fevralda Britaniya-Polsha-Ukraina uch tomonlama pakt eʼlon qilindi. 2022-yil 23-fevral kuni Rossiya tomonidan keskinlikni kuchaytirishi hamda Rossiya tomonidan bosib olingan Sharqiy Ukrainadagi separatist Donetsk Xalq Respublikasi va Lugansk Xalq Respublikasini tan olishiga javoban Polsha Prezidenti Anjey Duda Litva Prezidenti bilan birgalikda Kiyevga tashrif buyurdi. Ukrainani qoʻllab-quvvatladi va Rossiyaga qarshi xalqaro sanksiyalar joriy etishga chaqirdi. 2022-yilning 24-fevralida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirgan kuni Seym (Polsha parlamenti) rus bosqinini qoralovchi rezolyutsiya qabul qildi. Polsha zudlik bilan Ukrainadan kelgan fuqarolik qochqinlarni qabul qilish uchun toʻqqizta qabul punktini tashkil etdi.[28]

Diplomatik missiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Polshaning Kiyevda elchixonasi va Lutsk, Lvov, Odessa va Vinnitsada bosh konsulliklari bor. Ukrainaning Varshavada elchixonasi va Gdansk, Krakov, Lublin va Vrotslavda bosh konsulliklari bor.

  • Polshaning Kiyevdagi elchixonasi
    Polshaning Kiyevdagi elchixonasi
  • Lutskdagi konsullik. Ukraina
    Lutskdagi konsullik. Ukraina
  • Odessadagi konsullik. Ukraina[29]
    Odessadagi konsullik. Ukraina[29]
  • Ukrainaning Varshavadagi elchixonasi
    Ukrainaning Varshavadagi elchixonasi
  • Ukrainaning Varshavadagi konsulligi
    Ukrainaning Varshavadagi konsulligi
  • Gdanskdagi \ukraina konsulligi
    Gdanskdagi \ukraina konsulligi
  • Krakovdagi Ukraina konsulligi
    Krakovdagi Ukraina konsulligi

[30]


Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Informacje o Polsce - informacje ogólne“ (polyakcha). prezydent.pl (22-fevral 2005-yil). 2005-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ „Local Border Traffic Agreement With Poland Takes Effect“. Ukrainian News Agency (1-iyul 2009-yil). 5-yanvar 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Poland to open consulate general in Sevastopol in 2010“. Kyiv Post (17-may 2010-yil). 2010-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ „GUS - Bank Danych Lokalnych“. bdl.stat.gov.pl. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  5. ↑ Eurostat „Eurostat Warsaw metro population“.
  6. ↑ „У Києві живе 10% усього населення України – електронний перепис“. The Village Україна (23-yanvar 2020-yil). Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  7. ↑ БизнесЦензор „Що показав електронний перепис населення України“ (ru). БизнесЦензор. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  8. ↑ Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 (polyakcha). Central Statistical Office, 2015. ISBN 978-83-7027-597-6. 
  9. ↑ Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 (polyakcha). Central Statistical Office, 2013. ISBN 978-83-7027-521-1. 
  10. ↑ „УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №167/2019“ (ukraincha). Офіційне інтернет-представництво Президента України. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  11. ↑ „РНБО позбулося мільярдів, найбільше отримали ДССТ і СБУ – як змінився оборонний бюджет до другого читання“. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
  12. ↑ https://www.ukrmilitary.com/2019/11/budget.html
  13. ↑ https://www.tvp.info/19594670/miller-w-tvp-info-o-katyniu-i-wolyniu
  14. ↑ https://www.pravda.com.ua/eng/news/2016/08/4/7116821/
  15. ↑ http://www.thenews.pl/1/10/Artykul/275832,Kiev-screening-of-Polish-film-on-WWII-massacre-postponed
  16. ↑ http://www.thenews.pl/1/10/Artykul/275832,Kiev-screening-of-Polish-film-on-WWII-massacre-postponed
  17. ↑ http://archiwum.thenews.pl/1/10/Artykul/306620
  18. ↑ https://www.unian.info/politics/2231004-polands-duda-urges-ukraine-leadership-not-to-appoint-to-high-positions-officials-with-anti-polish-views.html
  19. ↑ https://wiadomosci.wp.pl/ukrainskie-media-o-oswiadczeniu-prezydenta-dudy-slowo-ukraina-nawet-nie-padlo-6217420400470145a
  20. ↑ https://zn.ua/ukr/WORLD/polski-deputati-vnochi-priynyali-zakon-pro-zaboronu-banderivskoyi-ideologiyi-267885_.html
  21. ↑ https://www.ukrinform.net/rubric-defense/3394872-poland-handing-over-defense-aid-to-ukraine-dudas-office.html
  22. ↑ „arxiv nusxasi“. 2022-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-may.
  23. ↑ „arxiv nusxasi“. 2022-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-may.
  24. ↑ https://euromaidanpress.com/2020/07/29/ukraine-poland-and-lithuania-create-lublin-triangle-stirring-memories-of-17th-century-kingdom/
  25. ↑ https://radio.lublin.pl/2022/02/sejm-przyjal-przez-aklamacje-oswiadczenie-potepiajace-rosyjska-agresje-na-ukraine/
  26. ↑ https://www.polskieradio.pl/399/7977/Artykul/2864546,Polska-przekazala-Ukrainie-300-tys-dawek-szczepionki-przeciwko-COVID19
  27. ↑ https://www.gov.pl/web/ukraina/polska-kontynuuje-wsparcie-dla-ukrainy-w-walce-z-pandemia-covid-19
  28. ↑ https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1091403%2Cpolska-jest-gotowa-na-przyjecie-uchodzcow-z-ukrainy-powstaly-juz-punkty
  29. ↑ https://www.gov.pl/web/ukraina/ambasada-rp-w-kijowie
  30. ↑ https://poland.mfa.gov.ua/pl

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Polsha-Ukraina_munosabatlari&oldid=5222904" dan olindi